برجام همچنان واژه‌ای است که در ادبیات سیاسی جهان در جمع واژگان اصلی قرار دارد که نه تنها از سوی محافل رسانه‌ای و سیاسی ایران بلکه در مواضع و سخنان بسیاری از مقامات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مشاهده می‌شود.
در روزهای اخیر باردیگر مسئله برجام در راس گفتمان جهانی قرار گرفته است چنانکه محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پس از ورود به نیویورک به منظور شرکت در اجلاس عالی‌رتبه صلح پایدار و همچنین سخنرانی در شورای روابط خارجی آمریکا در جمع خبرنگاران و در پاسخ به این سؤال که اگر آمریکا از برجام خارج شود اولین واکنش ایران چه خواهد بود؟ تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران حتما براساس منافعش عمل می‌کند، ایران در برجام و بیرون از برجام انتخاب‌های گسترده‌ای برای اقدام دارد و حتما اقدامی که ایران خواهد کرد و واکنشی که جامعه بین‌المللی به حرکت آمریکا خواهد داشت، برای آمریکایی‌ها بسیار ناخوشایند است. از سوی دیگر عراقچی معاون وزیر امور خارجه در دیدار با وزیر خارجه نروژ عنوان کرد یک اشتباه بزرگ است که کسی تصور کند ایران در هر شرایطی به برجام متعهد باقی می‌ماند.
در همین حال «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه و «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان پیش از پرواز به واشنگتن برای دیدار با «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا با یکدیگر دیدار و درباره سرنوشت توافق هسته‌ای برجام گفت‌وگو کردند.
در کنفرانس خبری مشترک مرکل و ماکرون در برلین، صدراعظم آلمان تاکید کرد که این دو کشور به همراه انگلیس درباره لزوم حفظ توافق هسته‌ای رویکردی مشترک در قبال آمریکا خواهند داشت. مرکل البته در همین نشست خبری گفت که «از نظر من، موضوع توافق(برجام) موضوع مهمی است اما ما نمی‌توانیم همه چیز را به موضوع توافق محدود کنیم. برنامه موشکی ایران، مایه نگرانی است».
در این میان نشریه نیویورکر به نقل از جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا نوشت: احتمال آن بسیار زیاد است که رئیس‌جمهور ترامپ از توافق ایران خارج شود؛ اگر من بودم ۳ ماه قبل از آن خارج می‌شدم.
بولتون در تماس تلفنی با او، به فرانسه و آلمان هشدار داده که انتظار نداشته باشید با یک سفر به واشنگتن بتوانید رئیس‌جمهور ترامپ را از لغو توافق ایران منصرف کنید.
این در حالی است که منابع خبری اعلام کردند ۵۰۰ نفر از نمایندگان پارلمان‌های انگلیس، آلمان و فرانسه با امضای نامه‌ای درباره لغو برجام هشدار داده‌اند و از قانونگذاران آمریکایی خواسته‌اند برای حفظ این توافق تلاش کنند. نمایندگان پارلمان اروپا هشدار داده‌اند لغو توافق هسته‌ای برجام ائتلاف میان آمریکا و کشورهای اروپایی را بر هم خواهد زد.
از سوی دیگر خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلمات‌های غربی نوشته اعضای اتحادیه اروپا به توافق برای اعمال تحریم‌های تازه علیه ایران نزدیک‌تر شده‌اند.
مجموع این مواضع در حالی صورت گرفته که دو سوال اساسی مطرح می‌شود. نخست آنکه ایران چگونه می توان قاطعیت خود را در قبال بدعهدی‌ها به برجام را به دیگر بقبولاند؟ دوم آنکه چرا کشورهای اروپایی ادعای تلاش برای ماندگاری برجام را سر می‌دهند و چگونه می‌توانند صداقت خود را در پایبندی به برجام نشان دهند.؟
در باب اقدامات جمهوری اسلامی ایران یک نکته مهم وجود دارد و آن اینکه طرف مقابل بر این تصور است که اقتصاد ایران دورانی نابسامان را سپری می‌کند و به دلیل نیاز ایران به منابع اقتصادی عملا توان خروج و یا حتی تغییر رفتار در قبال برجام را ندارد. بر همین اساس نیز بر تحریم‌ها و فشارهای ضد ایرانی می‌افزاید حال آنکه برای پایان دادن به این رویه باید اقدامی قاطع صورت گیرد که نشان دادن قاطعیت در حمایت از تولید داخل، تکیه بر داشته‌های داخلی به جای نگاه به بیرون، رویکرد به کشورهای ورا اروپایی نظیر تعاملاتی که اخیرا میان ایران و کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین برقرار شده است، رویکرد به دستاوردهای جدید هسته‌ای از جمله در حوزه غنی‌سازی رای نشان دادن آمادگی ایران برای بازگشت به دوران پیش از برجام و.. می تواند اقدامات مقدماتی در این عرصه باشد. طرف مقابل باید بداند که مواضعی مانند سخنان ظریف یا عراقچی صرفا یک گفتار تبلیغاتی نبوده بلکه دارای پشتوانه عملی است. چنانکه نمود عینی این رفتار عملی را در پاسخ‌های ایران به تهدیدات تروریستی می‌توان مشاهده کرد چنانکه پس از حمله تروریست‌ها به مجلس شورای اسلامی و مرقد امام (ره) موشک باران پایگاه تروریست‌ها در دیرالزور موجب شد تا بسیاری از رفتارهای خصمانه تروریست‌ها و حامیان آنها خنثی و حتی تغییر رفتار غرب به ایران را شاهد باشیم.
در باب نوع رفتارهای کشورهای غربی نیز باید گفت مجموع این تحرکات در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از ناظران سیاسی و اقتصادی بر این عقیده‌اند که دلیل تحرکات اروپا برای آنچه حفظ برجام نامیده می‌شود در کنار پیامدهای سیاسی، اهداف اقتصادی این کشورها است چرا که اروپا به شدت با چالش اقتصادی مواجه است و لغو برجام را مولفه‌ای برای کاهش جایگاه جهانی خود و از دست دادن بازار ایران و البته تنزل جایگاهش در اقتصاد جهانی می‌داند. بر این اساس اروپا به جای ادعای همراهی با ایران در برجام و باج‌خواهی باید بر واقعیت که همان نیاز اقتصادی اروپا در قبال برجام است اذعان و از زیاده‌خواهی از ایران در قبال برجام دست بردارد. کشورهای غربی نمی‌توانند از یک سو ادعای تلاش برای حفظ برجام را داشته باشند و از سوی دیگر ادعاهای آمریکا مبنی بر تهدید بودن توان دفاعی و حضور منطقه‌ای ایران را مطرح سازند. آنان باید صادقانه در جبهه ایران و حامیان برجام قرار گرفته و به بازی پاندولی میان حفظ برجام و زیاده‌خواهی‌هایشان پایان دهند در غیر این صورت آنها نیز در ردیف آمریکا قرار گرفته و همان رفتاری که ایران در قبال آمریکا صورت می‌دهد در قبال آنها تکرار خواهد شد.
نویسنده: قاسم غفوری
دریافت صفحه با کد QR