?>?> سیاست روز - حقوق بشر از نگاه امیر مومنان (ع) - نسخه قابل چاپ

کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

حقوق بشر از نگاه امیر مومنان (ع)

آخرین مبحثی که در رابطه با حقوق بشر از نگاه امیرمومنان به آن خواهیم پرداخت بحث «حق کرامت انسانی» است که اسلام تاکید ویژه‌ای بر آن دارد...

24 دی 1390 ساعت 20:12


قسمت هفتم و پایانی
آخرین مبحثی که در رابطه با حقوق بشر از نگاه امیرمومنان به آن خواهیم پرداخت بحث «حق کرامت انسانی» است که اسلام تاکید ویژه‌ای بر آن دارد. ماده ۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز با توجه به اهمیت این حق به آن پرداخته است و می گوید: «تمام افراد بشر آزاد زاده می شوند و از لحاظ حیثیت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و باید با یکدیگر با روحیه ای برادرانه رفتار کنند».
نهج البلاغه در موارد متعدد به كرامت انساني به عنوان يكي از حقوق مسلم انسانها اشاره دارد، كه به ذكر نمونه هاي از آن مي پردازيم: در يكي از فرازهاي فرمان حكومتي كه امام علي (ع) به مالك اشتر نوشته است، چنين می‌فرماید:«مهرباني با مردم را پوشش دل خود قرار ده، و با همه مهربان باش، همچون گرگ خون آشام نسبت به مردم مباش، كه خوردن آنان را غنيمت داني». سپس حضرت به فلسفة محبت و مهرباني با مردم اشاره كرده می‌فرماید: «فَإِنّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّااَخٌ لَكَ فِي الدِّيْنِ وَإِمَّانَظِيْرٌلَكَ فِي الْخَلْقِ» زيرا مردم دو دسته اند، دسته اي برادر ديني تو (و مسلمانند) و دسته‌اي ديگر همانند تو درآفرينش ( و داراي حقوق انساني )هستند.
امیر مؤمنان(ع)، در نامه كه به محمدبن ابي بكر(وقت كه حاكم مصر بود)مرقوم داشته است، او را دستور به تواضع و نرم خويي، مهرباني و گشاده‌رويي در برابر مردم داده، و از او جداً می‌خواهد، كه در برخورد با رعیت فروتني و احترام متقابل حفظ گردد، شبيه به همين تعبیر را به يكي دیگر از کارگزاران خود نیز، دارد. نكتة قابل توجه اين است، كه در همین نامه و در بسیاری از خطبه ها و نامه هاي ديگر، كلمه «رعيت» به كار برده شده يعني عموم انسان و افراد بشر، اين نيست مگر به دليل كرامتي كه اسلام براي انسانها قائل، و احترام به كرامت انساني هر فرد را از پيروانش خواستار است، تا ضمن نهادينه شدن احترام متقابل و روابط سالم در جامعه، بسياري از ناهنجاري هاي اجتماعي زدوده شود.
امام علي (ع) نه تنها درسيرة نظري و آموزه هاي حكيمانه خويش، از كرامت انساني حمايت می‌کرد، بلكه سيرة عملي آن حضرت نيز، به خوبي اين واقعيت را باز گو مي كند، او به هيچ عنوان اجازه نمی‌داد، كه بي حرمتي به كرامت و شخصيت كسي صورت بگيرد، در مراجعت ازصفين وقت حضرت امير(ع) در شهر انبار رسيد، دهقانان آنجا تا ايشان را ديدند، از مركب هاي شان پياده شده و پيشاپيش آن حضرت مي دويدند، امام علي (ع)فرمود چرا چنين مي كنيد؟درپاسخ گفتند : عادتي است كه پادشاهان خود را احترام مي كرديم، امام فرمود : به خدا سوگند كه اميران شما از اين كار سودي نبردند و شما در دنيا با آن خود را به زحمت مي افكنيد و درآخرت دچار رنج و زحمت می‌گردید.(خوشحال مي گشتم اگربه جاي وا داشتن اجسامتان به جست و خيز و پاي كوبي، ارواح تان را به پرواز در مي‌آورديد و رسالت( وكرامت )انساني خود را به قرون و اعصارآينده به ارمغان مي‌فرستاديد)
در مسير بازگشت از صفين وقت حضرت امير(ع) به محلة شباميان رسيد، بزرگ قبيلة شباميان خدمت امام (ع) آمد، در حالي كه حضرت سوار بر اسب بود و او پياده، امام (ع) اجازه نداد كه رئيس قبيله اي پياده همراه او حركت كند، زيرا از نظرامام علي (ع)، اين كار ذلت و زبوني براي مؤمن (و لطمه به كرامت انساني او)محسوب مي شد.
يكي ديگر ازسيرة عملي آن حضرت در حمايت از حق كرامت انساني، در انفاق كه می‌کند، متبلور می‌گردد، و آن اينكه، روزي می‌خواست به شخصي كه هيچ گونه درخواست كمكي هم نداشت، (ولي شايد حضرت مستحق كمك می‌دانست) انفاقي نمايد، شخصي ديگري كه شاهد انفاق حضرت بود، گفت اين شخص درخواست و سؤالي از شما نكرده بدون درخواست به او می‌بخشید؟ حضرت فرمود: اگر بعد از در خواست او چيزي به او بدهم، در این صورت نداده‌ام به او مگر قیمت چيزي را كه از او گرفته‌ام، و آن آبرويي است كه در وقت درخواست از او می‌ریزد، رويي كه در موقع عبادت به خاك می‌مالد براي پروردگار من و پروردگار خودش.
اميرالمؤمنين(ع) در يكي از نامه هاي كه به مأمور جمع آوري ماليات نوشته اند چنين می‌فرماید:«با ترس و تقواي خداي كه يكتاست و همتايي ندارد حركت كن، در سر راه هيچ مسلماني را نترسان يا بازور از زمين او نگذر، و افزون از حقوق الهي از او مگير... وقت در ميان آن‌ها قرار گرفتي، به آن‌ها سلام كن و در محبت و مهرباني كوتاهي مكن، سپس مي گوئي: اي بندگان خدا مرا ولي و جانشين او (خدا) بسوي شما فرستاده تا حق خدا را كه در اموال شماست تحويل گيرم، آيا در اموال شما حقي است كه به نمايندة او بپردازيد؟ اگر کسی گفت نه ديگر به او مراجعه نكن، و اگر كسي پاسخ داد آري، همراهش برو، بدون آنكه او را بترساني يا تهديد كني يا بكار مشكلي وادار سازي...». در نامة ديگري كه به كارگزاران اقتصادي و مالياتي خويش مي نويسد، آنان را به شدت ازتند خويي و دروغ گوئي با مردم، بر حذر داشته، و از بي اعتناي نسبت به افراد جامعه و خدشه داركردن كرامت انساني آن‌ها، به جهت اينكه كارگزاران حكومت هستند، پرهيز مي دهد؛ زيرا آنها را بعنوان برادران ديني و ياري دهندگان بر استخراج حقوق الهي معرفي می‌کند به قدري امام علي (ع) به حيثيت و شرافت انساني، اهميت می‌داد و از بد رفتاري با مردم متنفر بود، كه حتي نسبت به مشركين اجازه نمی‌داد، كه از سوی كارگزاران حضرت، با آنها بد رفتاري و خشونت صورت بگیرد. 

مهدی اختری


کد مطلب: 71051

آدرس مطلب :
https://www.siasatrooz.ir/fa/article/71051/حقوق-بشر-نگاه-امیر-مومنان-ع

سیاست روز
  https://www.siasatrooz.ir