بهداشت عبارت است از علم و هنر پیشگیری از بیماریها، طولانی کردن عمر و بالا بردن سطح سلامت و توانایی بشر که اگر تک تک افراد جامعه سالم باشند، میتوان در مجموع، یک جامعه سالم و توانا به وجود آورد.
همچنین بهداشت رابطه تنگاتنگی با تامین اجتماعی دارد به گونهای که مفهوم تأمین اجتماعی، بیشتر با مفهومهایی چون رفاه اجتماعی، بیمههای اجتماعی، خدمات اجتماعی، تعاون اجتماعی و تعادل اجتماعی هم معناست و در برخی موارد نیز به معنای واژههایی چون کمک اجتماعی و معاونت متقابل همسو است. انسان نیز بر اساس طبیعت و نیاز خود، زندگی اجتماعی را برگزیده و ناگزیر نمیتواند در زمینه بهداشت جامعه بیتفاوت باشد.
بنابراین، جامعه انسانی مجموعهای به هم پیوسته است و فطرت انسان و نیازمند اجتماعی، آنان را به پیوند و وابستگی به نیروهای فکری، عملی و علمی یکدیگر دعوت میکند. بر همین اساس، انسان هیچگاه از رابطه با دیگران بینیاز نیست و در همه حال به یاری دیگران نیاز دارد. پس هرگاه این رابطه و پیوند با تعهد و احساس مسئولیت متقابل همراه باشد، اثر نیک و ارزندهای در بهبود وضعیت اجتماع ایجاد میکند. در روایتی از امام صادق علیهالسلام آمده است که فرمود: «مؤمنان در نیکی کردن، مهربانی و دلسوزی در مورد یکدیگر، همچون تن واحدند که اگر جایی از آن دردمند شود، باقی اعضا در بیداری و سوز آن همدردی میکنند.»
به نوشته وبسایت انجمن مدافعان حقوق بشر، در اسلام کلیه مسائل بهداشتی مانند بهداشت فردی، بهداشت محیط، بهداشت روانی و بهداشت اجتماعی مطرح شده و بسیاری از مباحث که هنوز علوم تجربی امروز به آنها نرسیده به طور وسیعی مورد توجه قرار گرفته است. مانند تاثیرات معنوی خوراکهای حلال و حرام و یا ذبح شرعی که به تازگی دانشمندان در سالمتر بودن آن به توفیقاتی دست یافتهاند.
تأمین اجتماعی و بهداشت مردم جامعه صرف نظر از نظام اقتصادی حاکم، همواره مورد توجه ویژه دولتها و ملتها در سراسر جهان بوده است و همچنین از جمله حقوقی است که مردم سراسر دنیا آن را در اعلامیه جهانی حقوق بشر به رسمیت میشناسند و وجود آن را برای ادامه زندگی نوع بشر لازم و ضروری میدانند.
در ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر در این رابطه به این صورت آمده است: «هر شخصی حق دارد که از سطح زندگی مناسب برای تأمین سلامتی و رفاه خود و خانوادهاش، به ویژه از حیث خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبتهای پزشکی و خدمات اجتماعی ضروری برخوردار شود؛ همچنین حق دارد که در مواقع بیکاری، بیماری، نقض عضو، بیوگی، پیری یا در تمام موارد دیگری که به عللی مستقل از اراده خویش وسایل امرار معاشش را از دست داده باشد، از تأمین اجتماعی بهرهمند گردد.»
همچنین میثاقنامه بینالمللی حقوق اقتصادی و اجتماعی به گونه وسیعتری به موضوع تامین اجتماعی و بهداشت پرداخته است به گونهای که در ماده ۹ این میثاقنامه در رابطه با حق بیمه اجتماعی داریم: «کشورهای طرف این میثاق حق هر شخص را به تأمین اجتماعی از جمله بیمهای اجتماعی به رسمیت میشناسند.»
همچنین ماده ۱۲ به بهداشت مردم کشورهای عضو میپردازد: «۱.کشورهای طرف این میثاق حق هر کس را به تمتع از بهترین حال سلامت جسمی و روحی ممکنالحصول به رسمیت میشناسند. ۲. تدابیری که کشورهای طرف این میثاق برای تأمین استیفای کامل این حق اتخاذ خواهند کرد شامل اقدامات لازم برای تأمین امور ذیل خواهد بود: الف ـ تقلیل میزان مرده متولد شدن کودکان ـ مرگ و میر کودکان و رشد سالم آنان. ب ـ بهبود بهداشت محیط و بهداشت صنعتی از جمیع جهات. ج ـ پیشگیری و معالجه بیماریهای همهگیر ـ بومیـ حرفهای و سایر بیماریها همچنین پیکار علیه این بیماریها. د ـ ایجاد شرایط مناسب برای تأمین مراجع پزشکی و کمکهای پزشکی برای عموم در صورت ابتلاء به بیماری.»
بحث بهداشت و تامین اجتماعی در داخل کشور نیز با توجه به تاکید اسلام بر آن و قانونهای بینالمللی از چشم قانونگذاران دور نمانده و یکی از اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان میثاق پذیرفته شده مردمان این مرز و بوم به این موضوع اختصاص یافته است. طبق اصل ۲۹ «برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بیسرپرستی، در راهماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتیدرمانی و مراقبتهای پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند.»