در برهه حساس کنونی که تنش جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا روز به روز در حال افزایش است، به نظر میرسد که دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه و شخص آقای ظریف در گفتو گو و مصاحبه با رسانههای آمریکایی تحت الشعاع قرار گرفتن اقدامات و تصمیمات کاخ سفید را سبب شده و همین مسئله، واکنشهای ترامپ و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده را به دنبال داشته است. اما به واقع میزان اثرگذاری دیپلماسی عمومی ایران در این برهه تا چه اندازه است؟ دیپلماسی ایرانی بررسی این مسئله را در گفتوگویی با عبدالرضا فرجی راد، سفیر اسبق ایران در نروژ، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین الملل پی گرفته است که در ادامه میخوانید:
بسیاری بر این باورند که اقدامات اخیر ایالات متحده آمریکا در ایجاد محدودیتهای دیپلماتیک برای مقامات ایرانی وزارت امور خارجه و شخص وزیر، اعلام آمادگی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا برای مصاحبه با تلویزیون رسمی ایران و نظایر آن به دلیل حرکات دیپلماتیک و روشنگریهای وزیر امور خارجه در گفتوگو و مصاحبه با شبکههای رادیویی - تلویزیونی و نیز روزنامههای ایالات متحده آمریکا است. از نگاه شما در شرایط حساس کنونی پیرامون تنش ایالات متحده آمریکا با جمهوری اسلامی ایران، دیپلماسی عمومی دستگاه سیاست خارجی، آن هم در خاک آمریکا تا چه اندازه اثرگذار بوده است؟ آیا اساساً دیپلماسی عمومی ظریف در این شرایط تاثیر گذار خواهد بود؟
در ابتدا باید گفت که اعمال محدودیتهای دیپلماتیک از جانب ایالات متحده آمریکا برای دیپلماتها و اتباع کشورهایی که با آن اختلافات جدی دارد، اقدام تازه و عجیبی نیست. چنین محدودیت هایی از قبل وجود داشته، اما برای برخی کشورها کمتر بوده و برای برخی کشورها، به خصوص جمهوری اسلامی ایران این محدودیتها بسیار پررنگ است. در آن سو این نکته را هم باید بگویم که اکنون تنش چهل ساله جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا به شدیدترین حالت خود رسیده و از آن سو چون مقامات دیپلماتیک ما و شخص وزیر امور خارجه هم فعالیت های گسترده ای در حوزه دیپلماسی عمومی، به خصوص در مقر سازمان ملل داشته است، سبب شده تا برخی هجمهها و انتقادات علیه دونالد ترامپ و سیاستهای متناقض او شکل گیرد.
اتفاقاً اعلام آمادگی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا برای مصاحبه با تلویزیون رسمی ایران هم تکمله همین سناریو است. چرا که وی بر این باور است اگر بتواند این مصاحبه را شکل دهد با دیپلماسی عمومی و خود می تواند افکار عمومی ایران را تحت الشعاع قرار دهد. در صورتی که اساساً این اشتباهات دونالد ترامپ و سیاستهای ظالمانه و یکجانبه او در اعمال تحریمها بوده که اکنون موج جدیدی از انتقادات و اتهامات را علیه وی شکل داده و دیپلماسی عمومی آقای ظریف تنها برای روشن کردن و تنویر افکار عمومی بوده است. در صورتی که مواضع ایران، مواضعی درست و به حق است. لذا مایک پمپئو در صورت مصاحبه هم نمیتواند کاری مشابه کار آقای ظریف صورت دهد.
در کنار نکات شما برخی معتقدند که دیپلماسی عمومی محمد جواد ظریف و برخی از مقامات دیپلماتیک ما مکمل برخی اقدامات ایران در خصوص کاهش تعهدات برجامی و ساقط کردن پهپاد آمریکایی بوده است و گرنه خود دیپلماسی عمومی به تنهایی این میزان از اثر را نخواهد داشت. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟
من معتقدم هر دو مسئله یک سینرژی را ایجاد کرده که باعث واکنش در مقامات ایالات متحده آمریکا شده است. یعنی، هم دیپلماسی عمومی ما در ایالات متحده آمریکا توانسته است به کمک اقدامات مهم ایران در کاهش تعهدات برجامی و ساقط کردن پهپاد آمریکایی بیاید و با روشن کردن مواضع و دلایل خود در این خصوص هم دلایل انجام این اقدام را تبیین کنیم. هم اینکه اقدامات ما در کاهش تعهدات برجامی و ساقط کردن پهپاد آمریکایی نیز توانسته است به اهمیت دیپلماسی عمومی، مصاحبه ها و گفت وگوهای آقای ظریف و دیگر مقامات ایرانی اهمیت بیشتری بدهد. اکنون این موج انتقادات به واسطه سینرژی اقدامات ایران و دیپلماسی عمومی ما کار را به جایی رسانده که آمریکا از ۱۲ پیش شرط خود حاضر به مذاکره بدون پیش شرط و حتی چشم پوشی از مسئله سوریه، فلسطین، لبنان، عراق و دیگر مسائل شده و کاخ سفید تنها به صورت ضمنی در خصوص یمن نکاتی را به عنوان داشته است، آن هم در شرایط حساس کنونی که روز به روز به انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا نزدیک می شویم. البته به نظر من مطرح شدن مسئله یمن با برنامهریزی بوده است. چون اکنون بخشی از درآمدهای دونالد ترامپ از طریق فروش سلاح به عربستان سعودی و امارات متحده به واسطه جنگ یمن است. لذا اگر این جنگ به هر ترتیبی کاهش پیدا کند و یا متوقف شود، بخشی از این درآمدها و یا حتی کل این درآمد حاصل از فروش سلاح متوقف خواهد شد. لذا مسئله یمن اکنون برای دونالد ترامپ از یک اولویت جدی در آستانه انتخابات برخوردار است.
آیا آقای ظریف در سایه دیپلماسی عمومی خود به دنبال شکست ترامپ، پیروزی دموکراتها و بازگشت آمریکا به توافق هستهای دارد؟
من اعتقاد ندارم که دستگاه دیپلماسی و شخص آقای ظریف به طور دقیق، برنامه ریزی شده و هماهنگ با حزب دموکرات آمریکا و یا رسانه های منتقد ترامپ در حال ایجاد یک موج رسانهای برای شکست وی و پیروزی دموکرات ها به منظور بازگشت آمریکا به توافق هستهای باشد. آقای ظریف در سفرهایی که به کشورهای اروپایی و یا آمریکا دارد سعی میکند از رسانههای مختلف که از جریان های سیاسی مختلفی هستند، استفاده کند و روشنگری های لازم را در خصوص تحریم های ظالمانه و یکجانبه ایالات متحده آمریکا و نیز برخی اقدامات واشنگتن در ناامن کردن منطقه غرب آسیا را داشته باشد. این که آقای ظریف سعی در گلچین کردن رسانههای دموکرات و یا رسانههای وابسته به این حزب باشند، چندان صحت ندارد.
اما در مقابل این احتمال وجود دارد که حزب دموکرات در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سعی در استفاده از توان و ظرفیت دیپلماتیک ظریف برای ایجاد موج رسانهای علیه دونالد ترامپ داشته باشند. تحلیل شما در این باره چیست؟
اگر چه احتمال این که آقای دکتر ظریف به عنوان وزیر امور خارجه ایران با یک برنامهریزی و هماهنگی از ظرفیت رسانه های آمریکا به دنبال به شکست کشاندن ترامپ و پیروزی دموکرات ها برای بازگشت ایالات متحده به برجام را دور از واقعیت می دانم، اما این تحلیلی که در قالب سوال ارائه کردید، میتواند تا اندازه ای درست باشد. یعنی این امکان وجود دارد که حزب دموکرات با یک برنامهریزی بخواهد با استفاده از توان و ظرفیت آقای ظریف، شرایطی را برای به شکست کشاندن دونالد ترامپ به وجود آورد. به خصوص که اقدام دونالد ترامپ در خروج از برجام با انتقاد بسیار گستردهای، هم در داخل آمریکا و هم بیرون از ایالات متحده روبه رو است. لذا دموکراتها با استفاده از اشتباهات ترامپ به دنبال جریان سازی علیه وی هستند.
در کنار این نکات من هم بر این باورم که اکنون مسئله ایران و اقتضائات مربوط به آن می تواند در روند انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا اثرات جدی داشته باشد. به خصوص که تبعات سیاسی و امنیتی خروج ترامپ از برجام هم روز به روز در حال افزایش است و به تبع آن کاخسفید به همین دلیل بیش از پیش زیر سوال رفته است. پس قطعاً مسئله ایران اثرگذار است، اما اینکه میزان اثرات چقدر است، در گرو تحولات آتی آمریکا قرار دارد.