بحران قفقاز با دور جدید تنشها میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان دوباره به اوج رسیده است. در کنار تلاش‌هایی که از سوی کشورهایی همچون روسیه و جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به این بحران صورت می‌گیرد، نوع رفتارهای ترکیه جای تامل دارد. گزارش‌های منتشره نشان می‌دهد که در ترکیه در کنار اعلام حمایت سیاسی و نظامی از آذربایجان، اقدام به اعزام جنگجویان از جمله گروه‌های تروریستی در سوریه به این منطقه نموده است. این اقدام ترکیه در حالی صورت می‌گیرد که نگاهی به رفتارهای سالهای اخیر ترکیه، تکرار مکرر بر این رفتار را نشان می‌دهد. سوریه و متحدانش در شرایطی برای مبارزه با تروریسم تمام ظرفیت‌های خود را به کار گرفته اند که ترکیه در کنار اقدام نظامی مستقیم در ادلب و برخی مناطق مرزی به حمایت از گروه‌های تروریستی پرداخته است. در بحران لیبی نیز ترکیه درحالی ادعای حمایت از دولت السراج را مطرح می‌کند که اسناد نشان می‌دهد هزاران تروریست را به این کشور اعزام کرده است. در جدیدترین اقدام نیز چنانکه ذکر شد ترکیه هزاران نفر را به قفقاز فرستاده است.
حال این سوال مطرح است که این رفتارها با چه هدفی صورت می‌گیرد؟ اولا آنچه از سوی مقامات ترکیه تاکید می‌شود آن است که آنها به دنبال تامین امنیت و بعضا مبارزه با پ.ک.ک هستند. ثانیا برخی ناظران سیاسی و نظامی تاکید دارند که آنکارا سعی دارد تا خود را محور اهداف ناتو معرفی نماید به گونه ای که در کنار ارتقاء جایگاه در ناتو، جای رژیم صهیونیستی را نیز در اهداف منطقه‌ای آمریکا و اروپا پر نماید. در همین چارچوب نیز ترکیه در سوریه، عراق، لیبی، قفقاز به دنبال حضور نظامی ‌بوده در حالی که ایجاد پایگاه نظامی، اطلاعاتی و جاسوسی را نیز همزمان پیگیری می‌کند. ترکیه با وارد کردن گروه‌های تروریستی سعی در ایجاد جنگ‌های نیابتی در این مناطق را دارد تا ضمن توجه حضور نظامی از فضای پرتنش برای امتیاز گیری سیاسی و اقتصادی بهره گیرد. هدف ترکیه از دخالت در بحران قفقاز ایجاد پایگاه‌های دائمی نظامی برای تقویت نیروهای آمریکایی و اروپایی و رصد تحرکات مداوم هوایی و دریایی ناوگان روسیه در مجاورت دریای سیاه است. هر چند ترکیه تاکید دارند که به دنبال چالش آفرینی برای کشورهای منطقه نیست اما پایگاه‌هایی که قرار است در آذربایجان ایجاد شود در نهایت نقش مستقیم در ارائه کمک‌های اطلاعاتی به رژیم صهیونیستی علیه ایران خواهد داشت. اتاق عملیات مشترک آمریکایی، اسرائیلی و آذری در صدد تهیه طرحی برای گسترش ناتو در آسیای میانه از طریق پایگاه‌های نظامی ترکیه در آذربایجان است. تلاش برای ایجاد یک ساختار نظامی برای ناتو با هدف افزایش فشار و تهدید علیه ایران در شمال غرب این کشور از دیگر اهداف رژیم صهیونیستی از مداخله در بحران قره‌باغ است که ترکیه ناخواسته در حال گرفتار شدن در این بازی است.
بنابر شواهد میدانی استقرار تروریست‌های تکفیری در طول نوار مرزی ترکمنستان، آذربایجان، ازبکستان، جنوب شرقی تاجیکستان و شمال شرقی افغانستان در نزدیکی مرزهای چین، به عنوان بخشی از برنامه‌ محاصره استراتژیک چین، روسیه و ایران و دامن زدن به جنگ‌ها و تنش‌های نیابتی در این مناطق است که ترکیه در اشتباهی محاسباتی در حال اجرای این طرح است. حال این سوال مطرح است که آیا ترکیه توان تحقق این اهداف را خواهد داشت؟ تجربه نشان داده است که مبارزه با تهدیدات امنیتی در گرو همکاری کشورهای منطقه است چنانکه اتحاد ایران، عراق، سویه و مقاومت منطقه و روسیه زمینه ساز شکست تروریسم در عراق و سوریه شده است.رویکرد تقابلی ترکیه در کنار دلسردسازی ملت ترکیه و عدم همراهی آنها با سیاستهای دولتمردان، زمینه ساز دوری کشورهای منطقه از ترکیه می‌شود که نتیجه آن نیز تشدید تهدیدات امنیتی علیه آنکاراست.
در حوزه تبدیل شدن به محور ناتو و غرب نیز نگاهی به رفتار غربی‌ها نشان می‌دهد که در عمل رویکرد به ترکیه ندارند. عدم پذیرش عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، عدم اجرای خواست ترکیه برای استردادگولن از آمریکا، تحریم ترکیه از سوی اروپا و آمریکا به خاطر خرید اس ۴۰۰ از روسیه، صف آرایی غرب در مناقضه مدیترانه در برابر آنکارا، نقش اروپا و آمریکا به اذعان سران آنکارا در کودتای ۲۰۱۶ علیه اردوغان و ...، سندی بر این حقیقت است. در همین حال اروپا و آمریکا تاکید دارند که هیچ کشوری نمی‌تواند جای رژیم صهیونیستی را برای آنان بگیرد چنانکه به رغم سازش امارات با صهیونیستها، رسما آمریکا از عدم فروش اف۳۵ به امارات خبر داد.
بر این اساس می‌توان گفت که اقدامات ترکیه در نهایت نمی‌تواند دستاوردهای برای ترکیه و شخص اردوغان داشته باشد. ترکیه در نهایت بازی دو سر باخت خواهد داشت چرا که از یک سو همسایگانش را از دست داده و از سوی دیگر وعده‌های غرب به آن عملی نمی‌شود در حالی که در نهایت نیز آتشی که آنکارا افروخته دامن امنیت این کشور را خواهد گرفت. براین اساس راهکار آنکارا پایان دادن به این تصورات و اشتباهات محاسباتی و بازگشت به همگرایی به کشورهای همسایه است که ضمن تامین نیازهای امنیتی، اقتصادی و سیاسی، مانع گرفتار شدن ترکیه در بازی بهره گیری مجانی از آنکارا خواهد بود. در غیر این صورت ترکیه باید منتظر پیامدهای رفتار‌های غیرمسئولانه اش در قبال منطقه باشد.

^{نویسنده: قاسم غفوری}