اكرم شعباني: فرصت از سرگيري و تقويت روابط ايران و عربستان موضوعي بود كه در ابتدا با ابراز تمايل رسمي وزير امور خارجه ايران و سپس اعلام آمادگي وزير امور خارجه عربستان براي گفت‌وگو و از سرگيري اين روابط آغاز شد؛ دو كشور جمهوري اسلامي ايران و عربستان كه با فراز و نشيب‌هاي متفاوتي طي سي سال گذشته پس از انقلاب اسلامي ايران در روابط خود مواجه شده‌اند، به نظر مي‌رسد كه در شرايط فعلي منطقه تلاش مي‌كنند تا روابط را عادي و يا حداقل تا حدودي تلطيف كنند. اگرچه وزير خارجه عربستان اين موضوع را مثبت ارزيابي مي‌كند اما با توجه به مواضع مقامات سعودي در تحولات منطقه و در عرصه بين‌المللي كه بنا به تاكيد تحليل‌گران درست در نقطه مقابل مواضع جمهوري اسلامي قرار گرفته است، باور عادي سازي روابط بين دو كشور را كمي مشكل مي‌كند. در شرايطي كه در تحولات اخير منطقه جمهوري اسلامي با حمايت معنوي از قيام‌هاي مردمي و پافشاري بر حق مردم براي تعيين سرنوشت خود خواستار بركناري ديكتاتورهاي حاضر در صحنه شده است، عربستان تلاش كرده است تا با نهايت توان خود از حاكمان پيشين حمايت كند و موجب ثبات حاكميت آنها شود. اين در حالي است كه ايران و عربستان با توجه به همين مواضع در طي ماه‌هاي اخير با اظهارنظرهاي تند، ديگري را مورد خطاب قرار داده و خواسته‌هاي خود را تكرار كرده‌اند، عربستان از ايران خواسته از دخالت در امور داخلي كشورهاي در حال تحول خودداري كند و در عين حال ايران از سعودي‌ها خواسته تا از لشكر كشي به كشورهاي ديگر دست بردارد و اجازه بدهد تحولات بر اساس همانچه كه خواسته مردم است پيشروي كند. شرايط تحولات منطقه كه نقطه اوج تقابل ديدگاه دو كشور ايران و عربستان نيز بوده است، طي ماه‌هاي اخير اظهارنظرهاي فراواني را از سوي مقامات دو كشور در ارتباط با كشور مقابل موجب شد؛ حضور عربستان سعودي در كنار ديكتاتورهاي اين كشورها ديدگاه مردم منطقه را نسبت به اين كشور به طور كلي تغيير داد، در عين حال اين ديدگاه در رابطه با جمهوري اسلامي به خوبي شكل گرفت؛ مردم منطقه در كنار قطع روابط با بيگانگان خواستار حمايت‌هاي ايران و برقراري و استحكام روابط با جمهوري اسلامي شدند. تغيير ديدگاه مردم منطقه در قبال عربستان سعودي را شايد مهمترين محرك براي ترغيب مقامات سعودي به از سرگيري و تقويت روابط با ايران بتوان ناميد، بنا به اذعان برخي از تحليل‌گران سعودي‌ها كه موقعيت خود را در شرايط فعلي منطقه و به ثمر نشستن قيام‌هاي مردمي از دست رفته ارزيابي مي‌كردند سعي كرده‌اند تا با اعلام آمادگي براي نزديكي روابط با ايران خود را از اين مخمصه نجات دهند. در همين راستا روز گذشته روزنامه‌ الوطن به نقل از منابع عربستاني با تاكيد بر استقبال پادشاهي اين كشور از گفت‌وگوهاي جدي و سازنده با ايران، بيان كرد كه اين مساله مي‌تواند به حمايت از امنيت و ثبات در منطقه و خاورميانه كمك كرده و موجب همكاري مثمر ثمري شود كه پيامدهاي مثبتي بر زندگي و آسايش ملت‌ها و مردم منطقه دارد. به گزارش ايسنا، اين روزنامه كويتي به نقل از منابع ياد شده از احتمال ديدار قريب‌الوقوع وزيران خارجه دو كشور در رياض خبر داد و افزود، دو روز پيش سعود الفيصل، وزير خارجه عربستان در سخناني به تمايل تهران در بازگشت روند گفت‌وگوها با رياض اشاره و تاكيد كرد كه عربستان به ادامه اين روند پايبند است چرا كه امنيت و ثبات منطقه را در شرايط فعلي به همراه خواهد داشت. اين منابع ابراز داشتند، زماني گفت‌وگوها به نتيجه خواهد رسيد كه هريك از طرفين به منافع ديگر كشورها احترام بگذارند و امنيت و سلامت منطقه و ملت‌هاي آن تضمين شود. سياست روز در اين باره با تعدادي از تحليل‌گران درباره فرصت ايجاد شده در روابط ايران و عربستان و به نتيجه نشستن اين روابط با توجه به سياست‌هايي كه عربستان در پيش گرفته است به گفت‌وگو پرداخته است. سعودي‌ها ديد خود نسبت به تحولات منطقه را تغيير دهند دكتر سيد رضا صدرالحسيني استاد دانشگاه و تحليل‌گر مسائل سياسي و بين‌المللي درباره اينكه آيا ابراز تمايل ايران و عربستان فرصتي براي روابط دو كشور تلقي مي‌شود؟ گفت: دو كشور جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي از مهمترين و موثرترين كشورهاي منطقه ژئوپلتيك، ژئواستراتژيك و ژئواكونوميك خاورميانه محسوب مي‌شوند. وي افزود: تاريخ روابط اين دو كشور در قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در دكترين دو ستوني نيكسون تعريف مي‌شود كه منافع ايالات متحده آمريكا را از لحاظ نظامي و اقتصادي در منطقه تامين مي‌كردند. تحليل‌گر مسائل سياسي و بين‌المللي با اشاره به اينكه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و نفوذ بيشتر آمريكا در دستگاه حاكميت سعودي‌ها اين كشور به عنوان يكي از رقباي انقلاب اسلامي در جهان اسلام و خارج از آن مطرح شد، تاكيد كرد: استراتژي آمريكا در ارتباط با عربستان به گونه‌اي تحميل شد كه اين كشور خود را دشمني از دشمنان انقلاب اسلامي تصور نمود به گونه‌اي كه در همه تحولات جهان اسلام از جمله حمايت از مردم مظلوم فلسطين، مردم بوسني و هرزگوين، مردم افغانستان و مردم ديگر نقاط جهان اسلام آنها در مقابل جمهوري اسلامي اقداماتي را انجام مي‌دادند. وي با تاكيد بر اينكه اقدامات تقابل جويانه عربستان در قبال ايران نه قابل تحليل در فضاي ايدئولوژيك بود و نه قابل تحليل در فضاي كشورهاي مسلمان، تصريح كرد: بدين ترتيب سعودي‌ها تعمدا هميشه در مقابل جمهوري اسلامي قرار مي‌گرفتند و حتي اگر جمهوري اسلامي در مقابل مردم غزه قرار مي‌گرفت اين مواضع تكرار مي‌شد. صدرالحسيني ادامه داد: اوج اين رودررويي در تحولات اخير جهان اسلام قابل مشاهده است كه سعودي‌ها براي حفظ حكومت‌هاي وابسته به غرب در منطقه مانند آل خليفه در بحرين، علي عبدالله صالح در يمن و مبارك در مصر و بن علي در تونس در مقابل مردم اين كشور قرار گرفتند و اوج وابستگي خود را به اثبات رساندند. وي با اشاره به اينكه اظهار تمايل وزير امور خارجه عربستان جهت تقويت ارتباط با جمهوري اسلامي نه از سر دلسوزي براي جهان اسلام بلكه از آنجا نشات مي‌گيرد كه در فضاي بيداري اسلامي آنها مكان تاريكي را براي خود متصور هستند، توضيح داد: آنها فكر مي‌كنند قرار گرفتن در كنار كانون بيداري جهان اسلام مي‌تواند آنها را از آينده‌اي تيره و تاريك نجات دهد و بنابراين سعودي‌ها در شرايطي مي‌توانند از روابط با ايران بهره ببرند كه منافع مردم منطقه را با نگاهي غير قوم گرايانه پيگيري نمايند. استاد دانشگاه با اشاره به اينكه آنها بايد از حمايت آل خليفه به عنوان ديكتاتورترين حكومت كه بر عليه اكثريتي مظلوم در كشورشان ظلم مي‌كنند دست بردارد، خاطرنشان كرد: آنها در صورتي مي‌توانند از روابط خويش با جمهوري اسلامي بهره ببرند كه واقعا به آراي مردم فلسطين و غزه براي به رسميت شناختن دولت قانوني حماس احترام بگذارند و در جمع بندي مي‌توان گفت دولت سعودي در شرايط حضيض خود به سر مي‌برد و براي خروج از اين نقطه احتياج به تقويت روابط با جمهوري اسلامي دارد كه اين واقعيت از ديدگاه مسئولين عالي جمهوري اسلامي پنهان نيست. وي در پايان درباره اينكه آيا با در نظر گرفتن سياستي كه عربستان در پيش گرفته است اين گفت‌وگوها به نتيجه مي‌رسد؟ گفت: به نظر مي‌رسد شيوه رفتار عربستان سعودي در تحولات منطقه به خصوص در موضوع بحرين و فلسطين مي‌تواند اين كشور را در آينده روابط با جمهوري اسلامي موفق بيرون آورد، ضمنا روابط پنهان رژيم سعودي با منافقين مفلوك كه در حال اخراج از پادگان اشرف در عراق هستند نيز يكي از مولفه‌هايي است كه موفقيت يا عدم موفقيت ارتباط گيري رژيم سعودي با ايران را مي‌توان به آن مرتبط دانست. عربستان روابط سياسي همگرايي با ايران ندارد دكتر حسن لاسجردي استاد دانشگاه و تحليل‌گر مسائل سياسي و بين‌المللي درباره ابراز تمايل مقامات ايران و عربستان براي از سرگيري روابط با يكديگر گفت: آنچه كه در روزهاي اخير در فضاي روابط ايران و عربستان مطرح شد آرامش پس از توفان است. وي افزود: به سبب قيام‌هاي مردمي مردمي منطقه و نقش آفريني عربستان در كنار دولت‌ها و رقابت بين ايران و عربستان در اين فضا به آنچه كه مهم است اينكه به نوعي بعد از اختلاف نظرها و چنگ و دندان كشيدن‌ها فضايي ايجاد شده كه كشورهاي عربي تقريبا به آرامش رسيده‌اند. لاسجردي با تاكيد بر اينكه كشورهاي موثر در اين تحولات به اين نتيجه رسيده‌اند كه اين فضاها و جوسازي‌ها نمي‌تواند موثر باشد، تصريح كرد: بايد نشانه‌هايي از همگرايي و اعتماد متقابل در ميان دو كشور به چشم بخورد اگرچه نشانه مناسبي از سوي هر دو كشور وجود دارد اما اين نشانه‌ها راهگشا نيست. وي با اشاره به اينكه عربستان نشان داده نمي‌تواند از اهداف خود كوتاه بيايد و روابط سياسي همگرايي با جمهوري اسلامي ندارد، توضيح داد: در عين حال نشانه سازنده‌اي براي برپايي روابط راهگشا از سوي آنها ديده نمي‌شود، در حوزه خليج فارس حساسيت‌هاي سياسي، اقتصادي و استراتژيك وجود دارد كه بر اساس فضاي ايجاد شده در شرايط فعلي ممكن است روابط را تلطيف كند و فشار بر مردم از سوي دولت عربستان به خصوص در زمينه بحرين كمتر شود. تحليل‌گر مسائل سياسي منطقه در پايان تاكيد كرد: مشكلات ما با عربستان قابل حل شدن نيست اما در عين حال روابط بين دو كشور وجود دارد آنها اهداف خود را دنبال مي‌كنند، وهابيت و حمايت از تروريسم و تروريسم پروري و حمايت از صهيونيستِ‌ها موضوعاتي نيست كه مقامات عربستان از آنها چشم پوشي كنند اما همين تعارف‌هاي ديپلماتيك فضا را براي دو طرف تلطيف و شرايط را براي آنها تسهيل مي‌كند. روابط دو كشور متاثر از معادلات بين‌المللي است دكتر مهدي مطهرنيا استاد دانشگاه و تحليل‌گر مسائل سياسي و بين‌المللي درباره روابط ايران و عربستان و تمايل آنها براي از سرگيري روابط و فرصت ايجاد شده در اين زمينه گفت: روابط ايران و عربستان بيش از آنكه از استراتژي مشخص برخوردار باشد متاثر از بافت موقعيت زماني يا جغرافياي زماين دو كشور و نوع روابط منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي است. وي افزود: نه ايران و نه عربستان براي استراتژي مشخص و درازمدتي در باب روابط با يكديگر نيستند يا حداقل رفتار و اعمال آنها در حوزه رابطه با يكديگر چنين چيزي را به نمايش نمي‌گذارد. استاد دانشگاه با اشاره به اينكه تاريخ و گذشت زمان نشان داده كه در زمانِ‌هاي متفاوت آنچه در منطقه رخ مي‌دهد و روابطي كه دو كشور در منطقه با كشورهاي فرادستي و فرامنطقه‌اي برقرار مي‌كنند روابط آنها را تحت الشعاع قرار مي‌دهد، توضيح داد: در اين چارچوب و نوع نزديك شدن يا دور شدن دو كشور بيش از آنكه ناشي از اراده دو كشور و مقامات آنها باشد ناشي از بافت موقعيتي و موقعيت منطقه‌اي و معادلات بين‌المللي است. وي تاكيد كرد: عربستان در چارچوب مدل دو پايه‌اي نيكسون قرار دارد كه در عين حال پايه ديگر آن جمهوري اسلامي ايران است و اين خود شكل دهنده اين روابط است، ايران شرايطي دارد كه در حمايت از مردم منطقه و آرمان‌هاي انقلاب اسلامي و نگرش‌هاي ناشي از تشكيل انقلاب به نفع جهان اسلام شكل گرفته است.تحليل‌گر مسائل سياسي و بين‌المللي ادامه داد: عربستان سعي مي‌كند در پيوستگي با كشورهاي فرامنطقه‌اي قدرت منطقه‌اي خود را در ابتدا حفظ و سپس گسترش دهد، به نظر مي‌رسد كه با فراز و نشيب‌هاي گوناگون تاريخي در چارچوب نزديك شدن و دور شدن روابط دو كشور كه متاثر از بافت موقعيتي و جغرافياي زماني بوده است ما هيچگاه نتوانسته‌ايم در فرازو نشيب‌هاي مختلف اين شرايط را به هم نزديك كنيم.مطهرنيا در پايان درباره اينكه آيا اين گفت‌وگوها به نتيجه مي‌رسد يا خير؟ تصريح كرد: انجام گفت‌وگو امري بديهي است كه در روابط كشورهاي مختلف حتي در كشورهاي در حال جنگ هم وجود دارد و گفت‌وگو را مسدود نمي‌كند، اما بايد در نظر داشت كه نفس انجام گفت‌وگوها به معناي مثبت بودن روابط نمي‌تواند باشد بلكه گاهي براي حفظ شرايط موجود گفت‌وگوها صورت مي‌گيرد.