جمهوری اسلامی ایران و گروه ۱+۵ تاکنون هفت دور درباره راه‌حل جامع هسته‌ای به گفت‌وگو پرداخته‌اند که شش دورآن در وین و هفتمین دور نیز حدود دو هفته پیش در نیویورک برگزار شد اما کماکان اختلافات عمده در خصوص میزان غنی سازی، رآکتور آب سنگین اراک، تاسیسات فردو، تحریم‌ها و بازه زمانی لغو آن و بازه زمانی اجرای توافقنامه جامع محل اختلاف است.
هشتمین دور مذاکرات جامع هسته‌ای از روز سه‌شنبه۲۲ لغايت پنجشنبه ۲۴ مهر‌ماه ۱۳۹۳ به ریاست ظریف و اشتون و با حضور هیئت‌های ایران و ۱+۵ در وین برگزار و پايان پذيرفت و هیأت مذاکرهکننده ایرانی به تهران بازگشت.
این دور از مذاکرات به نسبت هفتمین دور مذاکرات جامع هسته‌ای که حدود ۱۰روز به طول انجامید، بسیار کوتاه بود؛ مذاکراتی که عمدتا میان ایران و خانم «اشتون» یا آقایان ظریف، کری و خانم اشتون برگزار شد. مذاکره با سایر کشورها و همچنین گفت‌وگو با مدیران سیاسی «۱+۵» در روز آخر، طولانی نبود.
كارشناسان معتقدند؛ روند مذاکرات کاملا مبین آن است که جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده به طرفین اصلی موضوع بدل شده و سایر کشورها یا مسئولیت‌های خود را به تیم آمریکایی محول کرده‌اند یا این مذاکرات برایشان آنچنان با اهمیت نیست و هر نتیجه‌ای میان ایران و آمریکا را در نهایت خواهند پذیرفت مگر آنکه یکی از کشورها مانند فرانسه که در اجلاس «ژنو»، ساز دیگری کوک کرد، موضع دیگری اتخاذ کندکه روند مذاکرات فعلی، بروز دوباره چنین امری را منتفی نشان می‌دهد.
نشست سه روزه هسته‌ای ایران و۱+۵ با امیدواری مقامات مذاکرهکننده به دستیابی توافق نهایی در مدت زمان باقی مانده پایان یافت. در حالی که کمتر از ۴۰ روز دیگر تا اتمام ضرب‌الاجل ۲۴ نوامبر (۳ آذرماه) برای پایان بخشیدن به پرونده هسته‌ای ایران زمان باقی مانده است، مذاکرات هسته‌ای وارد حساس‌ترین مرحله تاریخ خود شده و دیپلمات‌ها تلاش می‌کنند با کم کردن دامنه اختلافات و نزدیک ساختن دیدگاه‌ها همه چیز را مهیای یک توافق بزرگ کنند.
محافل رسانه‌ای غرب همزمان با دیدارهای فشرده وین که بیشترین بخش آن به ملاقات‌های دو‌جانبه هیأت ایران و امریکا اختصاص یافت، از طرح جدیدی خبر دادند که از سوی مذاکره کنندگان امریکایی روی میز مذاکرات قرار گرفته است و البته تاکنون با واکنشی از سوی مقامات ایرانی رو به رو نشده است. مسئولان تیم مذاکراتی کشورمان بلافاصله بعد از نشست وین روانه تهران شدند تا با بررسی بیشتر موضوعات مطرح شده در رایزنی‌های وین، خود را آماده آخرین مراحل مذاکرات هسته‌ای کنند، مذاکراتی که به گفته محمد‌جواد ظریف احتمالاً در مکان دیگری غیر از وین ادامه خواهد یافت.
در همین حال دیپلمات‌های کشورمان فرصت‌های باقی مانده را روزهای سرنوشت‌سازی برای تصمیم‌گیران سیاسی قدرت‌های بزرگ جهانی می‌دانند تا طی آن مقامات غربی با پذیرش بهره‌مندی ایران از حقوق مسلم هسته‌ای‌اش به مهمترین اختلافات باقی مانده روی میز گفتوگوها از جمله ظرفیت غنی‌سازی ایران، لغو همه تحریم‌های یک‌جانبه و چند‌جانبه و همچنین مدت زمان توافق نهایی پایان بخشند.
بعد از گذشت نزديك به يكسال، دلايل مختلفي باعث شده كه اينك ايران به نقطه توافق موقتي دست يابد كه مي‌تواند مقدمه‌‌اي براي دستيابي به يك توافق نهايي باشد. صاحب‌نظران براين باورند كه؛ اولا شرايط بحراني منطقه به پيشبرد مذاكرات هسته‌اي كمك بسزايي كرد. مساله داعش امريكا را تا آنجا از مقاومتي كه از خود نشان داد نرم كرد كه اكنون داعش به عنوان دشمن خطرناكي در خاورميانه به عنصر مشتركي بين ايران و امريكا تبديل شده است. ايران به عنوان تنها كشور منطقه، با توجه به تجربه جنگ ۸ ساله‌اي كه داشته و آشنايي با ژئوپولتيك عراق و كانون‌هاي نفوذي كه در اين كشور دارد، مي‌تواند بيش از هر كشور ديگري در برخورد با داعش موفق باشد: موضوعي كه تمام مقامات حتي ضد ايراني هم به آن اعتراف كردند كه بدون در نظر گرفتن ايران امكان سركوب داعش وجود ندارد؛ و ثانيا مساله حائز اهميت ديگر در آخرين ملاقات اوباما با نتانياهو رقم خورد. رئيس‌جمهور امريكا در برابر خواسته نتانياهو كه مدعي بود ايران اصلا نبايد هيچ نوع امكان غني‌سازي داشته باشد، حق طبيعي ايران در استفاده از غني‌سازي طبق منشور آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي را متذكر شد: جمله بسيار سنگيني كه هرچند با واكنش‌هاي اعتراضي هم در امريكا و هم در اسرائيل مواجه شد اما گوياي تغيير سياست هرچند اندك اوباما در برابر ايران است.
شايان ذكر است يادآوري شود؛ همزمان با شروع دور هشتم گفتوگوها، کنفرانس بزرگی از شرکت‌های بزرگ صنعتی و اقتصادی، خصوصی و دولتی از سراسر اروپا در لندن برای بررسی شرایط سرمایه‌گذاری‌ها در ایران برگزار شد. مصاحبه‌های خبری از این نشست گویای علاقمندی سرمایه‌گذاران بزرگ اروپایی چه در بخش خصوصی یا دولتی در ایران بود. این مصاحبه‌ها نشان می‌دهد که بخش‌های مختلف اقتصادی، فنی و سرمایه‌گذاری اروپایی اطلاع دارند که دوران تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران به زودی پایان می‌پذیرد و ایران وارد فصل جدید در روابط بین‌المللی خود، به‌خصوص با اروپا می‌گردد.
از کنفرانس مهم اقتصادی در لندن می‌توان دریافت که مذاکرات سیاسی هسته‌ای سمت و سوی نتیجه‌گیری مثبت پیدا کرده است. علی‌الخصوص که واکنش‌های عجولانه، عصبانی و خشن دولت نتانیاهو به تشکیل این کنفرانس در لندن و ادامه مذاکره با ایران در وین تأئید برداشت‌های برخی از مفسران سیاسی اروپایی است که همه در اروپا به آینده تجدید روابط اقتصادی و استحکام روابط سیاسی با ایران فکر می‌کنند و دوران تخاصم و ادامه طرح‌های تحریم رو‌به پایان است.
اغلب محافل سیاسی معتقدند اتحادیه اروپا میخواهد تا هرچه زودتر پرونده انرژی هسته‌ای ایران به حالت عادی برگردد و مذاکرات به نتیجه نهایی مثبت برسد. این محافل سیاسی باقی ماندن پاره‌ای از اختلافات میان ایران وآمریکا، همچنین بازی سیاسی دولت روسیه را موجب تعلل یا کُندی پیشرفت در مذاکرات دو طرف می‌شمارند.
معاون وزير امور خارجه روسيه نيز پس از پايان دور هشتم مذاكرات ايران و گروه ۱+۵ گفت: روسيه از نتايج اين دور از مذاكرات در وين راضي بوده است. سرگئي ريابكوف، تاكيد كرد: نتيجه كلي اين دور از مذاكرات هسته‌اي كه من فكر مي‌كنم همه طرف‌ها روي آن اتفاق نظر دارند نشان‌دهنده اين است كه پيشرفت‌هايي حاصل شده است.
"راش هالت" نماينده حزب جمهوري خواه در كنگره آمريكا در مقاله‌اي براي "ديلي بيست" نوشته است: بايد از خبرها در مورد ديدار ديپلمات‌هاي ۶ كشور براي رسيدن به توافق در ۲۴ نوامبر (۳ آذر) استقبال كند. به گفته راش هالت "با همه فراز و فرودها، مذاكرات وين پايدارترين مذاكرات مستقيم بين دو دولت طي ۳۰ سال گذشته است." او مي‌گويد برخي در كنگره دست ديپلمات‌ها را با مطرح كردن شرايطي دشوار در مورد توافق نهايي بسته‌اند اما مانند هر مذاكره‌اي، مساله رسيدن به نتيجه مطلوب است و نه فقط كسب امتياز.
به گفته اين نماينده جمهوري‌خواه، تحريم‌هاي جديد عليه ايران در شرايط حاضر مي‌تواند مذاكرات را با شكست روبرو كند. او با اشاره به اميدواري رئيس‌جمهوري و وزير امور خارجه آمريكا كه توافق با ايران شدني است، مي‌پرسد كنگره كجا ايستاده است؟ اين نماينده جمهوري‌خواه معتقد است كنگره آمريكا مي‌تواند با حمايت از مذاكره‌كنندگان در بخش درست تاريخ ديپلماسي و امنيت ملي بايستد. راش هالت مي‌گويد تعامل ديپلماتيك با ايران اكنون نيز جهان را امن‌تر ساخته است.
به گفته او مذاكرات تازه فعلي، امكان يك دگرگوني را پديدار ساخته است و بايد از آن استفاده شود.
جان كلام
۱- فضاي حاكم بر مذاكرات هسته‌اي حاوي بيم‌ها و اميدهاست. با گذشت نزديك به يك سال از توافق ژنو مسيري طولاني را به جلو رفته‌ايم، خيلي از موارد اختلاف دقيقا روشن شده، كارهايي كه بايد قدم‌هايي براي حل آنها برداشته شود، مشخص شده و ۹۵ درصد اين راهكارها به نتيجه رسيده است. اما اهميت پنج درصد باقيمانده تا آنجاست كه مي‌تواند تمام اين توافقات را تحت تاثير خود قرار دهد. هرچند در موضوع پرونده هسته‌اي مسير زيادي را طي كرده‌ايم اما اختلافات باقيمانده كم نيستند.
۲- ايران تا آنجايي كه مي‌توانسته از خود انعطاف نشان داده و نظارت‌ها، كنترل‌ها و محدود‌سازي‌ها را طي ۹ ماه گذشته انجام داده كه چهار گزارش امانو بعد از توافق ژنو شاهدي بر اين مدعاست. گزارش‌هايي كه بر انجام آنچه تعهد كرده صحه گذاشته و اكنون اين امريكاست كه بايد از خود انعطاف نشان دهد و اجازه ندهد اين مذاكرات به بن‌بست كشيده شود.
۳- اگر مذاكرات تمديد نشود و به وضعيت آذرماه سال ۹۲ برگرديم بازهم مذاكره خواهيم كرد. اصولا راه‌حلي به جز مذاكره وجود ندارد اما وقتي گفته مي‌شود، تمديد نكنيم به اين معناست كه آن توافقات آذرماه گذشته را ديگر اجرا نكنيم نه اينكه مذاكره را متوقف سازيم. مذاكره مي‌تواند همچنان براي رسيدن به يك راه‌حل ادامه يابد.
۴- خانم اشتون، آقای جان کری وزیر خارجه آمریکا و آقای محمد‌جواد ظریف وزیر خارجه ایران در پایان کنفرانس گفتند که هیچ دلیلی یا نشانه‌ای نمی‌بینند که نتوانند تا ۳ آذرماه به توافق جامع دست پیدا نکنند و متن نهایی برای امضاي دو طرف تا این تاریخ آماده نگردد. قرار شد هفته آینده وقت و مکان جدید برای دور جدید از مذاکره کارشناسی برای نگارش توافقنامه جامع اعلام گردد.
دریافت صفحه با کد QR