تشكیل بسیج مستضعفین، ارتش بیست میلیونی به فرمان امام خمینی(ره) هوشیاری و درایت بی نظیر حضرت امام خمینی(ره) از جمله اساسیترین عوامل در جهت خنثیسازی توطئهها به حساب میآید که به برکت این دوراندیشی و هدایت انقلاب در مسیر اصلی خود، زمینه انقلاب دوم فراهم آمد و با سقوط لانه جاسوسی امریکا در تهران و برملاشدن ماهیت سلطهجو و تجاوزکارانه امریکا، شیطان بزرگ با ضربهای سخت و جبرانناپذیر روبرو شد. اسناد بدست آمده از لانه جاسوسی و اظهارات صریح حکام امریکایی مردم و رهبران کشور و بویژه حضرت امام را با این حقیقت آشکار مواجه ساخت که احتمال مداخله نظامی امریکا و هجوم وی به جمهوری اسلامی، امری بعید و غیرممکن نبوده و با توجه به سوابق این کشور در جهان لزوم آمادگی مردم جهت مقابله و رویارویی را در کوتاهترین زمان ممکن آشکار ميساخت. بر این اساس امام امت در پنجم آذرماه سال ۵۸، یعنی در مدتی کمتر از یک ماه بعد از انقلاب دوم، فرمان تاریخی تشکیل بسیج را صادر فرمودند؛ یک مملکت بعد از چند سالی که بیست میلیون جوان دارد باید بیست میلیون تفنگدار داشته باشد و بیست میلیون ارتش داشته باشد و یک چنین مملکتی آسیب پذیر نیست و مردم دلسوخته و مسلمان پاکباخته که دل در گرو عشق به انقلاب و هدفهای والای آن داشتند، با آمادگی و قصد و اراده خلل ناپذیر جهت پاسداری از دستاوردهای انقلاب گروههای مقاومت مردمی را در پایگاههای بسیج و در آن زمان در مساجد سراسر کشور تشکیل دادند.
آرمان والا و ایده بلند و هدف عالی انقلاب اسلامی ما را چنین ميسازد كه از چار چوب مرزهای ایران بگذرد و دروازه های ملل محروم و تودههای مظلوم و مستضعف جهان را بگشاید و پیام آرامشبخش و رسالت انسانی و رهايیبخش خویش را بگوش جان آنها برساند و زمینههای حكومت عدل الهی و جهانی امام عصر (عجلالله فرجه) را آماده سازد. و از این روی، بسیج تمامی نیروهای فعال و آمادگی جهت تحقق این آرمان ارزنده انسانی، امری ضروری و طبیعی به نظر ميرسيد.
بسيج را بايد مفهومى فراگير دانست كه عموميت آن طيف وسيعى از انديشههاى متعالى را در خود جاى داده است. عنوان و لقب اين واژه مقدس مىتواند هماى سعادت را بر دوش هر فردى از هر قشرى از جامعه فرو بنشاند. بسيجى با تعهد و تقوا، عزم و اراده، صفا و صداقت، شجاعت و همّت، عدالت خواهى، تيزهوشى و زمانشناسى در فرازهاى حساس انقلاب و نظام اسلامى حضورى مداوم و سرنوشت سازداشته و دارد.
در واقع بسيج يك هويت فرهنگى، روشن، پاك و آيندهنگر است و كردارش براى رضايت كردگار است و با چنين هدفى هر جا كه به وجود بسيجى نياز باشد، حضور خالصانه و معنادارش بدون درنگ و عارى از هرگونه فرصتسوزى و عافيتطلبى، مشاهده مىگردد. حال امكان دارد اين حضور در دفاعمقدس باشد يا عرصههاى علمى و يا احياناً خنثى كردن نقشههاى رنگارنگ و تشويشآفرين و كينهتوزانه دشمنان، هرجا كه بسيجى اخلاص، توانمندى و ابتكار خود را به نمايش بگذارد دغدغهها و نگرانىها و آشفتگىها چون برفى كه در برابر آفتاب تابستان قرار گيرد، از بين مىروند و به جايش امنيت، آرامش، اميد، رشد و توسعه هويدا مىگردد.
متأسفانه تفكر بسيجى پس از دوران دفاعمقدّس، در مقاطعى خاص و در پيچ و خمهاى سياسى و جناح بازى در محاق مظلوميت قرار گرفته و افرادى براى مطرح نمودن حزب و دسته خود و يا تحكيم پايههاى قدرتطلبى خويش سعى كردهاند اين شجره طيّبه را مورد يورش توفانهاى پرگرد و غبار خود قرار دهند و از سوى ديگر تبرها و تيشههايى بدست گرفتند تا ريشههاى اين نهال ناب را آماج نيتهاى آلوده خود سازند امّا عِرض خود بردهاند و زحمتى براى آن فداكاران فراهم كردهاند و اين غوغاهاى شيطانى، طشت نفاق و دورويى آنان را از بام غرور بر دشتى خشك و بىحاصل افكنده است و اصولاً بسيجى مشغول تلاش و درپى گرهگشايى از مشكلات مردمان و مؤمنان و محرومان صالح است و ديگر جايى براى طيفهاى سياسى باقى نمىگذارد و دنياگرايى، رفاهطلبى، گروهگرايى و سرسپردگى به جناحى خاص را بر نمىتابد و حتى با اين آفتها و علفهاى هرز در ستيز است.جرثومههاى زنگ زده و رنگ باخته خاطرهها و فداكارىهاى بسيجىهاى مخلص و با اقتدار را در ايام دفاعمقدس فراموش كردهاند كه چگونه آنان جان بركف و شجاعانه بر سپاه پرتشويش متجاوزان متجاسر يورش آوردند و تكبير رعدآساى آنان چنان بر قلب مريض و اندام عليل كينهتوزان رعشه افكند كه ديگر قادر نمىباشند در هيچ زمانى اين رسوايى، شكست و سرافكندگى را ترميم كنند.
از نگاه مقام معظم رهبري؛ سالگرد تشکیل بسیج مستضعفان، یادآور خاطره پرشکوه مجاهداتی است که در دوران هشت ساله جنگ تحمیلی، زیباترین تابلوهای ایثار و فداکاری همراه با نجابت و فروتنی و توأم با شجاعت و رشادت را ترسیم کرده است. خاطره جوانمردان پاکدامن و غیوری که شیران روز و زاهدان شب بودند و صحنه نبرد با شیطان زرو زور را با عرصه جهاد با نفس اماره به هم آمیختند و جبهه جنگ را محراب عبادت ساختند. جوانانی که از لذات و هوسهای جوانی برای خدا گذشتند و پیرانی که محنت میدان جنگ را بر راحت پیرانه سر ترجیح دادند و مردانی که محبت زن و فرزند و یار و دیار را در قربانگاه عشق الهی فدا کردند؛ خاطره انسانهای بزرگ و کمادعایی که کمر به دفاع از ارزشهای الهی بستند و از هیبت دروغین قدرتهایی که برای حفظ فرهنگ و ارزشهای جاهلی غرب به مصاف ارزشهای الهی آمده بودند، نهراسیدند. باورباید کرد که تنها راه نجات کشور از بحرانها بازگشت به فرهنگ بسیج و حاکمیت تفکر بسیجی برهمه عرصهها است؛ چراکه «اگر بر کشوری نوای دلنشین تفکر بسیجی طنینانداز شد، چشم طمع دشمنان و جهانخواران از آن دور خواهد شد و الا هر لحظه باید منتظر حادثه ماند.»
گفتمان بسيجي است كه ميتواند تمامي برنامهها و محورهاي توسعه و پيشرفت ايران اسلامي را تضمين كند. ترسيم گفتمان بسيج تعامل با الگوي پيشرفت و عدالت، رهيافتي براي برپايي تحولي است كه از كارآمدترين و مؤثرترين روشهاي ترويج ارزشهاي بسيج در سند راهبردي نظام است. زيربناي موفقيت الگوها و مدلهاي انگيزشي در اين گفتمان بيش از هر چيز بر پايه انگيزههاي الهي و غيرمادي استوار است. «مسلط سازي گفتمان بسيجي» ميتواند جامع دغدغههاي اجتماعي پيشروي جامعه را پوشش دهد و برطرف سازد.
بسيج با تجهيز و تمسك به هوشياري راهبردي و شناخت نيازمنديها و تهديدها، قابليت واكنش به هنگام داشته و رفتارهاي او بنا به قضاوت دوست و دشمن، درخور تحسين و تمجيد است.دستاوردهاي انرژي هستهاي بدون همسويي بسيج با سياستهاي دولت امكانپذير نبود. جمهوري اسلامي افزون بر مؤلفههاي طبيعي؛ ژئوپلتيك، رهبري و نظامي از نيروي گسترده و هدفمند بسيجي به نحوي برخوردار است كه تاكنون توانسته است با وجود تهديدهاي گسترده، از مرزهاي ايدئولوژيك و ژئوپلتيك خود صيانت نمايد.اكنون مؤلفه دشمنشناسي اعضاي اين مجموعه عظيم سبب گرديده ترفندهاي بيگانگان راه به جايي نبرد. پر واضح است، سلاح آگاهي و اقدام به هنگام بسيجيان در صحنههاي متعدد حمايت از نظام، سبب گرديده تا راهبردهاي تهاجم نرم دشمن نيز مانند عرصه سخت به نتيجه نرسد كه اين مهم مديون هوشياري راهبردي نيروهاي مردمي بسيج است.