بحران قره باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بار دیگر به اوج رسیده و طرفین را به مرحله جنگ کشانده است. نکته قابل توجه در این میان سفر وزیر خارجه ترکیه به باکو است. مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه پس از ورود به باکو پایتخت جمهوری آذربایجان در پیامی که در صفحه توییتر خود قرار داد، بر تداوم حمایت آنکارا از جمهوری آذربایجان تأکید کرد. پیش از وی نیز اردوغان رئیس جمهور ترکیه بر حمایت همه جانبه از آذربایجان تاکید و آمادگی این کشور برای اقدام نظامی را نیز مطرح کرده بود. حال این سوال مطرح است که اهداف ترکیه از سفر اوغلو به باکو چیست و ترکیه در نهایت چه عواملی زمینه ساز رفتارهای آنکارا در قبال بحران مذکور شده است؟ بحران قره باغ برگرفته از تقابل میان دو کشور یعنی ارمنستان و جمهوری آذربایجان است که از از جنبههای سیاسی برای ترکیه دارای اهمیت میباشند. یک سوی معادله ارمنستان قرار دارد که با اتهام نسل کشی ارامنه توسط عثمانی ( ۱۹۱۴-۱۵) چالشهای جهانی برای ترکیه به همراه داشته چنانکه حتی روابط ترکیه با اروپا نیز تحت تاثیر این مسئله قرار گرفته است. سوی دیگر معادله نیز جمهوری آذربایجان قرار دارد که در قالب سیاست پان ترکیسم ادعایی ترکیه در آسیای میانه و قفقاز دارای اهمیت میباشد. آنکارا در حالی به انتقام گیری از ارمنستان میپردازد که همزمان تلاش دارد تا خود را ناجی کشورهای حاضر در طرح پان ترکیسم نشان دهد تا نفوذ خود را در آسیای میانه و قفقاز نیز گسترش دهد. نکته دیگر آنکه ترکیه در حالی در سوریه با ناکامی مواجه شده که تحرکات روسیه و ایران را از عوامل عدم تحقق اهدافش میداند. بر این اساس این سناریو مطرح است که ترکیه با بحران سازی در قفقاز سعی دارد تا کشورهای مذکور را در حاشیه منطقهای مشغول سازد تا شاید در لوای آن بتواند در حوزه سوریه از آنها امتیازگیری نماید.
در این میان طی ماههای اخیر میان ترکیه و کشورهای غربی در مدیترانه و لیبی چالشهای بسیاری روی داده است لذا میتوان گفت که ترکیه با ایجاد فضای تنش در قفقاز سعی دارد تا به نوعی دامنه بحران را از منطقه مدیترانه به حاشیهها سوق دهد تا شاید در سایه آن اهدافش را در این منطقه پیگیری و با تحرکات اروپا مقابله نماید.
با تمام این تفاسیر نگاهی بر کارنامه ترکیه نشان میدهد که در عمل این کشور در منازعات منطقهای به رغم آنکه شروعی طوفانی داشته است اما در نهایت نتوانسته اهدافش را محقق سازد و حاصل کاشتن باد برایش طوفان به همراه داشته که جز هزینه دستاوردی از آن حاصل نشده است. لذا ماهی گیری ترکیه از آب گل آلود قفقاز نمیتواند چندان موفق باشد و یا کشتی سیاستهای آنکارا آسیب دیده و به سختی خود را از گرداب خارج سازد.
نویسنده: فرامرز اصغری