علی بیگدلی استـــــــاد دانشگاه شهید بهشتی، محقق و کارشناس مسائل اروپا بر این باور است؛ با روشن شدن عدم توان اتحادیه اروپا در عملیاتی کردن سازوکار ویژه مالی، عملا روابط سیاسی و دیپلماتیک این اتحادیه با ایران نیز عملا تحت الشعاع این واقعیت قرار خواهد گرفت، چون با از میان رفتن این اطمینان، دیگر اروپا نیازی به ایران ندارد، همان گونه که ایران هم در صورت ناامید شدن از اروپایی ها احتیاجی به قاره سبز ندارد. در شرایطی که مناسبات ایران و اروپا در مساله توافق هسته‌ای به حمایت قاره سبز از ایران در برابر تحریم‌ها، ذیل سازوکار ویژه مالی مد نظر اتحادیه اروپا گره خورده است، می‌توان دید که این روابط تا چه اندازه حساس و در عین حال شکننده شده است.
مناسبات ایران و اروپا را برای سال آتی میلادی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سال ۲۰۱۸ یکی از پر تلاطم ترین سال‌ها در حوزه سیاست خارجی ایران بود. چرا که در جوامع غربی از آمریکای شمالی گرفته تا آمریکای لاتین و حتی خود اروپا جناح راست افراطی در حال قدرت گیری است که با حضور دونالد ترامپ این امر شدت بیشتری یافته است.
این مساله روی همه مناسبات جهانی از جمله ایران هم اثرات خود را گذاشته است. چرا که این نوع بیش سیاسی (راست افراطی) به خصوص در آمریکا با روی کار آمدن ترامپ در حال پررنگ شدن است، شکل و محتوای سیاست خارجی و دیپلماسی را در سطح جهانی تحت الشعاع قرار داد. اکنون ترامپ در یک تشتت، سردرگمی و ابهام به سر می‌برد، چرا که او اساسا با علم سیاست و دیپلماسی آشنایی ندارد. لذا چالش تهران با ترامپ در دوره روحانی یک از سخت ترین کارهای دولت خواهد بود؛ به خصوص که اکنون با خروج کاخ سفید از برجام بر میزان این سختی و پیچیدگی افزوده شده است.
از طرف دیگر مساله حمایت اروپا و مساله سازوکار ویژه هم بعد از چالش‌های متعدد آمریکا هنوز به نتیجه نرسیده ست. افزون بر آن روابط ایران و حفظ برجام، ذیل تعهدات به ۱+۴ سبب شده تا ما از یک سو تحریم‌ها را تحمل کنیم و از طرف دیگر خود را متعهد به برجام بدانیم.
شرایط اروپا اجازه این بازی سیاسی را می‌دهد؟
یقینا تداوم بازی برجامی با ایران از جانب قاره سبز در دستور کار خواهد بود. هر چند که حال اتحادیه اروپا برای پیگیری این بازی چندان مساعد نیست. در این راستا فرانسه اکنون درگیر بحران ناشی از جنبش جلیقه زردها است. انگلستان هم در آستانه خروج از اتحادیه اروپا و مشکلات درون ساختاری خود است. آلمان هم دچار افول قدرت دولت خانم مرکل است؛ ایتالیا، بلژیک، هلند، اسپانیا و دیگر کشورها هم کم و زیاد درگیر مشکلاتی هستند.
لذا بازی سیاسی برجامی با ایران از جانب قاره سبز در سایه این مشکلات در سال ۲۰۱۹ ادامه خواهد داشت، هر چند که دشورای های جدی در سر راه آنها خوهد بود. چون به هر حال اتحادیه اروپا نیاز جدی به برجام دارد. چرا که در سایه نکته پیشین خود عنوان داشتم برجام یک ضامن امنیتی و سیاسی برای قاره سبز است. البته از طرف دیگر همین مشکلات هم سبب خواهد شد تا اتحادیه اروپا نتواند بر سر قول و قرارهای خود با ایران در خصوص ایجاد سازوکار ویژه مالی متعهد بماند.
پس تهران باید از توافق هسته‌ای خارج شود؟
خیر. این گفته من دال بر خروج ایران از برجام نیست. اگر چه ماندن در برجام هیچ سودی برای ایران ندارد، اما خروج از آن شرایط بدتری را برای ایران رقم خواهد زد.
خوب زمانی که توافق هسته ای برای ایران سودی در بر نداشته باشد، دیگر چه نیازی به متعهد ماندن به آن از سوی تهران وجود دارد؟
این مسئله در راستای همان برنامه‌ای است که گفتم. اکنون ایران نه راه پس دارد نه راه پیش. چرا که با خروج از برجام، بستری برای ایجاد ائتلاف جهانی با محوریت آمریکا علیه ایران شکل خواهد گرفت. یقینا در این شرایط باید خود را متعهد به برجام بدانیم و با قدری فعالیت بیشتر در حوزه دیپلماسی، شرایط اقتصادی و تجاری کشور را بهبود بخشیم.
اما متولیان دستگاه سیاست خارجی بارها عنوان کرده اند که در صورت اطمینان از عدم همراهی اتحادیه اروپا، تهران در خصوص خروج از برجام درنگ نخواهد کرد. آیا این مواضع را باید جدی گرفت؟
به هیچ وجهه. این مواضع صرفا مصرف داخلی و گاهی هم برای تحریک اروپایی ها است. لذا مواضع آقای ظریف، عراقچی و صالحی در خصوص خروج از برجام نمی تواند جنبه عملی پیدا کند. به فرض که ما از برجام هم خارج شدیم؛ بعد از خروج از برجام چه کار باید بکنیم؟ این سوال مهمی است که جوابی برای آن وجود ندارد. لذا در این روزهای پایانی سال ۲۰۱۸ و نیز سال ۲۰۱۹ باید تمرکز ما روی درگیر کردن منافع اعضای ۱+۴ در برجام باشد.
شما وعده آغاز به کار سازوکار ویژه مالی را از ژانویه سال ۲۰۱۹ مطابق گفته‌های موگرینی در راستای همان تعهدات پوچ می‌دانید؟
در این مسئله شک نکنید. بگذارید در این خصوص چند نکته را یاد آور شوم؛ اول این که موگرینی با اصالتی ایتالیایی، یک بینش سوسیالیستی و چپ دارد. لذا طبیعی است که در برابر اندیشه‌های راست افراطی ترامپ از خود واکنش‌های جدی نشان دهد؛ به خصوص اختلاف نظر این دو از نظر شخصی هم سبب شده تا دایره تنش‌ها در مسائل متعددی شدت یاید. با این وصف برجام هم مانند دیگر مسائل، به زمینی برای زد و خورد و قدرت نمایی موگرینی و ترامپ بدل شده است. دوم این که از دوره ماموریت خانم موگرینی در سمت مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چیز زیادی باقی نمانده است، لذا او سعی دارد با مواضع دلگرم کننده خود، هم ایران را در برجام نگاه دارد و هم ماهیت توافق هسته‌ای برای جلوگیری از به وجود آمدن بحران و چالشی جدید، حداقل تا پایان دوره ماموریتش را حفظ کند.
دریافت صفحه با کد QR