کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

نگاهي بر جايگاه پيمان آتلانتيك شمالي در جهان

ناتو رنگ خوشبختي نمي‌بيند

4 تير 1391 ساعت 22:30

مولف : قاسم غفوري


شيكاگوي آمريكا ۲۰ و ۲۱ ماه مي ميزبان بزرگ ترين نشست سال هاي اخير پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو) بود. اين پيمان پس از جنگ دوم جهاني با هدف حمايت اروپا و آمريكا در برابر شوروي تأسيس شد. پس از فروپاشي شوروي سابق، ناتو همچنان ماهيت خود را حفظ و طرح توسعه نفوذ در صحنه بين الملل را در دستور كار قرار داد. مهم ترين نمود اين رفتار را در دخالت نظامي اين پيمان در جنگ افغانستان (سال ۲۰۰۱) و جنگ ليبي(۲۰۱۱) مي توان مشاهده كرد. بر اساس اصلاحيه اي كه در سال هاي ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ در اساسنامه اين پيمان ايجاد شد، ناتو ديگر صرفاً نيرويي براي امنيت اروپا و آمريكا نبوده، بلكه دامنه فعاليت آن به عرصه سياسي، اقتصادي، فرهنگي، هسته اي و سايبري نيز گسترش يافت. ناتو با اين بازنگري عملاً خود را به عنوان پليس بين‌الملل معرفي كرده كه بدون هيچ محدوديتي فعاليت هاي خود را اجرا مي كند. بر اساس دكترين راهبردي سال ۲۰۲۰ ناتو، ديگر محدوديتي براي اين پيمان وجود ندارد و به نوعي تنها نيروي نظامي تصميم گيرنده براي جهان است.
نشست شيكاگو در حالي با حضور ۲۸ عضو ناتو و تعدادي از متحدان آنها برگزار شد كه نكاتي مهم در اين نشست قابل توجه است.

الف) محورهاي نشست
چنانكه از مباحث مطرح شده در اين نشست برمي آيد مي توان گفت كه همچنان دو اصل محور ديدگاه هاي ناتو را تشكيل مي دهد. نخست حفظ وحدت داخلي به ويژه در تأمين هزينه هاي آن، چنانكه پيش از اين نيز «رابرت گيتس» وزير دفاع سابق آمريكا صراحتاً هشدار داده بود اگر اروپايي ها منابع مالي ناتو را تأمين نكنند اين پيمان از درون فرو خواهد پاشيد.
دوم آنكه، افغانستان همچنان اصلي ترين چالش ناتو است. افغانستاني كه زماني قرار بود سكوي پرتاب ناتو در شرق باشد اكنون به كابوسي پايان ناپذير مبدل شده است.
در اين نشست هر چند حاضران بر اصل خروج تا سال ۲۰۱۴ تأكيد كردند، اما در نهايت با ادعاي حمايت از افغانستان، حضور بلند مدت در اين كشور را تصويب كردند. نشست شيكاگو نشان داد كه ناتو به رغم تمام چالش هايش، حاضر به دست كشيدن از افغانستان نيست، چرا كه آن را بخشي از استراتژي راهبردي خود براي سال ۲۰۲۰ دانسته و به هر نحوي به دنبال حفظ آن است. تأكيد بر توسعه مناسبات با پاكستان و كشورهاي آسياي مركزي و قفقاز نمودي از اين ديدگاه است. 

ب) اهداف آمريكا
از نكات مطرح در نشست شيكاگو تحركات آمريكا به ويژه شخص باراك اوباما است. اين نشست براي اوباما از اهميت ويژه‌اي برخوردار بود. از يك سو اوباما با گردهم آوردن اعضاي ناتو و ساير متحدان قدرت جهاني آمريكا را به نمايش گذاشت و از سوي ديگر با محور قرار دادن مسئله افغانستان و توافقنامه استراتژيكي كه با اين كشور امضا كرده، خود را فاتح جنگ افغانستان معرفي كرد. اين امر براي تبليغات انتخاباتي اوباما كه جايگاه مردمي ندارد، از اهميت بالايي برخوردار بود. نكته مهم آنكه آمريكا از اين نشست براي توجيه سياست هاي آينده خود به ويژه اعمال قدرت بر ناتو بهره برداري كرد، اما مخالفـت هاي صورت گرفته با برخي طرح ها نشان داد كه آمريكا ديگر آقاي ناتو نيست و ناتو در مسير چند صدايي پيش مي رود.

ج) چالش هاي نشست
هر چند كه حاضران در اين نشست تلاش كردند تا چنان وانمود سازند كه در مسير توسعه و پيشرفت پيش مي روند، اما روند تحولات داخل و خارج اجلاس نكاتي ديگر را آشكار ساخت.
- مواضع كشورهاي حاضر در نشست به ويژه تأكيد برخي كشورهاي اروپايي مبني بر لزوم خروج سلاح هاي اتمي آمريكا از اروپا و نيز پايان دادن به حضور در افغانستان، نشان داد كه اتحاد ادعايي ميان اعضا وجود ندارد و اين كشورها صرفاً به دليل برخي توافقات و حفظ ظاهر، گردهم آمده اند.
- برپايي تظاهرات ضد ناتو در كشورهاي اروپايي و آمريكا نشان داد كه مردم اين كشورها نيز ديگر اعتقادي به ناتو و ماهيت امنيتي آن نداشته و به نوعي آن را مخل امنيت خود مي دانند. مردم با برپايي تظاهرات هاي گسترده خواستار تعطيلي ناتو شدند، چرا كه تأكيد دارند ناتو از يك سو با جنگ طلبي هاي خود لطمات بسياري به اقتصاد كشورشان وارد ساخته و صرفاً تأمين كننده منافع سرمايه‌‌داران بوده است و از سوي ديگر، با جنايات و كشتارهاي خود، وجهه مردم اروپا و آمريكا را در ميان جهانيان تخريب كرده است. نكته قابل توجه در اين اعتراض ها، سركوب هاي صورت گرفته توسط پليس بود، به گونه اي كه پليس آمريكا براي تأمين امنيت نشست، شيكاگو را به پادگان نظامي مبدل كرد.
در صحنه بين الملل نيز افكار عمومي ديگر پذيرنده ناتو نبوده و ملت ها خواستار پايان جنگ طلبي هاي آن مي باشند. استمرار مخالفت هاي مردمي با ادامه اشغال افغانستان، تأكيد بر نقش جنايتكارانه ناتو در ليبي و مخالفت هاي گسترده با اقدام ناتو عليه سوريه نمودي از نگاه منفي جهاني به ناتو است. برخي ناظران تأكيد دارند كه همين نگاه منفي موجب شده تا ناتو در نشست شيكاگو از رژيم صهيونيستي دعوت به عمل نياورده و آن را در ليست متحدانش قرار ندهد.
- چالش ديگر پيش روي ناتو را ناتواني در توسعه دامنه نفوذ در جهان تشكيل مي دهد. به عنوان نمونه در قبال پاكستان، ناتو همچنان نتوانسته است اين كشور را به پذيرش همكاري همه جانبه براي ايجاد راه هاي ارتباطي براي انتقال تجهيزات و ادوات ناتو به افغانستان معطوف سازد، چنانكه حملات به كاروان هاي ناتو در پاكستان همچنان ادامه دارد. در موردي ديگر ناتو در برابر روسيه نيز ناتوان مانده است. با حضور پوتين به عنوان رئيس جمهور در كاخ كرملين، عملاً مناسبات آمريكا و ناتو با روسيه با چالش هاي بيشتري همراه شد. نارضايتي مسكو از طرح سپر موشكي ناتو و نيز دخالت هاي نظامي آن در جهان، طرفين را به سوي تقابل سوق داده است، چنانكه پوتين از حضور در نشست ناتو و آمريكا سر باز زده تا نشانه اي بر شدت اختلافات ميان طرفين باشد.
با توجه به شرايطي كه ذكر شد مي توان گفت كه هر چند ناتو و به ويژه شخص اوباما به دنبال بهره برداري تبليغاتي و توجيهي از نشست شيكاگو بوده اند، اما در نهايت اين نشست در عمل دستاوردي براي آنها نداشته، چرا كه دامنه بحران هاي داخلي و جهاني ناتو چنان گسترده شده كه حتي اعضا نيز ديگر تفاهم چنداني ندارند، چنانكه بسياري تأكيد دارند كه ماه عسل ناتو در حال پايان است، در حالي كه اين پيمان به سوي قهقرا پيش مي رود و خوشبخت نخواهد شد.


کد مطلب: 74840

آدرس مطلب :
https://www.siasatrooz.ir/fa/article/74840/ناتو-رنگ-خوشبختي-نمي-بيند

سیاست روز
  https://www.siasatrooz.ir