لیبی به عنوان یکی از مهمترین کشورهای شمال آفریقا که دارای منابع عظیم نفتی قابل توجهی هست، از سال ۲۰۱۱ و طغیان مردم علیه حاکمیت معمر قذافی به کشوری جنگ زده مبدل شده است. هر چند اروپا و آمریکا که در قالب ناتو در این کشور اقدام نظامی داشتهاند ادعای حمایت از لیبی را سر می دادند اما شواهد امر نشان میدهد که این وعدهها هرگز محقق نشده و این کشور اکنون یکی از مراکز تروریسم شده است.
پس از شروع ناآرامی ها در لیبی ، فضای بی ثباتی و هرج و مرج بر این کشور حاکم شد، در آن زمان دولت ضعیف لیبی در حال تقسیم شدن بین دو نهاد بود: یک دولت اسلامگرا در طرابلس و یک دولت سکولار در طبرق.چنین فضایی فرصت ایده آلی را برای شکل گیری و رشد گروه های اسلام گرای افراطی و تروریستی فراهم ساخت. از همین رو، گروه تروریستی داعش با بهره برداری از خلاء امنیتی و سیاسی لیبی به منظور گسترش فعالیت خود و ایجاد پایگاه های جدید در شمال آفریقا، به این کشور نفوذ کرده است به طور مشخص،دولت اسلامی عراق و شام - ولایت لیبی شاخه گروه اسلام گرای ستیزه جوی دولت اسلامی عراق و شام است که در لیبی فعالیت میکند. از نیمه نخست سال ۲۰۱۴ داعش مدعی خلافت رسمی خود در مناطق ساحلی شمال لیبی شد. البغدادی ایجاد سه شاخه را در لیبی اعلام کرد: برقه در شرق ، فزان در صحرای جنوب، و طرابلس در غرب. حال این سوال مطرح میشود که اهداف داعش در لیبی چیست و چرا غرب در مقابله با آن کوتاهی میکند؟
نفوذ داعش در لیبی بر اساس یک استراتژی و برنامه سازماندهی شده و منظم صورت گرفته است. در حقیقت، افزایش حملات هوایی و زمینی به مناطق تحت تصرف داعش در سوریه و عراق، موجب تضعیف این گروه در این دو کشور شده است. به همین دلیل داعش بدون چشمپوشی از عراق و شام به عنوان مرکز خلافت خود به توسعه و گسترش بازوهای خود از طریق تأسیس استراتژی «بازوهای متعدد» دست زده است.
در این میان، داعش، لیبی را فضای مناسبی میداند که میتواند از آن به نفع خود بهرهبرداری کند. از همین رو، توسعه داعش در این کشور برای تحقق دو هدف اساسی دنبال میشود: نخست اینکه لیبی به خاستگاه بازوی خلافت داعش در شمال آفریقا یا مغرب اسلامی تبدیل شود و دوم اینکه پایگاهی به جای عراق و سوریه داشته باشد. داعش همواره تلاش دارد که حضور خود را در لیبی نشان دهد. بر همین اساس، از سال ۲۰۱۶ به این سو، عملیات های متعددی را در این کشور به ویژه در منطقه "اجدابیا" واقع در شرق لیبی انجام داده است. این منطقه تحت کنترل ارتش لیبی قرار دارد و به چاه های نفتی این کشور نزدیک است
در این میان کشورهای اروپایی که فضای هرج و مرج را مولفهای برای اقدامات خود مبنی بر بردن نفت لیبی میدانند و از طرفی نیز به دنبال پایگاهی برای داعش شکست خورده در عراق و سوریه، نگاه بدبینانه ای به حضور داعش در لیبی ندارد. با توجه به این شرایط میتوان گفت که روند درونی و بیرونی تحولات لیبی نشان میدهد که آینده روشنی در مقطع کنونی برای این کشور وجود ندارد و لیبی همچنان در آتش جنگ داخلی خواهد سوخت بویژه اینکه کشورهای غربی منافع چندانی در برقراری ثبات در این کشور متصور نبوده و همین وضعیت را مولفهای برای تحقق منافع خود میدانند.
نویسنده: مرضیه تفهمی