مجلس شورای اسلامی در کشورمان از اهمیت ویژه‌اي برخوردار بوده و محور بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها، قانون‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها است.
در حقیقت مجلس پایگاه اساسی نظام و مردم و مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم‌گیری‌ها بوده و مظهر اراده ملی است.
درباره قداست ، اهمیت و جایگاه حساس و سرنوشت ساز مجلس حضرت امام خمینی (ره) فرمودن: "مجلس شورای اسلامی تنها مرکزی است که قوا باید تابع آن باشند، این جانب اکیدا علاقه‌مندم که قداست مجلس معظم و وکلای محترم محفوظ باشد تا الگویی باشد برای مجالس جهانی".
از سوی دیگر مقام معظم رهبری نیز با تاکید بر اهمیت جایگاه مجلس در کشور، خاطر نشان کردند که :" نمایندگی مجلس، مسئولیت و خدمت است، مجلس در نظام اسلامی دارای نقش حقیقی در اداره و هدایت کشور است و درست ایفا کردن این نقش تاثیر عمیق و تعیین کننده‌ای در سرنوشت و مسیر و جهت‌گیری‌های اصلی کشور به جای می‌گذارد و مجلس به معنای حقیقی کلمه مظهر اراده و حاکمیت مردم است".
اما مدتی است که برخی بر عنوان می کنند که وجود برخی از کاستی ها ، نشان می دهد که مجلس کارمدی بایسته را نداشته و لازم است تا در نظام قانونگذاری کشور تغییراتی صورت گیرد.
اخیراً، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین دیروز در نشستی خبری پیشنهاد اداره کشور با دو مجلس را داد، پیشنهادی که به نظر میرسد در شرایط فعلی کشوری،
محمد رضا باهنر گفت: به عنوان فردی که سال‌ها در مجلس بودم، معتقدم با یک مجلس نمی‌توان کشور را اداره کرد.
وی با بیان اینکه کشور را با دو مجلس سنا یا بزرگان و مجلس منطقه‌ای باید اداره کرد، افزود: در حال حاضر مجلس ما دارای ساختاری شبیه مجالس منطقه‌ای است.
بسیاری از طرفداران این ایده مشکلات ساختاری مجلس را از جمله دلایل خود برای طرح این موضوع دانسته و بر این باورند حذف مجلس سنا موجب شده تا بسیاری در مورد بسیاری از قوانین کشور دچار مشکل شوند.
این درحالی است، عده ای بر این باورند که در شرایط حاضر با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و تهدیدهای موجود تغییر ساختار قانونگذاری کشور موجب ایجاد تغییرات بسیار و نابسامانی خواهد شد و در حال حاضر ضرورتی ندارد.
نگاهی به سابقه مجلس در ایران
اگرچه تاریخ مجلس و قانونگذاری در ایران به زمان اشکانیان و تشکیل مجلس "مهستان" از میان بزرگان و اشراف ایرانی میرسد، اما بسیاری بر این باورند که مجلس ایران برآمده از دوران مشروطیت است.
اما در حقیقت دو مجلس مهستان و مغستان در ایران وجود داشتند. مورخان رومی از مجلس مهستان با نام "سنا" یاد كرده‌اندو مجلس "مغستان" نیز مجلسی مرکب از اعضای مجلس مهستان و روحانیون درجه اول بود که در برابر مهستان اختیار چندانی نداشت.
از آن پس تا زمان تشکیل مجلس در دوره ناصری ایران حکومت شورایی چندانی نداشت و همواره به صورت پادشاهی اداره میشد.
ناصرالدین شاه در چند مورد مجوز تشکیل مجالس را صادر و مجلسی به نام (مصلحت‌خانه) یا به اختصار "مجلس مشورت" تشکیل شد، با این حال این مجلس جنبه تشریفاتی داشت.
همچنین ر شوال ۱۳۰۱ قمری مجلسی از تجار و بازرگانان توانستند اجازه تاسیس "مجلس وکلای تجار ایران" را از ناصرالدین شاه بگیرند.
در نهایت اولین مجلس ملی کشور به انقلاب در زمان مشروطه با فرمان مظفرالدین شاه در روز ۱۷ شهریور ۱۲۸۵ تشکیل شد.
مجلس شورای ملی در جریان جنبش مشروطه و بر پایه اولین قانون اساسی ایران تشکیل شد که پس از ۷ دوره مجلس سنا نیز تشکیل و به آن اضافه شد.
مجلس سنا ۶۰ نفر بود که ۳۰ نفر از طرف مردم (۱۵ نفر از تهران و ۱۵ نفر از شهرستان‌ها) و نیمی دیگر از سوی شاه (۱۵ نفر از تهران و ۱۵ نفر از شهرستان‌ها) انتخاب می‌شدند که گروه اول سناتورهای انتخابی و دسته اول به سناتورهای انتصابی معروف بودند.
سناتورها باید شرایط خاصی داشتند و از میان نخست‌وزیران، وزرا، معاونین، استانداران، امرای بازنشسته ارتش، استادان دانشگاه و قضات با داشتن ۱۵ تا ۲۰ سال سابقه و اشخاصی که حداقل ۳ دوره نمایندگی مجلس شورای ملی را داشته باشند انتخاب می‌شدند.
این مجلس ۷ دوره قانونگذاری داشت و مجموعه مجلس شورای ملی و مجلس سنا را اغلب به عنوان "مجلسین" می‌خواندند، که تا زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۵ مجموعا ۲۴ دوره تشکیل شد.
در آن زمان تمام امور باید به تصویب هر دو مجلس میرسید و اگر اموری در سنا یا از طرف هیأت وزراء عنوان شده باشد باید اول در مجلس سنا تنقیح و تصحیح شده به اکثریت آرا قبول و بعد به تصویب مجلس شورای ملی میرسید اما اموری که در مجلس شورای ملی عنوان میشد از این مجلس به سنا میرفت. اما موضوعات مالی به مجلس شورای ملی اختصاص داشت و قراردادهای مجلس در امور مذکوره به اطلاع مجلس سنا می رسید تا این مجلس ملاحظات خود را به مجلس ملی اظهار کند. دراین خصوص مجلس ملی خود مختار بود که ملاحظات سنا را بعد از مداقه لازم قبول یا رد کند.
همچنین سنا حق ویژه انحلال یک دوره مجلس شورای ملی، برخوردار بود.
سنا یک مجلس تخصصی
در این میان طرفدارن تاسیس مجلس سنا معتقدند علاوه بر مجلس شورای اسلامی حتما به مجلسی مانند مجلس سنا نیاز داریم، چرا که در نظام‌های مجلس سنا را یک مجلس تخصصی است و در کنار مجلس شورا که مربوط به عوام است، فعالیت می‌‍‌‌کند.
این گروه این اقدام موجب را موجب کارآمدی بیشتر نظام قانون گذاری دانسته و معتقدند که با تشکیل سنا نیازی به مجمع تشخیص مصلحت‌نظام، شورایعالی انقلاب فرهنگی و شورای‌نگهبان در بُعد حقوقی وجود ندارد و بعد دین‌محور نیز در شورای نگهبان مورد بررسی قرار می گیرد.
همچنین دیگر بخش‌ها نظارت شورای نگهبان بر انطباق قوانین مجلس با قانون اساسی دیگر ضرورتی نخواهد داشت.
به عقیده این گروه ، سنا می‌تواند اراده دولتمردان را مهار کند و اجازه ندهد قوانین خلق‌الساعه در کشور تصویب شوند. مردم و رسانه‌ها هم فرصت بیشتری برای نقد و بررسی مصوبات مجلس به دست می‌آورند.
عبدالرضا هاشم‌زایی، نماینده تهران و عضو کمیسیون شوراها در این مورد گفت: مجلس سنا در خیلی از کشورها وجود دارد و می‌تواند ٥٠ درصد آن انتخابی و ٥٠ درصد انتسابی باشد و کارویژه آن نیز کنترل قوانین است و نسبت به مجلس شورای اسلامی نقش مکمل خواهد داشت. در حال حاضر جای مجلس دوم یا سنا در نظام سیاسی کشور خالی است.
محمد جواد فتحی نماینده مردم تهران نیز در این باره گفت: انقلابیون با تفکر اینکه مجلس سنا، نوکر شاه و استکبار است، این مجلس را حذف کردند و این تفکر القا پیدا کرد که فقط باید مجلس شورای اسلامی داشته باشیم؛ در حال حاضر نیز نمایندگان مجلس به دلیل مناسبات خاص مانند وعده و وعید‌ها‌ی منطقه‌ای و محدود انتخاب می‌شوند، در حالی که وظیفه مجلس شورای اسلامی، تدبیر امور کشور به بهترین شکل ممکن است.
عضو کمیسیون قضایی،حقوقی مجلس گفت: به نظر من در حال حاضر ضروری‌ترین نیاز کشور، تشکیل مجلس سنا است چراکه بدون مجلس سنا امکان اصلاح وضعیت و شرایط فعلی وجود ندارد؛ مجلس با این شرایط نمی‌تواند قانون‌گذار موفقی باشد و اگر قرار است در قانونگذاری موفق باشیم باید مجلس سنا نیز تشکیل شود.
نظر مخالفان
از سوی دیگر مخالفان با این ایده تاکید دارند که زمانی که در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ امام خمینی(ره) در سخنرانی خود گفتند که « ما برای قانون اساسی جدید مجلس سنا تشکیل می دهیم.» منظور ایشان «مجلس مؤسسان» بود، چرا که بعد از اتمام سخنرانی ایشان شهید مفتح در گوش امام این اشتباه لفظی را یادآور می شود و رهبر انقلاب بی درنگ توضیح میدهد: «منظور من از مجلس سنا مجلس مؤسسان بود نه مجلس سنا. مجلس سنا اصلش یک حرف مزخرفی است. همیشه بوده...»
البته زمانی آیت‌الله هاشمی شاهرودی، تاکید کردند که مجمع تشخیص مصلحت نظام بخش مهمی از وظایف مجلس سنا در نظام‌های دومجلسی را انجام میدهد.
در این زمینه برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که هم اکنون در ساختار سیاسی کشور مجلس دوم در قالب نهادهایی چون شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام حضور دارد. یعنی تا شورای نگهبان مصوبات مجلس را تایید نکند تبدیل به قانون نمی‌شوند و مجمع تشخیص مصلحت هم مرجع رسیدگی به اختلافات این دو نهاد است و علاوه بر آن اموری چون تعیین سیاست‌های کلی نظام را هم بر عهده دارد. یعنی مجلس دومی داریم که اعضایش انتصابی و جزو چهره‌های شناخته‌شده سیاسی، قضایی، دانشگاهی و... هستند، بنابراین تشکیل مجلس سنا کاری بیهوده است.
برخی دیگر از مخالفان مجلس سنا عقیده هستند که مشروطیت این است که نمایندگان انتخابی ملت در قوه مقننه، قانونگذاری کنند، نه اینکه گروهی انتصابی این کار را انجام دهند و این مجلس نمادی از سلطنت و رژیم طاغوتی به شمار می آید.
از سوی دیگر این گروه تاکید دارند که درحال حاضر نهادهای نسبتاً زیادی در کشورمان در ساختار حقوقی مشغول به فعالیت هستند و اضافه کردن یک نهاد جدید در شرایط حاضر کشور کار صحیحی نیست و مشکلات متعددی به‌وجود می‌آورد و بودجه زیادی را نیاز دارد
در نهایت
فارغ از اینکه این طرح این ایجاد این مجلس در کشور چه مزایا و معایبی دارد، به طور حتم این امر ضمن ایجاد مشغولیت های بسیار برای دولت ، هزينه هاي تازه اي به کشور تحمیل و بار مالي تازه اي را به همراه خواهد داشت. از آن جمله مي توان به ايجاد ساختمان و امکانات جديد ،کارکنان و .... اشاره نمود. این درحالی است که این امر اولویت اصلی کشور به شمار نمی رود و مشکل اصلي کشور نيست . حتی اگر هم اين اتفاق بيفتد چند سال طول می کشد تا وظايف به درستي تعريف و اجرا شود از این رو این امر درحال حاضر تاثير مثبتي در کشور نخواهد داشت.
دریافت صفحه با کد QR