محور مناظره دوم بررسی برنامه سیاست داخلی و خارجی و فرهنگی کاندیداها بود، شش سوال در این مسیر از کاندیداها پرسیده شد اما انگار برخی با خطابههایی نوشته شده تنها آمده بودند تا جلوی دوربین ژستی بگیرند که عامه مردم دوست دارند برای همین به جای اعلام برنامههای خود به حرفهایی پرداختند که دوست داشتند در تریبون عمومی بیان کنند نه توضیح برنامههایشان بر اساس سوالات مطروحه، جالب است بدانید بیشترین خروج از موضوعات بحث را روحانی و جهانگیری داشتند که نمایندگانشان دربرنامههای هماهنگی صدا و سیما بیشترین نگرانی را از بابت طرح موضوعاتی خارج از سوالات ابراز میکردند، که این موضوع در روزهای آتی جای تامل و تحلیل بیشتری دارد.
چگونگی رشد علمی با مظلومیت دختر وزیر در واردات!
سوال اول از محمد باقر قالیباف پرسیده شد که چگونه میتوان بر شتاب رشد علمی و افزایش کیفیت آموزش افزود؟
هر چند که این کاندیدا در برخورد نخست درباره توجه به آموزش و پرورش در رشد علمی کشور موضوعات مهم و درستی را مطرح کرد اما در ادامه با پرداختن به محمولهای که دختر وزیر آموزش و پرورش از ایتالیا آورده است و نقد درست این موضوع که موارد اینچنین باعث نگرانی مردم میشود باعث شد تا دو کاندیدای دولتی به جای پاسخ به سوال وارد فضای دفاع از عملکرد دختر وزیر شوند.
ابتدا روحانی با اشاره به اینکه باید اخلاق و حقالناس را رعایت کرد به طرح موضوع انتقاد کرده و در طرح موضوعی بیربطتر به موضوع پیش آمده برای علی مطهری در دانشگاه شیراز اشاره کرده و موضوع را به دوستان قالیباف مربوط دانست. نکته جالب این اتهام روحانی این بود که قبل از وارد آوردن این اتهام او مدام قالیباف را به خاطر اظهارنظر درباره چیزی که اثبات نشده است مورد نکوهش قرار داده بود اما خودش موضوعی را مطرح کرد که در دادگاه ثابت نشده است!!
اما بعد از این بحث خارج از موضوع جهانگیری پا را فراتر نهاد و عمل دختر آشتیانی را از روی بیکاری دانست و او را مظلوم خطاب کرد و گفت کل این مبلغ تنها ۲۰۰میلیون واردات بوده است! نکتهای که باز نشان میدهد معاون اول دولت هم درک درستی از میزان فقر ملت ندارد و نمیداند که همین دویست میلیون ناقابلی که عنوان میکند میتواند زندگی چندین نفر را بهبود بخشد.
اما در پاسخ به سوال مطرح شده میرسلیم، هاشمی طبا و رئیسی نکات درستی را به دور از حاشیه مطرح کردند.
میرسلیم ابتدا درباره کیفیت آموزش و توجه به این نکته که باید قوانین تصویب شود که به معیشت فرهنگیان توجه شود، پرداخت و در ادامه با نقد عملکرد چهارساله دولت روحانی گفت: دولت قبل ۵۰ طرح پیشبینی شده علمی داشت که یکی از آنها ساخت هواپیمای ملی بود اما دولت یازدهم همه فصلها را تعطیل کرده است.
هاشمی طبا تحقق این موضوع را منوط به حرکت روی برنامههای تدوین شده در افق بیست ساله دانست و خواستار تک شغله بودن اعضای هیات علمی با تصویب قانون شد. اما حجتالاسلام رئیسی با طرح این نکته که نباید با بحثهای خارج از محور حق مردم را برای انتخاب آگاهانه ضایع کرد برنامهریزیهای خود را برای توجه به فرهنگیان برای بالابردن رشد علمی عنوان کرده و در ادامه با طرح تخلف صورت گرفته در صندوق فرهنگیان از روحانی پرسید که چرا دولتش درباره این تخلف و یک میلیون بیکار با مدرک دانشگاهی جوابی برای مردم ندارد؟
قالیباف اما در ادامه به مشکلات معلمان و حقالتدریسیها و بازنشستگان فرهنگی پرداخته و اصل واردات محموله توسط وزیر و اطلاق کلمه مظلوم به دختر او را نادرست خواند و این نگاه را نگاه ۴درصدیهای دچار رانت خطاب کرد.
نقدپذیری دولت با طرح بکارگیری فرماندار اهل تسنن!
سوال دوم مناظره از مصطفی میرسلیم پرسیده شد: چه نوع تعاملی را با احزاب و جریانات منتقد و مخالف دولت قائل هستید و دولت شما چقدر از شرح صدر لازم و رشد تضارب آرا در جامعه برخوردار خواهد بود؟
او در پاسخ با اشاره به این نکته که همه دولتها تلاش کردند در این مسیر گام بردارند و موفقیتهایی را که به دست آوردهاند ادامه داد: هیچ دولتی بدون حضور مردم و پذیرش نقدها از مردم و نهادهای عمومی و متخصصان نمیتواند موفق شود.
وی سپس با زیر سوال بردن نقدپذیری دولت یازدهم گفت: استفاده از واژه هایی نظیر تخریبگر، صفت غیرانسان، بزدل، ترسو، به جهنم، تندرو، عصر حجری، متوهم، کم سواد و ... در دولت روحانی نشان از انتقادپذیری ندارد. او البته به انتقادپذیری در دولت اصلاحات با حضور عارف پرداخت و این روحیه را راهگشا دانست.
اما حجت الاسلام روحانی باز هم بدون پاسخ به اینکه چرا از این الفاظ در پاسخ منتقدان بهره برده است به این موضوع پرداخت که توانسته در دولت فضای مجازی را باز و حقوق اقوام و مذاهب را رعایت کند. در این مسیر اشارهای به انتخاب فرماندار زن اهل تسنن داشت که بابت این انتخاب مورد فشار قرار گرفته است اما نگفت که وقتی قانون اساسی اقوام و اقلیتها و مذاهب را به رسمیت میشناسد چه فرد و چه اشخاصی به او بابت انتخابش حمله کردهاند؟!
هاشمی طبا در ادامه با اشاره به این نکته که هیچ یک از وزرای دولت را هم حتی ندیده است! البته بدون اشاره به این نکته که چطور این اتفاق ممکن است وقتی او در همین دولت مشاور گودرزی بوده است به ادامه سخنش پرداخته و گفت که دولت روحانی مورد هجمه تندی قرار گرفته است.
جهانگیری هم در ادامه با نعمت بزرگ خواندن انتقاد در نقش حامی دولت یازدهم گفت: دولت احیای خانه احزاب را در این مسیر پیش برده است و هشت هزار مورد فعالیت سازمانهای مردم نهاد و مجوز مطبوعات را در مسیر تحقق نقدپذیری خوانده و البته اشاره داشت که در دولت یازدهم آیین نامه دسترسی به اطلاعات آزاد تدوین و اجرایی شده است!!
البته نگفت اگر چنین است از کدام مسیر میتوان به اطلاعاتی درباره داراییهای دولت دست یافت؟
رئیسی در ادامه با انتقاد از اجرایی نشدن پذیرش نقد در دولت روحانی گفت که او باید توضیح دهد چرا علی رغم ادعای نقد پذیری در دولت با خبرنگار توسط وزیرش برخورد میشود؟ باید توضیح دهند که چرا وقتی آقای روحانی در ابتدای دولت از بستن دهان منتقد به خدا پناه میبرند اما در عمل بیش از ۵۰ نسبت ناروا به منتقد داده و به او توهین میکند؟
قالیباف در ادامه صحبتهای خارج از برنامه روحانی به آماری درباره توجه به زنان و حضور اقوام و مذاهب در شهرداری حتی در دوران خدمت در کردستان و نیروی انتظامی اشاره کرد.
برنامه حفظ حقوق هستهای با توهین به علم یک کاندیدا
سوال سوم مناظره از ابراهیم رئیسی پرسیده شد: چه راهکار موثری برای حفظ حقوق ملت ایران در موضوع هستهای و رفع تحریمها با توجه به برجام خواهید داشت؟ که او در پاسخ گفت: برجام توافق بینالمللی است که با همه اشکالاتی که دارد چون سند ملی است باید به آن متعهد بود.
او سپس به دو اشتباه استراتژیک دولت در حین مذاکره و پس از آن اشاره کرده و گفت: در حین مذاکره طرح مسایلی چون خزانه خالی است و اگر توافق نکنیم مشکلی برایمان ایجاد میشود به نوعی به غرب نشان دادیم که تحریمها بر ما اثر کرده و در ادامه با ضعفهای پیگیری این معاهده بینالمللی اثرات برجام بر کشور تحولی ایجاد نکرد و به نوعی دولت نتوانست چک برجام را نقد کند.
رئیسی در ادامه با طرح اینکه آیا بعد از برجام تغییری در سفره مردم رخ داد دولت را به چالش کشید.
قالیباف در ادامه این بحث با طرح سوالاتی از دولت به این عنوان که در اجرای برجام چه کردید؟ آثار این تعهد چه چیزی بوده است و چرا گشایش اقتصادی وعده داده با برجام محقق نشد به ادامه سوال از دولت درباره عملکرد چهارسالهاش پرسید. او همچنین به این موضوع پرداخت که دستاورد فعلی برجام توسعه واردات از کشورهای اروپایی بوده که این اتفاق توسط همان چهاردرصدیها در حال پیگیری است.
میرسلیم در ادامه از دولت پرسید که چه راهکارهایی برای احقاق حقوقمان داریم؟
اما روحانی و جهانگیری که تلاش در نشان دادن اتفاقات مثبت برجام دارند هر دو بدون توجه به سوالاتی که از آنها در مسیر مذاکره پرسیده شده بود بحثهای خود را مطرح کردند، ابتدا روحانی خطاب به رئیسی گفت:چه اطلاعی درباره برجام دارید؟
و سپس به طرح بیلبوردهایی که در زمان مذاکرات در سطح تهران نصب شده بود پرداخت و برای بار چندم در سخنرانیهایش از اینکه برخی مخالفان داخلی با مخالفان خارجی و وهابیون هم مسیرند به توهین به منتقدانش پرداخت. جهانگیری اما به موضوعاتی درباره اینکه قبل از اجرای برجام شیرخشک و دارونداشتیم پرداخته و گفت که معتقد است با برجام به همه اهدافمان رسیدهایم و هم تحریمها نقض شده و هم ایران هراسی به ایران دوستی مبدل شده است. و با اشاره به بدعهدی امریکاییها باز هم برجام را توفیق بزرگ خواند البته درباره جزییات این توفیق بزرگ هم اطلاعاتی نداد.
رئیسی در پایان با یادآوری مطالعهای که روی برجام داشته به فاجعه منا و برخورد دولت با آلسعود که آن را ملتمسانه نامید اشاره کرد و در مقایسه با برخورد قاطع رهبری با ماجرا، برخورد دولت را راهگشا در عمل ندانست.
جای خالی جریان مقاومت
سوال چهارم مناظره از هاشمیطبا این بود که مهمترین اولویتهای سیاست خارجی دولت شما چیست؟ چه سیاستی در برابر مقابله با جریان تروریسم دارید چیست؟
این تنها سوالی بود که هیچ یک از کاندیداها درباره بخش دوم آن که توجه به مقاومت بود پاسخی نداشته و به آن توجه نکردند.
هاشمیطبا به استقامت مردم در این زمینه اشاره و این مهم را رمز تداوم امنیت دانستو به تقویت نیروی دفاعی اشاره کرد.
اما جهانگیری با وعده اینکه بعدا درباره دیپلماسی اقتصادی صحبت میکند این بخش را تنها با استفاده از دیپلماسی عمومی به پایان رساند و البته اشارهای به اصغر فرهادی کرده و اسکارگرفتن او را برجسته کرد تا شاید بخشی از جامعه را به واسطه این اقدام سطحی با خود همراه کند.
روحانی نیز مانند جهانگیری درباره نقد قدرت دیپلماسی ماجراجویی مطالبی را مطرح کرده و با دستاوردهای ایران در سوریه ما را قدرت منطقه دانست و این موضوع را به دولت مربوط کرد بدون طرح این موضوع که اگر رویه ما در سوریه درست بوده چرا دولتش بارها و بارها مستقیم و غیرمستقیم از توقف این امر سخن به میان آورده و از جانبازان مدافع حرم حمایت نکرده است؟
اما در ادامه رئیسی با تکیه بر دیپلماسی اقتصادی برای استفاده از ظرفیت منطقه و تعامل اقتصادی با عراق و دیگر کشورها و حفظ شان ایرانی در کشورهای دیگر به طرح موضوع پرداخت و گفت طرحی برای بالا بردن سهم ما در روابط اقتصادی منطقه که از فروش نفت بییشتر است دارد.
قالیباف هم به چرایی موفقیت دیپلماسی مذاکره در دولت یازدهم پرداخته و این مهم را دستاورد دیپلماسی قدرت ما در دورههای گذشته دانست و گفت: وزارت امور خوارجه و تجارت بینالملل را با توجه به توان منطقهای ایجاد خواهد کرد.
میرسلیم اما با طرح مشکلاتی مانند برهنه کردن زنان ما در تفلیس و کتک خوردن توریستهای ما در ترکیه پرداخت و از دولت خواست درباره این مطالب توضیح دهد و کارکرد دولتش را بر پایه بهبود اوضاع ایران و قطر در منابع مشترک دنبال کردن حقابه ایران از ترکیه و پاکستان نامید.
چگونگی حفظ امنیت با روخوانی از روی متن
از جهانگیری در سوال پنجم پرسیده شد که برای تداوم امنیت ایران که امنترین کشور منطقه است چه اتفاقی دنبال خواهد شد، او با طرح مواردی که همه خارج از حیطه سوال پرسیده شده بود با توضیح درباره پدرش که کارگر معدن بود شروع و از روی متن خواند و گفت که باید به رییس جمهور کارآمد رای داد و ریاست جمهوری جای کارآموزی نیست.
رئیسی اما تداوم امنیت کشور را با تکیه بر حضور مردم در صحنه دانسته و این اتفاق را با اهمیت به مدافعان حرم و بسیجیها عنوان کرد.
قالیباف اما در ادامه بحث دیپلماسی قدرت را پیش کشیده و در انتقاد به بحثهای مطروحه توسط جهانگیری گفت: چرا اعتقاد دارید که تنها عده خاصی میتوانند کشور را اداره کنند؟
او عنوان کرد که دولت روحانی تنها به دنبال تجارت خودش بوده است.
میرسلیم اما با انتقاد از اینکه صحبتهای جهانگیری هیچ تناسبی با سوال مطرح شده نداشت گفت: انصافا شعارهایی خوبی دادید اما در عمل توضیح دهید که چه کردید؟
وی با اشاره به این نکته که با شعار کار پیش نمیرود گفت: اعتبار کارهای علمی در دولت باید طبق برنامه پنجم توسعه به ۴ درصد میرسید اما صفر شده است، توضیح دهید که این موضوع چرا اتفاق افتاده است؟
میرسلیم اما امنیت کشور را متاثر از توسعه همزمان مسایل علمی و نظامی و صنایع دفاعی دانست و از دولت خواست درباره اینکه در موضوع پژوهشهای علمی و نظامی چه کرده است پاسخگو باشد.
جهانگیری در ادامه اما باز هم به بحث خارج از سوال مطروحه پرداخت و عنوان کرد که از دوقطبیسازی با توجه به تجربه تلخ کشورهای منطقه میترسد.
سبک زندگی و نقد به شعار رقیب!
در آخرین سوال از روحانی درباره وجه تمایز سبک زندگی غربی و اسلامی و برنامه برای احیای تحکیم خانواده پرسیده شد. متاسفیم که بگوییم این سوال هم با پاسخهای حاشیهای همراه بود. ابتدا روحانی درباره ایجاد احساس آزادی در مردم بدون اینکه بگوید این احساس تا چه اندازه و بر اساس کدام فرهنگ بوده است به صحبت پرداخت و گفت: دیدیم چطور برخی عزت مردم را زیرپا گذاشتند.
بعد به دو نگاه در این زمینه اشاره و نگاه مداخله جویانهای که معتقد است رقیب به سبک زندگی مردم دارد را تقبیح کرد و گفت: چرا از شعار جنبش ۹۹ درصدی که غربی است کپیبرداری شد و با این شعار در اتحاد مردم شکاف ایجاد شد.
هاشمی طبا اما به خلط مباحث سنتی و اسلامی انتقاد کرده و در گریزی به کرسنت گفت که این قرارداد به دلیل اجرایی نشدن ۱۴ میلیارد دلار جریمه روی دست ایران گذاشت اما روحانی این موضوع را هنوز تایید شده ندانسته و دادگاه کرسنت را خاتمه نیافته عنوان کرد.
جهانگیری هم با تکیه به صحبتهای رهبری درباره احیای فرهنگ اسلامی درباره اینکه تنوع قومی در ایران تهدید نیست گفت چیزی که معلوم نبود فرهنگ ایرانی- اسلامی را تعریف میکند یا غربی را و خارج از موضوع صحبت کرد.
رئیسی با برشمردن خصلتهای فرهنگ ایرانی و غربی اقدام در زمینه احیای فرهنگ و تحکیم خانواده را نیازمند دولت انقلابی دانسته و گفت با دولت کار و کرامتش این امر محقق خواهد شد.
قالیباف با اشاره به این نکته که فرهنگ دستوری نیست به استفاده ابزاری از هنرمندان توسط دولت واکنش نشان داده وگفت که سابقهاش نشان داده به وعدههای مطرح شده عمل خواهد کرد.
میرسلیم در ادامه با تقبیح فرهنگ دنیاطلبی گفت: سبک زندگی اسلامی با رشد حقوقهای نجومی و زندگی اشرافی ممکن نیست و دولت را نمونه بدی برای اسرافکاری خوانده و عنوان کرد که عدم صداقت و دروغگویی که در دولت راه یافته به دور از سبک زندگی اسلامی است.
دومین مناظره اما در حالی برگزار شد که کمتر دیده شد کاندیداها در چارچوب سوالات محورهای عنوان شده صحبت کنند رفتاری که باز متضرر اصلی آن مردم خواهند بود. ژ
مائده شیرپور