آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سومین گزارش خود بار دیگر اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام پایبند بوده است، در همین حال یوکیو آمانو رئیس آژانس در پاسخ به نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل گفته است، «آژانس هر زمان بخواهد می‌تواند به سایت‌های نظامی ایران دسترسی داشته باشد. اکنون ضرورتی وجود ندارد که از سایت‌های نظامی ایران بازدید کنیم.»
سخنان یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارای نکاتی است که باید از سوی مسئولین و اعضای تیم هسته‌ای پاسخ داده شود.
ضمن این که گزارش‌های آژانس در سه دوره تأیید کرده ایران به تعهدات خود در برجام پایبند بوده است، اما علی‌رغم این پایبندی، آمریکا تحریم‌های شدیدتری را علیه ایران وضع کرده و در کنار آن تهدید به خروج از برجام می‌کند، این سیاست آمریکا تا به کجا ادامه خواهد داشت؟ ساز و کار برجام برای طرف مقابل راهکاری ارائه نداده است که بتوان در صورت بدعهدی یکی از طرف‌های مقابل اقدامی انجام شود.
چنین شرایطی، باعث شده است تا حتی با توجه به تأکید دیگر کشورهای عضو ۱+۵ بر پایبندی ایران به برجام، آمریکا هم سیاست تحریم‌های اقتصادی خود را ادامه ‌دهد و هم سیاست تهدید را در دستور کار خود داشته باشد.
جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده است که مراکز نظامی و نیروهای مسلح خط قرمز است و اجازه نخواهد داد تا از آنها بازدید و بازرسی انجام شود، این سیاست از آغاز مذاکرات هسته‌ای به طرف‌های مقابل اعلام شد و حتی برای نشان دادن حسن نیت و داوطلبانه، مدیرکل آژانس و بازرسان آن به یکی از مراکز نظامی ایران سرکشی کردند که البته نکته‌ای که نشان از فعالیت مشکوک باشد در آن یافت نشد.
اما یوکیو آمانو گفته است که «آژانس به همه مکان‌ها در ایران چه نظامی و چه غیرنظامی دسترسی کامل دارد.»
چنین سخنی با خط قرمزهای جمهوری اسلامی ایران در تضاد است، آیا در برجام چنین اجازه‌ای به آژانس و بازرسان آن داده شده است؟ یا این که آمانو برای خوشایند آمریکایی‌ها چنین سخنی گفته تا از فشارهای کاخ سفید بکاهد! و به نظر می‌رسد چنین نباشد. آژانس تحت نفوذ آمریک است.
در هر صورت موضوع برجام با اقداماتی که آمریکا انجام می‌دهد، پیچیده‌تر شده در حالی که اگر یک نگاه واقع‌بینانه به توافق هسته‌ای داشته باشیم، این توافق یک قرارداد میان ایران و ۱+۵ است که اگر بخواهد بر اساس چارچوب آن عمل شود، هیچ مشکلی برای دوطرف پیش نخواهد آمد، در حالی که جمهوری اسلامی ایران همچنان به آن پایبند است، اما هنوز پس از گذشت بیش از ۲ سال از اجرای آن، به طور کامل ثمرات برجام را به دست نیاورده است.
اما در این میان و با توجه به سیاست‌هایی که آمریکا علیه برجام پیاده می‌کند، جمهوری اسلامی ایران چه واکنشی باید از خود نشان دهد؟
آیا همین روال کنونی که وجود دارد، مطلوب است؟ یعنی ایران پایبند به تعهداتش باشد، آمریکا برجام را نقض کند و تحریم‌های بیشتری را علیه ایران وضع کند و از سوی دیگر مدام تهدید به خروج از برجام کند؟ و حتی پا را فراتر گذاشته و خواهان بازرسی از مراکز نظامی ایران شود.
واضح است که چنین شرایطی مطلوب جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود، چرا که علاوه بر تحریم‌هایی که آمریکا علیه ایران وضع کرده و باز هم می‌کند، پایبندی نیم بند اروپا به برجام هم باعث شده است تا شرایط اقتصادی با تعلیق تحریم‌ها به وضعیت گذشته بازنگردد. اندک سودی که ایران از توافق هسته‌ای می‌برد، در مقابل تعهداتی که در برجام به آن پایبند است، متوازن و عادلانه نیست.
در این شرایط لازم است به طور جدی تبعات خروج آمریکا از برجام به اعضای گروه ۱+۵ و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یادآوری شود. ادامه روند رفتاری آمریکا در قبال توافق هسته‌ای نباید از سوی ایران بدون پاسخ باقی بماند.
آمریکا و ترامپ باید متوجه شوند که عواقب و تبعات نابودی برجام می‌تواند از آنچه که تصورش را می‌کند، وخیم‌تر باشد. برای این که چنین عواقبی برای آمریکا روشن شود نیاز است تا اعضای تیم هسته‌ای در جلسات و دیدارهای خود با دیگر اعضای گروه ۱+۵ و مدیرکل آژانس، به طور خصوصی یا حتی علنی عواقب آن را با قاطعیت اعلام کنند و سیاست ایران را در صورت برهم زدن برجام از سوی آمریکایی‌ها، یادآور شوند.
در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کرد که جمهوری اسلامی ایران، سلاح هسته‌ای نساخته بود که با توافق هسته‌ای خلع سلاح شده باشد، حتی ایران هیچ برنامه‌ای برای تولید سلاح اتمی در دستور کار فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود نداشته است و این خود در مقابل رژیم‌ها و کشورهایی که دارای سلاح هسته‌ای هستند، امتیاز بزرگی است، هم اکنون رژیم صهیونیستی دارای صدها کلاهک هسته‌ای است و یا کشورهایی همچون پاکستان، هندوستان، کره شمالی، روسیه، انگلیس، فرانسه و آمریکا دارای سلاح هسته‌ای هستند. خلع سلاح هسته‌ای باید از این کشورها به ویژه آمریکا آغاز شود تا صلح و امنیت جهانی به خطر نیفتد، تحریم و تهدید علیه ایران که حتی نیت ساخت سلاح هسته‌ای هم در سر ندارد، به هیچ وجه قانونی، منطقی و منصفانه نیست. اقدام آمریکا علیه ایران و نابودی برجام از سوی ترامپ می‌تواند باعث واکنش‌های جدی‌تری از سوی ایران گردد. برجام اکنون در شرایط معلق قرار دارد، این شرایط از سوی آمریکا ایجاد شده و اگر ایالات متحده می‌خواهد برجام ادامه پیدا کند باید دست از سر آن بردارد.

^{نویسنده: محمد صفری}