گرامیداشت اربعین سالار شهیدان، حضرت حسین بن علی(ع) در میان شیعیان آن حضرت از اهمیت و ارزش ویژهای برخوردار است. از دیدگاه بسیاری از صاحبنظران و مورخان شیعه و اهلسنت، مبنای تاریخی چنین بزرگداشتی، ورود اهلبیت به کربلا در نخستین اربعین حسینی (سال ۶۱ هجری) و دفن سرهای مطهر شهیدان به ویژه سر مقدس امام حسین(ع) در کنار پیکرهای مطهر آنهاست. جمعی اندک از مورخان و صاحبنظران نیز بر این عقیدهاند که نظریه یاد شده از اعتبار تاریخی لازم برخوردار نیست، بلکه مبنای بزرگداشت این روز ورود جابر و عطیه به کربلاست. آیا اربعین و چهلم بودن، به تنهایی میتواند علت این مراسم روحانی باشد؟ و آیا آمدن و زیارت جابر به عنوان صحابی معروف یا اولین زائر میتواند دلیل سنت شدن اربعین شود؟ پس رمز و فلسفه حضور بر مرقد مطهر و تربت پاک امام حسین(ع) در روز بیستم صفر و خواندن زیارت اربعین چیست؟ از مطالبی که تاکنون گفته شده نتیجه میگیریم که این دو دلیل نمیتواند رمز و راز عظمت و سنت مراسم اربعین باشد. پاسخ صحیح و قانعکننده مرحوم شیخ الطائفه (جزاه الله خیرا) طبق نقل شیخ شهر آشوب پرده از راز این معما میگشاید و علت واقعی رسم سنت اربعین را مراسم تدفین و برپایی سوگواری و عزاداری و نوحهخوانی و تجدید خاطره مصائب جانسوز و جانگداز عاشورا میداند.
علاوه بر این روایات معتبر و مستفیضه و شاید متواتره دال بر گریستن آسمان بر عزاداری امام به مدت چهل روز نیز پرده از رمز و راز این موضوع بر میدارد. به تعبير رهبر معظم انقلاب اسلامي، اربعين تدبير الهي خاندان پيامبر(ص) بود که سبب شد تا اهداف و آرمان قيام امام حسين(ع) در تاريخ زنده بماند و امواج نوراني آن انقلاب نور، در همه زمان و زمين پرتوافکن شود، و بدينگونه چراغ هدايت و کشتي نجات بشريت در طول زمان باشد. حضور کاروان اهلبيت(ع) در کوفه و دارالاماره ابنزياد و سپس حضور در شام و کاخ يزيد و ايراد سخنرانيهاي افشاگرانه، تبليغات دشمن را خنثي کرد و پرده از جنايات يزيد برداشت.
اینک چهل روز از غروب غم فزای شهادت شقایقها میگذرد؛ و اینک از صدای نحس شلاق خزان بر پیكر آلالهها، اربعینی میگذرد و اسارت، سیلی، غربت، فریاد و بیدارگری سهم حاملان پیغام قاصدکهای عترت و عظمت شد. از آن روز تا به امروز چهل روز در سوگ ابرمردی نشستیم كه حیات اسلام مدیون رگهای پارهپاره اوست. قصه سر و نیزه، قصه لبهای خونین و قرآن، قصه سیلی و صورت گلگون كودک غمگین و تمام حقیقتهایی كه هر سال از پرده چشمان ما میگذرد را شنیدهایم.
عاشورا تا اربعین، نقطه اوج عشق حسینی است و در این چهل روز، حسین(ع) تنها سخن محافل است تا در طول عمر انسان، بهانه بیداری و ظلمستیزی باشد. عاشورا، زمانه خون و ایثار است و اربعین، بهانه تبلیغ و پیمان. در عاشورا، حسین(ع) با تاریخْ سخن گفت و در اربعین، تاریخ پای درس حسین(ع) نشست.چهل روز از آن واقعه میگذرد. هنوز هم دل آسمان پر از اشک و سَرِ زمین به زیر است. هنوز هم خورشید، سرخ فام و صحرای کربلا شرمسار است. هنوز هم داغ حسین(ع) جانسوز است. عاشورا چنان صحنه هستی را دگرگون ساخت که گویی آثار قیامت بر اندامش هویداست و حسین و یارانش چنان بر تارک تاریخ درخشیدند و جاودانه شدند که هیچگاه غبار زمان بر روی آزادگی و جسارتشان نخواهد نشست.
به تعبير زيبا و رساي مقام معظم رهبري؛ اربعين هم خود يك فروردين ديگر است. اولين شكوفههاى عاشورايى در اربعين شكفته شد. اولين جوششهاى چشمه جوشان محبت حسينى - كه شطّ هميشه جارى زيارت را در طول اين قرنها به راه انداخته است - در اربعين پديد آمد. مغناطيس پُرجاذبه حسينى، اولين دلها را در اربعين به سوى خود جذب كرد؛ رفتن جابربنعبداللَّه و عطيّه به زيارت امام حسين(ع) در روز اربعين، سرآغاز حركت پُربركتى بود كه در طول قرنها تا امروز، پيوسته و پىدرپى اين حركت پُرشكوهتر، پُرجاذبهتر و پُرشورتر شده است و نام و ياد عاشورا را روزبه روز در دنيا زندهتر كرده است. (پيام نوروزی رهبر معظم انقلاب ۱/۱/۸۵)
سلام بر حسين و اربعينش، سلام بر اربعين و زائرانش! و سلام بر اندوه هاي دل آنان كه به سوغات بر مزار كشتگان، عشق بردند و به مويه نشستند. به شوق زيارت صحن و سراي جان فزايت، اربعين شهادتت را به سوگ مينشينيم، يا حسين!