آمریکا پس از آن که از برجام خارج شد و تحریم‌های اقتصادی ایران را نه تنها لغو نکرد بلکه افزود و بر کشورهای همسو فشار وارد کرد تا از او تبایعت کنند، اکنون قصد دارد تا از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران جلوگیری کند.آیا ترامپ در این راه موفق خواهد شد؟!
مقابله با سیاست‌های آمریکا علیه ایران بستگی به کشورهای تأثیر گذار دارد.روسیه و چین تاکنون به شدت با سیاست آمریکا در جلوگیری از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کرده‌اند. ۱۸ اردیبهشت سال ۹۷، روزی بود که مقامات امریکایی بار دیگر دشمنی خود علیه مردم ایران و غیر قابل اعتماد بودنشان را به همه مردم جهان نشان دادند و با فرمان ترامپ از برجام خارج شدند. با این حال این روزها ترامپ می خواهد از برجام برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران استفاده کند موضوعی که نشان می دهد، دولت امریکا به دنبال تخریب کامل روند برجام بوده و امید دارد که بتواند ایران را بار دیگر پای میز مذاکره تحمیلی کشانده و فشارهای دیگری را بر کشورمان تحمیل کند. روند ادامه مسیر از سوی اروپا
اگرچه از همان ۱۸ اردیبهشت ۹۷ که دونالد ترامپ فرمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام را صادر کرد، اروپایی‌ها خواهان ماندن ایران در برجام شدند، اما خود در عمل گامی بر انجام تعهداتشان بر نداشتند و بیشتر می خواستند تا از مواهب امنیتی، اقتصادی و حیثیتی برجام بهره‌مند شوند.
بازی تازه امریکا
اما این روزها مقامات کاخ سفید، بازی تازه‌ای را در ادامه این مسیر پیش گرفته‌اند. اخیراً «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا خواستار تداوم تحریم تسلیحاتی ایران شده است.
تحریم تسلیحاتی ایران یکی از ابزارهایی است که امریکا به بهانه آن فشارهای متعددی را به مردم کشورمان وارد کرد اما پس از لغو خودکار آن در تاریخ ۲۶ مهرماه تلاش می کند که این حربه را به شکل حربه ای دائمی علیه مردم کشورمان در آورد. همانگونه که واضح بود، دولتمردان امریکایی از ابتدای شکل گیری روند برجام بدنبال کاهش مشکلات نبوده و اهداف دیگری را از امضای برجام دنبال می‌کردند. وزیر خارجه این کشور گفت که این کشور به دنبال بازگشت به برجام نیست بلکه تلاش می‌کند به عنوان یکی از پیشنهاد دهندگان قطعنامه ۲۲۳۱ ایران را اصطلاحاً با فشار تداوم تحریم وادار به پذیرش میانجی برای شروع مذاکرات جدیدکند. از سوی دیگر مجلس سنای امریکا نیز نتوانست اختیارات رئیس‌جمهوری آمریکا برای جنگ با ایران محدود کند.
این امور از ماجراجویی جدید امریکا در قبال ایران خبر می دهد و نمی توان گفت که این امر با ورود سربازان امریکایی به عراق در یک سو نیست.
اولین واکنش ایران
ایران پس از یک سال مهلت به اروپا برای جبران خروج آمریکا از برجام و مشاهده بی‌عملی اروپایی‌ها، وارد کاهش گام به گام تعهدات برجامی خود شد.
حسن روحانی رئیس جمهور پس از خروج امریکا از برجام اعلام کرد که اگر ایران به این نتیجه برسد که با همکاری ۵ کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آورد، برجام پایدار خواهد ماند اما چنانچه منافع ایران تضمین و تأمین نشود، ایران رویه خود را تغییر می دهد. بعد از این اظهارات نیز عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ۲۳ اردیبهشت ۹۷ در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اعلام کرد: اروپایی‌ها ۶۰ روز فرصت دارند که در خصوص تأمین منافع ایران و جبران خسارات خروج آمریکا از برجام، تضمین‌های لازم را ارائه دهند. این مهلت ۶۰ روزه نیز پایان یافت، اما برنامه عملیاتی مشخصی از سوی اروپایی‌ها برای ادامه روند برجام ارائه نشد و این ضرب الاجل مجدداً تا ۱۳ آبان ۹۷ تمدید شد.
سرانجام اروپایی‌ها ۱۱ بهمن ۱۳۹۷ یعنی حدود ۱۰ ماه بعد از خروج آمریکا از برجام، از مکانیسم خود برای مراوده اقتصادی با ایران یعنی «اینستکس» رونمایی کردند که در عمل هیچ کارایی نداشت.
بعد از این اقدامات، سرانجام شورای عالی امنیت ملی با صدور بیانیه‌ای خطاب به کشورهای عضو برجام اعلام کرد که ایران برای حفظ امنیت و منافع مردم کشور و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، از ۱۸ اردیبهشت ۹۸ برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند. ایران در آن زمان خاطرنشان کرد که دیگر خود را متعهد به رعایتِ محدویت‌های «نگهداری ذخائر اورانیوم غنی‌شده» و «ذخائر آب سنگین» نمی‌داند و به کشورهای باقیمانده در برجام ۶۰ روز برای اجرای تعهدات خود بویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی فرصت می‌دهد. ایران ۱۶ تیر ۹۸ نیز گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای خود را در واکنش به نقض آشکار برجام از سوی آمریکا و بدعهدی‌های مکرر اروپا، برداشت و تعلیق بندهای ۳۶ و ۲۶ توافق هسته‌ای از سوی ایران اعلام کرد.
در سومین گام نیز در ۱۳ شهریور ۹۸، ایران اعلام کرد که تمامی محدودیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژ‌های جدید و هر آنچه که برای غنی‌سازی نیاز دارد را کنار گذاشته است.
«آغاز فرآیند گازدهی در تاسیسات فردو» چهارمین گام ایران در آبان ۹۸ و « پایان محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» در دی ماه ۹۸ نیز در ادامه تصمیمات ایران در راستای کنار گذاشتن محدودیت های برجامی بود .
اینک یک سال از آغاز گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران گذشته و از آن سو اروپایی‌ها، کماکان در راه‌اندازی اینستکس و مبادله تجاری از طریق این کانال نیز درجا می‌زنند.
شرایط امروز
شرایط امروز به گونه ای است که مردم ایران می‌دانند نباید از یک سوراخ ۲ بار گزیده شوند.
به گفته کارشناسان، پروژه‌های جدید ضدایرانی آمریکایی‌ها، دیگر به دلیل خروج رسمی آنها از برجام به دلایل حقوقی، امریکا نمی‌تواند مدعی هیچیک از بندهای آن باشد یا به استناد آن بخواهد عملی را انجام دهد.
امریکا که تاکنون با همراهی اروپا مانع تحقق کوچک‌ترین امتیازات برجامی ایران شده در تلاش است تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند یا اینکه با همراهی سایر کشورها این تحریم‌ها را به شیوه دیگری وضع کند.
در این میان اگرچه تیم ترامپ با توسل به رسانه‌ای کردن برنامه‌های خود تلاش می کند که توجه افکار عمومی را جلب کرده و خود را حلال مسائل ایران در جهان معرفی کند و از این راه جایگاهی در انتخابات آینده این کشور بدست بیاورد؛ اما مسئولین کشورمان نباید به آنها اجازه دهند تا بخت خود را در این مسیر بیازمایند .
از سوی دیگر آنچه مسلم است این است که نابودی برجام را هدف قرار داده‌اند تا در این راستا مکانیسم ماشه یا ساز و کار احیای تحریم‌های سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ را فراهم کنند و فشارها را بر ایران مجدداً چند برابر کنند.
درحقیقت امریکا می‌داند که ایران امروز با گذشته متفاوت است و اکنون به عنوان یک صادر کننده تسلیحات در جهان مطرح است. موضوعاتی که با سیاست‌های این کشور در منطقه و جهان هم خوانی ندارد. از سوی دیگر ایران می‌تواند به عنوان خریدار تسلیحات نیز در منطقه مطرح باشد که این امر می‌تواند علاوه بر افزایش توان دفاعی کشور در مقابل تهدیدات امریکا موجب خواهد شد تا پایگاه های نظامی امریکا در منطقه و رژیم صهیونیستی تحت فشار بیشتری قرار گیرند که این موضوع برای امریکا پذیرفتنی نیست. امریکا به دنبال همراهی با ایران نیست و مسئولین کشور هم باید به مقامات امریکایی بفهمانند که آنچه که امروز آمریکایی‌ها راجع به تحریم تسلیحاتی بحث می‌کنند جزء لاینفک برجام است.
اگرچه آمریکا مدعی است با خروج از برجام این توافق را «نقض» نکرده و هنوز یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در آن محسوب می‌شود، اما آنها از برجام خارج شدند و نمی توانستند هر لحظه که بخواهند با ایران بازی موش و گربه راه بیندازند و ایران را وارد مذاکرات تحمیلی کنند.
روحانی، آبانماه سال گذشته گفته بود که ایران در سال آینده به یک هدف بسیار بزرگ سیاسی و دفاعی و امنیتی دست خواهد یافت و طبق توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته خواهد شد و ایران هم می‌تواند سلاح بخرد و هم بفروشد. موضوعی که مایک پمپئو آن را "فاجعه‌بار" دانسته بود. ایران باید برای مقامات امریکایی روشن کند که ادامه تحریم تسلیحاتی ایران، نتایج خوبی برای آنها ندارد. دستگاه دیپلماسی کشور نیز باید نقش فعال‌تری را ایفا کند. اکتفا به پیام‌های توئیتری نمی‌تواند واکنش مناسبی به طرح‌های آمریکایی‌ها و دیپلماسی فعال و همه‌جانبه آنان برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران باشد. مسؤولان وزارت امور خارجه باید پاسخی مناسب و فنی به اظهارات مقامات آمریکا در رسانه‌ها بدهند.
در این میان بهره‌گیری از نظرات متخصصان و حقوقدانان به منظور تهیه پاسخ‌های مستدل ضروری به نظر می‌رسد؛ اتفاقی که در توافق هسته‌ای رخ نداد و این توافق با ضعف‌های حقوقی متعدد به تایید تیم مذاکره کننده ایران رسید و همان‌طور که مشاهده می‌شود تبعات آن همچنان ادامه دارد. از سوی دیگر وزارت امور خارجه باید رایزنی‌های مورد نیاز را با کشورها بویژه کشورهای همسو با ایران افزایش داده و یک جبهه در حوزه دیپلماسی علیه فشارهای آمریکا در این‌باره تشکیل دهد. رایزنی درباره قراردادهای نظامی در آینده با این کشورها از جمله اقداماتی است که می‌تواند موضع این کشورها را علیه ادعاهای مقامات آمریکایی تقویت کند. مقامات کشورمان باید نشان دهند که تعهدات بین المللی یک طرفه نیست و اگر آنها بخواهند ایران را تحت فشار قرار دهند ایران نیز می تواند از برجامی که برایش هیچ دستاوردی نداشته است خارج شود . این موضوعی می تواند در مسئله تعلیق معاهده ان.پی.تی و ادامه دسترسی آژانس نیز ادامه یابد دوران ادعاهای بزرگی همچون اینکه «باید با تخصص و تجربه با جهان صحبت کرد» و «اولویت دولت یازدهم، تعامل گرایی،عقلانیت و تنش زدایی با جهان است» گذشته است . اما در نهایت، ناشی گری در دیپلماسی توسط مقامات دولت یازدهم موجب تحریم، تحقیر و تهدید علیه منافع کشورمان شد. تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا علیه ایران، یکی از میوه‌های برجام و نتیجه دیپلماسی انفعالی دولت یازدهم با ژست تنش زدایی است.
در قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» مصوب مجلس شورای اسلامی تاکید شده است که«دولت موظف است هرگونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نود هزار سو افزایش یابد».
زمانی که یک توافق کارآمدی ندارد، اینکه ایران رسما در آن باشید یا نباشد موضوعیتی ندارد و اینکه ایران بخواهد بر اساس آن در برابر امریکا واکنش نداشته باشد قابل فهم نیست . نوبرانه های برجامی به کام مردم ایران سازگار نیست.
دریافت صفحه با کد QR