معاون سابق وزیر امور خارجه در حوزه آسیا و اقیانوسیه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران گفت: ایران می‌تواند از فرصت اجلاس شانگهای برای برای مهار تحریم‌ها استفاده کند.
به عقیده ابراهیم رحیم‌پور سازمان بین المللی موفق خواهد بود که یا در بعد اقتصادی از قدرتی برخوردار باشد که ارز و بازار کلان را تحت تاثیر خود قرار بدهد و یا در بعد سیاسی از جهت مسائل امنیت نظامی و شورای امنیت اثر گذار باشد. وی تاکید می‌کند که سازمان همکاری‌های شانگهای روز به روز در حال ارتقاع جایگاه بوده و باتوجه به حضور نداشتن آمریکا در این سازمان می تواند برای ایران بسیار موثر باشد.
سازمان شانگهایی سازمانی غیر آمریکایی بوده و از بعد امنیتی اهمیت بسیاری دارد، تاجایی که از آن به عنوان ناتو شرق یاد می‌کنند نظر شما درمورد جایگاه این سازمان در منطقه چیست؟
بیشکک پایتخت قرقیزستان مقصد اولین سفر روحانی در سال ۸۲ وپس از انتخاب شدن در دور اول انتخابات ریاست جمهوری بود. در آنجا هم جلسه مربوط به شانگهای برگزارشد. هم اکنون چین، روسیه، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان شش کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای هستند.
این ۶ کشور موسس سازمان همکاری‌های شانگهای هستند پس از آن پاکستان و هند هم عضویت پیداکرده و کشور‌هایی مانند افغانستان و ایران هم عضو ناظرماندند.
درخصوص فلسفه تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای هم باید بگویم که با فروپاشی شوروی، کشورهای جدیدی ایجاد شده و به مرور از کنترل مسکو خارج شده بودند؛ و قبل از آن چین و شوروی دو قدرت بزرگ بودند که مسائل امنیتی خود را بایکدیگر هماهنگ می‌کردند، ولی بعد شوری، خلاء امنیتی هم در داخل این کشورها و هم برای نفوذ دولت‌هایی مثل آمریکا، اسرائیل، اروپا و برخی از کشورهای منطقه، مشکلاتی در این زمینه ایجاد شد.
در همین راستا سازمان همکاری شانگهای را ایجاد کردند تا بتوانند ساختار امنیتی را بنا کنند و همین کار را هم انجام دادند و تنها ترکمنستان عضویت آن در نیامد و این امر به سیاست بی‌طرفی آنها باز می‌گردد چرا که این کشور اعلام کرد و به طور طبیعی در این سیاست نباید عضو هیچ سازمان امنیتی باید.
غربی‌ها و به خصوص آمریکا عضو این سازمان نیستند و همین امر جاذبه‌هایی برای ما دارد چراکه چین و روسیه دو قدرت بزرگ هستند و در حال حاضر حضور هند، پاکستان و کشورهای آسیای میانه هم به وزن اجلاس شانگهای افزوده است. بعد از مسائل امنیتی، تعاملات اقتصادی، همکاری‌ها و ترانزیت عواملی بودند که پس از ثبت و اجرای تفاهم امنیت بین خودشان، به سراغ امور اقتصادی رفتند و چین موضوع جاده ابرایشم را طراحی کرد و سرمایه زیادی روی آن گذاشته و ترانزیت آن را از بخش آسیای میانه شروع کرد و به توفیقاتی هم در این زمینه دست یافت.
از سال ۸۲ تا کنون ما در تمام جلسات این سازمان حضور داشتیم البته رو حانی در دو یا سه جلسه سران شرکت نکرد و در سطح معاون وزیر جلسه دنبال شد که دلیل آن هم به پاره‌ای از سو تفاهمات باز می‌گردد که لزومی برای شرکت ما در سطح بالا وجود نداشت.
به نظر می‌رسد در حال حاضر این سو تفاهمات مهار شده و امروز شرایط بهتری حاکم است بویژه اینکه ایران، چین و روسیه در شرایط تحریمی به سر می‌برند. طبیعی است که به واسطه سیاست‌های غرب برای ما بهتر است در منطقه خودمان تحرک بیشتری داشته باشیم و علاوه بر کشورهای هم مرزمان که در اولویت هستند به کشور‌هایی مانند هند، آسیای میانه‌ها و ... هم به چشم همسایه نگاه کنیم. در مورد عضویت در شانگهای باید بگویم که بعد از مدتی که بر عضویت کامل در این سازمان اصرار می‌کردیم امروز دیگر اشتیاق شدیدی نشان نمی‌دهیم البته اگر در این زمینه با استقبال روبرو شویم به بررسی جدی قوانین در مورد عضوریت خواهیم پرداخت.
باتوجه به اینکه عضو ناظر شانگهای هستیم از بسیاری اعضای شانگهای هم فعالیت بیشتری داریم، به عقیده شما تهران می‌تواند چه استفاده‌ای از این فرصت در شرایط تحریمی داشته باشد؟
سازمان‌های متعددی را در منطقه آسیا داریم و بیشتر این سازمان‌ها چندان موثر نبوده و در معادلات جهان اثر گذار نیستند. آ.س.آن سازمان مهمی است و از نظر من در بعد اقتصادی هم اهمیت زیادی دارد. در اجلاس سارک بین هند و پاکستان اختلاف نظر وجود دارد و همین امر کارآیی آنرا زیر سوال برده است. اکو هم ده عضو دارد و باوجود اینکه ایران، پاکستان و ترکیه بنیانگذار آن بودند متاسفانه طبق پیش بینی‌ها عمل نکرد.
از طرف دیگر وقتی به شورای همکاری خلیج فارس نگاه می‌کنیم متوجه دعوا‌ها و تنش بین عربستان و قطر می‌شویم. علاوه براین مراکز متعدد دیگری هم در منطقه وجود دارند که دربین آنها سازمان شانگهای تاثیرگذار است چرا که چین و روسیه در هر سازمانی عضو شوند که آمریکا در آن حضور ندارد عملکرد قدرتمندی خواهند داشت. مثل اجلاس اوراسیا که مجمع اقتصادی بین روسیه و چهار کشور قفقاز و آسیای میانه است که از نظر اقتصادی روز به روز در وضعیت بهتری قرار می‌گیرد و ما هم عضو ناظر آن شدیم.
البته اجلاس اوراسیا در بعد سیاسی جایگاهی ندارد و در حوزه اقتصادی هم آن قدر باید قدرت داشته باشد که روی بازار ارز و کالا اثر بگذارد. نکته قابل توجه این است که سازمان شانگهایی روز به روز در حال ارتقاع جایگاه است البته با عضویت هند و پاکستان شکی ایجاد شده مبنی براینکه اختلافات این دوکشور به سازمان هم کشیده بشود در هر صورت چین و روسیه برای سنگین تر کردن وزن سازمان همکاری های شانگهای عضویت هند و پاکستان را هم پذیرفتند و امیدوار هستند با اهرم هایی که در اختیار دارند بتوانند برای حل مسئله امنیتی افغانستان و کاهش تنش‌های اسلام آباد و دهلی نو اقدامی انجام داده و درنیا حرفی برای گفتن داشته باشند. باتوجه به اینکه تهران در سازمان‌های مهم عضو نیست و اگر عضویتی هم دارد تاثیرگذار نیستیم و با توجه به جایگاهی که در منطقه داریم حتی ناظر بودن ما از عضو بودن برخی کشورهای همسایه هم موثر تر است.
در بیانه سال گذشته اجلاس شانگهای همه کشورها در برابر یکجانبه گرایی آمریکا و خروج آنها از برجام واکنش نشان دادند، از نظر شما اینکه در چنین سازمان مهم منطقه ای به شکل مذکور از ایران حمایت می‌شود چه پیامی برای واشنگتن دارد؟
من فکر می‌کنم در جلسه اجلاس سران امسال با توجه به بحث برجام و تنش‌های بین ایران و آمریکا همچنین حل نشدن مشکل واشنگتن با روسیه و چین اهمیت بسیاری دارد که جمله بندی‌های بیانیه پایانی که به ما مربوط می‌شود و به استقلال مجموعه اشاره دارد نافذ مهم و تاثیرگذار است.
ما عضودائم سازمان همکاری‌های شانگهای نیستم و علاوه بر این در چنین سازمان‌هایی احتیاط های خاصی هم حاکم است و به همین دلیل هم در بیانه هایشان چندان تندروی نداشته و برای ما سینه چاک نمی‌کنند و به همین دلیل هم باید قبول کنیم که این سازمان مهم بوده و رابطه خوبی هم با ما دارد ولی در کنار تمامی این موارد احتیاط های لازم را در نظر می‌گیرند و به همین دلیل باید منتظر بیانیه امسال باشیم و بعد از آن قضاوت کنیم چراکه به نظر من این سازمان در اعلام مواضع خود از یک حدی فراتر نمی‌رود.
از آنجا که در شانگهای از سه شر افراط گرایی، تروریسم و جدایی طلبی یاد شده است آیا می‌توان با تکیه بر تروریسم اقتصادی که آمریکا آنرا به ما تحمیل کرده است، سایر کشورها را برای همکاری با ایران علاقه‌مند کرده و در پرتو آن موانع را پشت سر بگذاریم؟
ایران روسیه چین و پاکستان لطمه های قابل توجهی از ترامپ خورده و همدرد هستند به همین دلیل در مسیر مخالفت با این تحریم های یک جانبه هم نظر بوده و تصور نمی کنم وقتی قدرت های اصلی در این سازمان چنین موضعی داشته باشند سایر کشورها هم ملاحظه داشته باشند. وقتی که قدرت‌های اصلی درون این سازمان اینگونه عمل می‌کنند سایرین هم دنبال رو خواهند بود به ویژه اینکه خود آنها هم نگرانی هایی دارند.
در بحث تروریسم و جدایی طلبی هم باید بگویم که داعش در پاکستان و افغانستان همچنین آسیای میانه خطر جدی محسوب می‌شود. خوشبختانه با اقداماتی که انجام دادیم از عراق و تقریبا از سوریه رانده شده‌اند و در نتیجه در حال پخش شدن در منطقه هستند در نتیجه تعداد زیادی از داعشی‌ها ملیت ازبکستان تاجیکستان و افغانستان را داشته و از سایر کشورهای منطقه هم عضو گیری داشته‌اند. تروریسم خطری بالقوه در آسیا است ایران در راستای مقابله با این پدیده گام‌های مهمی برداشته است و در این زمینه پتانسیل بالایی برای همکاری با سازمان همکاری‌های شانگهایی داریم.
دریافت صفحه با کد QR