مناسبات جمهوری اسلامی ایران و افغانستان طی هفته‌های اخیر ابعاد تازه‌تری گرفته است که بیش از هر چیز فاز امنیتی آن مشهود است. هنوز چند روزی از سفر علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به افغانستان نمی‌گذرد که عباس عراقچی معاون دستگاه دیپلماسی کشورمان به کابل سفر کرده و با مقامات ارشد این کشور دیدار داشته است. همزمان با این سفرها اخباری مبنی بر مذاکره ایران با طالبان نیز مطرح شده که از سوی مقامات دو کشور تایید شده است.
مجموع این تحولات نشان می‌دهد که تعاملاتی جدید در قالب امنیتی میان دو کشور در جریان است و طرفین تلاش دارند تا از ظرفیت‌های موجود برای رسیدن به ثبات و امنیت پایدار بهره گیرند. حال این سوال مطرح است که چرا چنین رویکردی در پیش گرفته شده و چرا ایران به دنبال مذاکره با طالبان است؟ طالبانی که پرونده تروریسم در کارنامه دارد و حتی اقدامات منفی علیه جمهوری اسلامی صورت داده است؟
برای پاسخ به این پرسش پیش از هر چیز این امر قابل توجه است که محور رایزنی‌های ایران دولت افغانستان است و در عین حال با طالبانی مذاکره می‌شود که رویکرد سیاسی داشته و در چارچوب افراطی‌گری نیستند. حقیقت آن است که طالبان دارای شاخه‌های بسیاری است که برخی از آن به دنبال راهکار سیاسی و کسب برخی امتیازات در مناطق خود و یا سهیم شدن در قدرت مرکزی هستند آنها با رویکرد طالبان افراطی مخالف بوده و گاها با آن به مبارزه پرداخته‌اند، لذا مذاکره با این طیف از طالبان اشکالی نداشته و می‌تواند در تحقق ثبات و امنیت منطقه مفید باشد.
در این میان جمهوری اسلامی ایران که همواره بر امنیت منطقه با مشارکت همسایگان تاکید داشته افغانستان را نیز یکی از مولفه‌های مهم در این عرصه دانسته و به صورت مستقیم و نیز هماهنگ‌سازی با پاکستان و روسیه تقویت این مهم را پیگیری می‌کند.
با توجه به تحرکات تروریست‌ها در مرزهای ایران، افغانستان و پاکستان این همگرایی‌ها امری ضروری می‌نماید تا از فجایعی همچون حمله به پایگاه‌های مرزی و ربایش سربازان ایران جلوگیری شود.
نکته مهم دیگری که باید در نظر داشت تحرکات آمریکا برای آینده افغانستان است. شواهد نشان می‌دهد آمریکا که در سوریه و عراق شکست خورده به دنبال تقویت داعش در افغانستان است وحتی مناطقی را نیز در اختیار آنها قرار داده است.
هدف آمریکا ایجاد ناامنی جدید در منطقه و نیز آواره‌سازی میلیون‌ها افغانی است. این امر از یک‌سو سیل میلیون‌ها آواره به سوی ایران را به همراه دارد و از سوی دیگر ناامنی را در مرزهای ایران تشدید خواهد کرد. نکته مهم آنکه همزمان با آمریکا کشورهای عربستان و امارات نیز تحرکات خود را در افغانستان تشدید کرده اند.
آنها با ادعای مذاکره با طالبان برآنند تا جریان تندروی طالبان را به سمت خود کشانده و در این چارچوب نیز نشست امارات را برگزار کردند. در همین حال کشورهای عربستان و امارات فاز تکمیلی تحرکاتشان را منحرف ساختن پاکستان از معادلات منطقه قرار داده‌اند چنانکه هر کدام از آنها میلیاردها دلار کمک اقتصادی به پاکستان را مطرح کرده‌اند.
روند رفتاری آنها نشان می‌دهد که آنها برآنند تا نقش مکمل را برای آمریکا جهت بحران‌سازی در مرزهای شرقی ایران ایفا نمایند. با توجه به این شرایط لزوم همگرایی با افغانستان و حتی مذاکره با طالبان میانه‌رو برای مقابله با تحرکات بحران‌ساز آمریکا، انگلیس، امارات و عربستان در مرزهای شرقی کشورمان امری ضروری می‌نماید.
در این میان باید به یک اصل توجه داشت که ایفای نقش ایران در افغانستان، گرفتار شدن در بحران منطقه و یا امتیاز دادن مجانی به این کشور نیست چراکه اولا این رویکرد برگرفته از اصل امنیت ملی کشور است و اگر بخواهیم امنیت پایدار داشته باشیم این رویکرد ضروری است.
ثانیا رویکرد افغانستان به ایران برگرفته از ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تروریسم و برقراری امنیت است. کارنامه موفق ایران در مبارزه با داعش در عراق و سوریه موجب شد تا جهانیان ایران را عامل ثبات منطقه بدانند در حالی که همزمان آمریکا را زمینه‌ساز بحران و ناامنی در منطقه می‌دانند. این امر را در عملکردهای کشورهای منطقه می‌توان مشاهده کرد چنانکه عراق این روزها تحرکات گسترده‌ای را برای اخراج نیروهای آمریکایی صورت داده و افغانستان نیز اعلام کرده است که پس از ۱۷ سال حضور نیروهای آمریکایی نه تنها امنیت به این کشور نیامده بلکه هر روز بر بحران‌های آن افزوده شده است.
بر این اساس این ادعای محافل رسانه‌ای و سیاسی که رویکرد ایران به افغانستان را به دلیل انزوای جهانی برگرفته از تحریم‌های آمریکا عنوان کرده‌اند، این رویکرد برگرفته از اعتماد کشورها به نقش ایران در مبارزه با تروریسم است در حالی که همزمان جهانیان نارضایتی و بی‌اعتمادی خود از آمریکا و ناتو را اعلام داشته‌اند.
در این میان در کنار رویکرد دوستانه جمهوری اسلامی جا دارد تا دولتمردان افغانستان نیز در مسیر تقویت این همگرایی و تحقق طرح‌های ایران گام بردارد و در برابر فشارهای آمریکا و برخی کشورهای عربی برای عدم همگرایی با ایران ایستادگی نماید.
بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران امنیتی و سیاسی تاکید دارند که ۱۷ سال اعتماد به آمریکا هیچ دستاوردی برای افغانستان نداشته و دولتمردان این کشور برای پایان دادن به وضعیت بحرانی کشورشان یا تجدیدنظر در روابط با غرب مطلوب است که مسیر همگرایی با ایران را در پیش گیرند چنانکه بسیاری از کشورهای منطقه با چنین رویکردی توانسته‌اند بر تروریسم پیروز شوند درحالی که آمریکا جز بحران‌سازی و ناامنی دستاوردی برای آنها نداشته است.
نویسنده: قاسم غفوری
دریافت صفحه با کد QR