دولتمردان آمریکایی ۴۰ سال است که از محورهای ادبیات گفتاری خود را به سخن پراکنی علیه جمهوری اسلامی و ملت ایران اختصاص دادهاند. رویکردی که البته طی هفتههای اخیر با ادبیاتی قابل تاملتر مطرح میشد. در حوزه سیاستمداران ترامپ رئیسجمهور آمریکا پس از آنکه بارها از گزینه نظامی سخن گفته بود بعد از ادعای حمله موشکی به سفارت آمریکا در عراق گفت: اگر ایران میخواهد بجنگد، آن زمان، پایان رسمی ایران خواهد بود. هرگز دوباره آمریکا را تهدید نکنید. بسیاری این جملات ترامپ به تهدید به استفاده از سلاح اتمی تعبیر کردهاند.
از سوی دیگر ترامپ در مصاحبه با شبکه فاکس نیوز نیز درباره تنشهای اخیر در منطقه خاورمیانه تاکید کرد که من کسی نیستم که وارد جنگ شوم. اگر من بخواهم با ایران وارد جنگ شوم آن جنگ اقتصادی خواهد بود. ترامپ همزمان با ادعای آمادگی نظامی بر اصل مذاکره تاکید و عنوان داشته هدف از فشارها آوردن ایران پای میز مذاکره با شرایط آمریکاست. ترامپ از اعلام شماره تلفن برای تماس ایرانیان سخن گفت.
از سوی دیگر وزارت خارجه آمریکا ادعا کرد اگر هرگونه حملهای نظیر این حمله، توسط نیروهای نیابتی یا عناصر ایران رخ دهد، ما ایران را مقصر خواهیم دانست و مطابق با آن به ایران واکنش نشان خواهیم داد. وی نیز ادعا داشته که اجرای شروط ۱۲گانه آمریکا از سوی ایران هدف این فشارهاست. شروطی که هدف از آن تغییر ماهیت رفتاری نظام است. اما در حوزه نظامیان نیز رسانهها از طرح اعزام ۱۲۰ هزار نیروی آمریکایی به منطقه و استقرار آنها در کشورهای عربی خبر دادند. همچنین بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا نیز حضور ناو آبراهام لینکلن در منطقه را برای اقدام علیه ایران عنوان کرد. این ادعاها در حالی مطرح شده بود که طی یکی دو روز اخیر تحولات قابل تاملی در آمریکا روی داده است. رئیسجمهور آمریکا ضمن رد گزینه جنگ، درباره احتمال مذاکره با ایران هم گفت: «در این مورد صحبتی نداشتهایم، باید ببینم چه میشود. اگر آنها تماس بگیرند، قطعا مذاکره خواهیم کرد، کاملا به آنها بستگی دارد. میخواهم زمانی تماس بگیرند که آماده باشند. اگر آماده نیستند، نیازی نیست خودشان را به زحمت بیندازند.» رئیسجمهور آمریکا در توئیتر نوشت: «رسانههای جعلی مطابق معمول خبر غلطی منتشر کرده و بدون اطلاع [مدعی شدهاند] که ایالات متحده در تلاش برای برقراری مذاکره با ایران است. این گزارش نادرست است.»
حلقه تکمیلی این مواضع را در کنگره آمریکا میتوان مشاهده کرد آنجا که «پاتریک شاناهان»، وزیر دفاع موقت آمریکا بعد از جلسه توضیحی با هیئتی از نمایندگان کنگره تأکید کرد کشورش قصد جنگ با ایران ندارد. وزیر دفاع آمریکا که ادعای اقدام نظامی علیه ایران را قبلا مطرح کرده بود برای پنهانسازی جنگ روانی بودن ادعایش مدعی شد دولت ترامپ توانسته با تغییر در وضعیت استقرار تجهیزات نظامی تهدید حمله به نیروهای آمریکایی را مهار کند. سران آمریکا در حالی ادعای گزینه نظامی را مطرح میکردند که الیوت انگل، رئیس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا بعد از اتمام این جلسه محرمانه که با حضور مایک پومپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ، پاتریک شاناهان، وزیر دفاع موقت آمریکا و جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا برگزار شد گفت: آنها (مقامهای دولت ترامپ) لحنشان را نرم کردهاند.
جالب توجه آنکه جامعه اطلاعاتی آمریکا برخی ادعاهای اثبات نشده درباره همکاری ایران و القاعده را رد کرد. پومپئو ماه گذشته بدون ارائه هیچ سندی مدعی شده بود که ارتباط میان ایران و القاعده بسیار واقعی است. از سوی دیگر پس از مدتی ادعای گزینه نظامی، «جیمز متیس» که با اسکاینیوز مصاحبه میکرد، گفت: با توجه به شرایط کنونی منطقه، بروز هرگونه درگیری نظامی با ایران بعید به نظر میرسد.
اما در حوزه منطقهای نیز اخبار قابل تاملی مشاهده میشود کابینه وزیران سعودی در بیانیهای تأکید کرد که این کشور به دنبال جنگ [با ایران] نیست و هر اقدامی را برای جلوگیری از آن انجام میدهد. این ادعا در حالی مطرح میشود که پیش از این سعودی بارها ادعای لزوم مقابله با ایران را مطرح کرده و از آنچه نهادهای جهانی (بخوانید آمریکا) علیه ایران باید صورت دهند سخن گفتهاند. نخستوزیر رژیم صهیونیستی نیز که نزدیکترین متحد ترامپ محسوب میشود به فرماندهان ارتش دستور داده است از تنشهای اخیر آمریکا و ایران در خلیجفارس دور بمانند.
با توجه به آنچه ذکر شد یک نتیجه حاصل میشود و آن اینکه مواضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ناتوانی آمریکا و مهرههای منطقه آن برای اقدام نظامی علیه ایران، مواضع هوشمندانه و دقیق بوده است. تحلیل رفتاری این مجموعه در کنار انگلیسیها، نشان میدهد که آنها بر آن بودهاند در جنگی روانی ضمن ایجاد فضای هراس در میان ملت ایران و جهان با ادعای سایه جنگ، ایران را دچار اشتباه محاسباتی سازند که یا به سمت مذاکره حقارتآمیز و باجخواهانه با آمریکا و اروپا روی آورد و یا اینکه آغازگر جنگ با آمریکا باشد تا زمینهساز توجیه آمریکا برای رفتارهای ضد ایرانیاش شود. اما هوشمندی و درایت جمهوری اسلامی در عدم گرفتار آمدن در بازی آمریکا و رو کردن دست آمریکا این حربه واشنگتن را ناکام ساخت چنانکه مقام معظم رهبری در همان روزهای نخست تهدیدهای آمریکا، صراحتا اعلام کردند جنگی در نخواهد گرفت و هیچ مذاکرهای هم با امریکا نخواهیم داشت. آنچه اکنون در کنگره آمریکا روی داده و نیز مواضع منتسب به سران کاخ سفید و مهرههای منطقهای نشان میدهد که شکست سیاست فشار و تهدید موجب شده تا آنها با تغییر لحن به دنبال پنهانسازی رسوایی شکست در برابر ایران و ناتوانی خویش برای ایجاد اجماع جهت اقدام علیه جمهوری اسلامی هستند. کشورهایی که پس از چهار سال جنگ و کشتار در یمن نتوانستهاند بر مردم دلاور و گرسنه یمن تسلط یابند و این روزها از عملیاتهای پهپادی یمنیها در هراس هستند قطعا نمیتوانند در برابر توان دفاعی ایران مقاومت کنند. این تغییر گفتمان یک پیام را دارد که ترامپ نیز نتوانسته زیادهخواهی خود را به ایران تحمیل سازد و سیاست دو ستونی سایه جنگ و مذاکره فرو ریخته و در نهایت برخی کشورهای عربی منطقه نیز باید حواسشان باشد که دل بستن به لفاظیها و جنگ روانی آمریکا، دستاوردی برای آنها ندارد و بهتر است به جای استمرار راه اشتباه تقابل با ایران مسیر عقلانیت را در پیش گرفته رویکرد تعاملی را جایگزین این توهمات سازند.
نویسنده: قاسم غفوری