آمریکا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۰ ادعای نظام تک قطبی را مطرح نمود. ادعایی که بر اساس آن آمریکا تنها تصمیم گیر جهان بود و هر آنچه که طراحی می کرد جهانیان مجبور به اجرا بودند. این اقدامات در قالب تحرکات یک جانبه نظامی و اقتصادی و یا ایجاد ائتلافهای منطقهای و فرامنطقهای صورت میگرفت. آمریکا همواره بر آن بوده تا مشروعیتی جهانی برای اقدامات خود به نمایش گذارد و لذا از سازمان ملل و نهادهای بین المللی در این عرصه استفادههای بسیاری میکرد. نتیجه این یک جانبه گرایی که بعضا با ادعاهای حقوق بشر نیز صورت میگرفت در جنگ بوسنی، جنگ خلیج فارس قابل مشاهده است. از سال ۲۰۰۱ پس از حادثه برجهای دو قلو این رفتار ابعاد تازهای گرفت چنانکه بوش رئیس جمهور وقت آمریکا ادعا کرد هر کشوری که با ما نباشد علیه ماست. همزمان آمریکا با همکاری ناتو اشغال افغانستان را رقم زد و در سال ۲۰۰۳ با ادعای سلاح های شیمایی صدام، اشغال عراق را به صورت یک جانبه اجرایی ساخت.
در حوزه اقتصادی نیز آمریکا تحرکات بسیاری علیه سایر کشورها داشته و با برتری دلار در اقتصاد جهانی دست به تحریم کشورها زد. این رویکرد یک جانبه گرایانه در دوران اوباما نیز به اشکال مختلف البته با ژستهای دموکراتیکتر ادامه یافت با این محور که آمریکا امور را به کشورهای منطقهای سپرده و مدیریت آن را خود عهدهدار باشد. ترامپ نیز در حالی به قدرت رسید که وی نه تنها ادعای یک جانبه گرایی آمریکایی را سر داده بلکه بر احیای قدرت برتر آمریکا تاکید نمود. اکنون در سال ۲۰۱۹ نگاهی بر عرصه جهانی حقایقی قابل تامل را نشان میدهد. در حوزه اقتصادی بسیاری از کشورها دیگر پذیرنده سلطه اقتصادی آمریکا نیستند و هر چند که دلار همچنان جایگاه مطلوبی در اقتصاد جهان دارد اما بسیاری از کشورها تعاملات اقتصادی خود را بر اساس پولهای ملی صورت میدهند در حالی که پذیرنده اجرای تحریمهای آمریکا علیه سایر کشورها نیز نیستند.
در حوزه سیاسی نیز ائتلاف سازی از ویژهگیهای هژمونی آمریکایی بوده حال آنکه پس از دو سال یک جانبه گرایی ترامپ در ماههای اخیر تقلای بسیاری برای ائتلاف سازی صورت داده که ائتلاف در شورای حکام علیه ایران، ادعای ائتلاف برای آنچه آزادی کشتیرانی در خلیج فارس نامیده، ائتلاف در سازمان ملل علیه ایران و کشورهایی که آمریکا آنها دشمن میداند؛ از آن جمله است که البته هیچ کدام از آنها تشکیل نشده و عملا در حوزه سیاسی آمریکا ناکام بوده و نشستهایی مانند ورشو و بحرین نیز در پایین ترین سطح بدون هیچ دستاوردی برگزار شد که شکست آمریکا بود.
در حوزه نظامی نیز امروز جهان در برابر آمریکاست که سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط ایران، هشدارهای روسیه و چین به آمریکا در باب استقرار سیستمهای موشکی در شرق اروپا و آسیا، هشدارهای موشکی و هستهای کره شمالی به آمریکا نمودی از این وضعیت است که نشانگر تزلزل شدید یکجانبه گرایی آمریکایی در عرصه جهانی است.
نویسنده: علی تتماج