انتشار تصاویر بیحرمتی سربازان آمریکایی به کشتهشدگان افغان در روزنامه لسآنجلستایمز بار دیگر موضوع رفتارهای غیرانسانی سربازان آمریکایی را در سطح رسانههای جهانی و افکار عمومی زنده کرده است. تصاویری که به گزارش وبسایت انجمن مدافعان حقوق بشر مربوط به افرادی است که با لباس نظامی آمریکا در کنار جنازههای چند افغان ایستادهاند.
به نوشته روزنامه لسآنجلستایمز به نقل از مقامات آمریکایی، ماموریت این سربازان بررسی بقایای اجساد مهاجمان انتحاری بود اما تصاویر منتشر شده نشان میدهد که چگونه سربازان آمریکایی به مردگان افغان بیحرمتی میکنند. موضوعی که نگرانیهای پنتاگون را برانگیخت و آنها را وادار ساخت تا از لسآنجلستایمز درخواست کنند از انتشار ۱۶ قطعه عکس دیگر مربوط به این حادثه خودداری کند. از سوی دیگر وزیر دفاع آمریکا با هدف کاستن از فشار افکار عمومی به میان خبرنگاران آمد و از وجود چنین رفتارهایی در میان سربازان آمریکایی ابراز شرمساری کرد. لئون پانتا، در حاشیه کنفرانس ناتو در بروکسل گفت: «چنین رفتاری که ما در عکسها شاهدش بودیم مقررات ما را زیر پا میگذارد.»
اما این توجیهات نتوانست موج اعتراضات به اقدامات غیرانسانی سربازان آمریکایی را فرو بنشاند. چرا که سه ماه پیش نیز انتشار ویدیویی ۳۹ ثانیهای از سربازان آمریکایی در حال ادرار کردن بر جسد چند افغان، موجی از اعتراضات جهانی را برانگیخته و باعث خشم مردم افغانستان شده بود. ماه گذشته سوزانده شدن قرآن در یک پایگاه ناتو در افغانستان موجی از اعتراضات را در این کشور به راه انداخت. به نحوی که شبکه یورونیوز در گزارش خود از بازتاب انتشار این اخبار در جامعه افغانستان به نقل از یک شهروند افغان به نام محمد قیوم، مینویسد: «اگر به این کارشان ادامه دهند، این مردم دیگر آنها را نخواهند خواست و علیه آنها قیام خواهند کرد.» تهدیدی که شاید حملات هفته گذشته طالبان به مراکز مهم سیاسی و نظامی کابل تنها بخشی از آن بوده باشد.
موضوعی که شاید در صورت محاکمه عاملان جنایات قبلی سربازان آمریکایی در افغانستان، دیگر تکرار نمیشد. البته این تنها یک راهکار سیاسی و جامعهشناختی برای مهار خشونتها در افغانستان نیست بلکه پشتوانه حقوقی مستدلی نیز در حقوق بینالملل دارد. چه آنکه یکی از مباحث عمده در حقوق بینالملل بحث اشغال سرزمینها توسط نیروهای بیگانه است. پدیدهای که هرچند دوران تاریخی آن گذشته اما تجربه سالهای گذشته نشان داده که آمریکاییها همچنان به دنبال تکرار آن هستند. البته آمریکاییها یک نکته را فراموش کردند که صرف اشغال پایان کار نیست بلکه حقوقی را از سوی اشغالشدگان بر عهده اشغالگران میگذارد که «منع مداخلة دولت اشغالکننده در امور دادگاههای دولت اشغالشده» یکی از این موارد است.
بر اساس این اصل از آنجایی که کشور اشغالشده حاکمیت خود را حفظ میکند، دادگاههایش هم طبیعتاً محاکمات را طبق قوانین و آئین دادرسی خود میتوانند انجام دهند. بنابراین دولت اشغالکننده نباید در امور آنها دخالت نماید و یا به عنوان مثال بر دادستان فشار وارد کند یا دادگاههای جدیدی را تأسیس کند و یا صلاحیت دادگاههای کشور اشغالشده در رسیدگی به شکایات مردمی در قبال اشغالکنندگان را زیر سوال ببرد.
از سوی دیگر دولت اشغالکننده باید به حق حیات و آزادی اهالی سرزمین اشغالشده احترام بگذارد و در مقابل هر عاملی که این مسئله را تهدید کند باید واکنش نشان دهد. در غیر این صورت دارای مسئولیت بینالمللی خواهد بود. موضوعی که در بند۱ مادة ۴۶ مقررات لاهه چنین مورد اشاره قرار گرفته است: «حیثیت و حقوق خانواده، زندگی افراد و مالکیت شخصی و همچنین اعتقادات مذهبی و اجرای مراسم دینی مورد احترام قرار خواهند گرفت.»
بر این اساس میتوان چنین نتیجه گرفت که دولت آمریکا به جای عذرخواهیهای پی در پی و متوالی مقامات خود که بیشتر جنبه تبلیغاتی پیدا کرده میباید اقداماتی را در زمینه رعایت حقوق شهروندان کشورهای تحت اشغال خود به کار ببندد که اهم آنها عبارتند از:
- اعلام برنامه زمانبندی برای خروج نظامی و واگذاری حاکمیت به مردم کشور اشغالشده
- تلاش به منظور جبران خسارات ناشی از اشغال
- احترام به حق حاکمیت داخلی کشورهای اشغالشده در حوزه اجرایی، نظامی و قضایی
- ایجاد شرايط مناسب به منظور محاکمه سربازان خاطی آمریکایی به منظور فروکاستن از اعتراضات مردمی
- ساماندهی برنامههای آموزشی به سربازان و نظامیان آمریکایی در خصوص رعایت حقوق شهروندی اتباع کشورهای اشغالشده
هر چند انتظار اتخاذ چنین تصمیماتی از سوی مقامات کاخ سفید چندان نزدیک به نظر نمیرسد اما دولتمردان آمریکایی میباید به این نکته توجه داشته باشند که هر چه بیتفاوتی آنان بیشتر ادامه پیدا کند، حوادثی از این دست بیشتر رخ خواهد داد و متعاقب آن خشونتهای جدیدی نیز تولید خواهد شد.