طور حتم دولتمردان آمریکایی این روزها با تاکید بر مکانیسم ماشه به دنبال بازگشت تحریمهای ضد ایرانی هستند و این پازل را نیز در دستور کار قرار دادهاند تا تهران را به نشاندن بر سر میز مذاکره مجبور کنند اما همان طور که مقامات کشورمان نیز تاکید کردند، اصلا مکانیسم ماشهای شروع نشده که بخواهد امروز یا فردا به نتیجه برسد؛ برای همین آمریکا در ترفند استفاده از "مکانیسم ماشه" شکست خورده است؛ چنانچه پیش از این سناریوی شکست آنها در ۲۵ مرداد ۹۹ تکرار شده بود.
قرار بود امروز شنبه به ادعای آمریکا تحریمهای سازمان ملل علیه ایران از طریق مکانیسم ماشه احیا شود؛ وعدهای که واشنگتن ۳۰ روز قبل تقریبا اواخر مرداد ماه فعال کردن آن را اعلام کرده بود.حال این سوال مطرح است که آیا رویای آمریکا به واقعیت پیوسته و تحریمهای بین المللی مجددا علیه تهران به اجرا میشود؟
کشمکشی که بین تهران و واشنگتن از یک سو و بین آمریکا با سایر کشورهای عضو برجام، از سوی دیگر، به وجود آمده باعث شد تا ترامپ بخواهد از قوانین برجامی که از آن خارج شده بود به نفع خود بهره ببرد.
به این شکل که دست به دامن مکانیسم به اصطلاح ماشه شده است. در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نیز سازوکاری برای حل اختلافات پیشبینی شده است. این قطعنامه شش روز پس از امضای برجام تصویب شد و طبق آن رسما اعلام شد که تحریمهای بینالمللی علیه ایران لغو میشود.
طبق سازوکار تعیین شده چنانچه یکی از طرفین توافق شکایتی در خصوص اجرای مفاد برجام داشته باشد میتواند شکایت خود را به کمیسیون مشترک ارائه دهد و این کمیسیون برای حل و فصل موضوع پانزده روز فرصت دارد؛ سپس مسائل حل و فصل نشده به وزیران خارجه ارجاع داده میشود، که آنها نیز پانزده روز دیگر فرصت دارند. بعد از آن کمیسیون مشترک پنج روز دیگر فرصت دارد تا مسئله را حل و فصل کند.
اگر پس از این فرایند که ۳۵ روز زمان میبرد و طرف شاکی هنوز راضی نباشد، میتواند موضوع را به عنوان تخطی چشمگیر از توافق، به شورای امنیت ارائه کند و این شورا باید ظرف ۳۰ روز درمورد قطعنامهای برای ادامه تعلیق تحریمها رای بدهد و به این ترتیب، تحریمها به جای خود برگرداند.
این در حالی است که آمریکا از برجام خارج شده و هیچ حق قانونی در این توافق ندارد لذا هیچ یک از مراحل فوق را هم طی نکرد اما فقط به بند آخر آن سازوکار متوسل شده است؛ به این شکل که حدود یک ماه قبل شکایت خود را با اتهام " تخلف " ایران از توافق برجام، تسلیم شورای امنیت سازمان ملل کرد.
جالب آنکه ترامپ و پمپئو وزیر خارجه آمریکا عنوان فعال کردن مکانیسم ماشه را برای این اقدام خود انتخاب کردند در حالیکه که آمریکا عضو برجام نیست. در همین راستا امروز روزی است که به زعم آمریکا قرار است مهلت قانونی ۳۰ روزه پیشبینی شده در برجام به پایان برسد وآیا آرزوی ترامپ برای بازگشت تحریمهای بینالمللی علیه ایران محقق میشود؟
حسن روحانی رییس جمهور کشورمان در در جلسه هیات دولت پیشبینی کرد شنبه . یکشنبه و قطعا روز پیروزی رئیس جمهوری آمریکا نخواهد بود. چرا که ترامپ این روزها تنها است و سایر اعضای دائم شورای امنیت یعنی انگلیس، فرانسه، چین و روسیه که به همراه آلمان عضو برجام هستند، نشان دادهاند که با او همراه نشدهاند.
کشورهای اروپایی عضو برجام سهشنبه گذشته و در پی انتشار گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژی هستهای درباره فعالیت هستهای ایران بیانیهای صادر کردند. آنها در این بیانیه بار دیگر بر لزوم یافتن راه حلی دیپلماتیک برای حفظ و تداوم برجام تاکید کردند.
در همین رابطه؛ وزیر امور خارجه کشورمان نیز با توجه به تهدیدات توخالی دولت ترامپ برای بازگرداندن تمام تحریمهای سازمان ملل علیه ایران نوشت: فردا ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) هیچ اتفاق جدید رخ نخواهد داد.
محمد جواد ظریف در ادامه با توجه به خروج آمریکا از توافق هستهای و تلاش برای اعمال مکانیسم ماشه خطاب به پامپئو نوشت: حتی بولتون که رییست را قانع کرده بود تا به تو دستور دهد "به مشارکت آمریکا در برجام خاتمه دهی" این قطعنامه را خوانده بود. به نوشته ظریف، به تعبیر بولتون فرایند "ساده"، خودکار و یا سریع نیست. بلکه بصورت تعمدی، "پیچیده و طولانی مدت" طراحی شده است.
تاکید مقامات کشورمان بر شکست مفتضحانه آمریکا در بازگشت تحریمهای ضد ایرانی در حالی است که یک دیپلمات سازمان ملل نیز در گفتوگو با خبرگزاری رویترز گفته که بازگشت تحریمها علیه ایران در کار نخواهد بود.
این دیپلمات ارشد که به شرط افشا نشدن نام خود با خبرگزاری رویترز گفتوگو کرده درباره تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریمها از طریق ساز و کار موسوم به مکانیسم ماشه گفت: تلاش آمریکا مثل این است که ماشهای چکانده شود و گلولهای خارج نشود.
وی اضافه کرد: هیچ بازگشت تحریمی در کار نیست؛ تحریمها تعلیقشده باقی میمانند و برجام پابرجا خواهد ماند. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا با امضای یک فرمان اجرایی، طرفهایی که وارد مبادلات تسلیحاتی با ایران میشوند را تحریم میکند.
سه منبع که خواستهاند نامشان فاش نشود به خبرگزاری رویترز گفتند این فرمان اجرایی به رئیسجمهور آمریکا اختیار داد علیه طرفهایی که ممنوعیتهای مربوط به مبادلات تسلیحات با ایران را نقض میکنند تحریمهای ثانویه اعمال کند.
وزیر خارجه آمریکا با تکرار ادعای بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران گفت واشنگتن از همه کشورهای جهان میخواهد که تابع قطعنامه شورای امنیت باشند.
مایک پامپئو طی نشست خبری مشترک با چان سانتوخی رئیسجمهور سورینام، توضیح داد: ایالات متحده مصمم است تمام قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل را اجرا کند و در روز دوشنبه، قطعنامههای جدیدی از شورای امنیت وضع خواهد شد و ما قصد داریم از همه کشورها بخواهیم که از آنها حمایت کنند.
وی با بیان اینکه انتظارات آمریکا از کشورهای جهان درباره بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران، ساده و مشخص است، افزود: انتظار داریم همه کشورها به نحو مطابق با احکام سازمان ملل رفتار کنند.
واقعیت ماجرا
اما آنچه ناظران بین المللی نیز مطرح کردهاند، ادعاهای آمریکا فقط یک ادعا است و بس، چنانچه آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل به اظهارات اخیر مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا مبنی بر اینکه ایالات متحده تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را بازمی گرداند، واکنش نشان داد. گوترش تصریح کرد که تصمیمگیری و اقدام درباره قطعنامه تحریمهای ایران برعهده شورای امنیت سازمان ملل است. از سویی دیگر، خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلماتها نوشته کشورهای کمی احتمال دارد تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را مجدداً اعمال کنند.
نماینده چین در سازمان ملل روز چهارم شهریورماه در نشست شورای امنیت تصریح کرد اعضای شورای امنیت معتقدند ابلاغیه آمریکا به این شورا درباره ایران را نباید به معنی آغاز روند بازگشت خودکار تحریمها علیه ایران تلقی کرد.
دولت ایران باید روی ۱+۴ فشار بیاورد
کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: اگر آمریکاییها مکانیسم ماشه را فعال کنند دولت ایران باید بر روی گروه ۱+۴ ایجاد فشار کرده و مانع از اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا علیه کشورمان شود.
حسین کنعانیمقدم درباره احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا اظهار داشت: تفسیری که آمریکاییها از مکانیسم ماشه دارند بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ و توافقنامه برجام است و آنها فکر میکنند میتوانند کلیه قطعنامههایی که علیه ایران بوده است را برگردانند و مجددا ایران ذیل بند هفتم قرار بگیرد.
وی افزود: مکانیسم ماشه مجوزی برای آمریکا است تا تحریمهای ایران را افزایش دهد و حتی علیه جمهوری اسلامی اقدام نظامی یکجانبه صورت دهد. البته ایران و اعضای ۴+۱ معتقد به استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه نیستند چون آمریکا از برجام خارج شده است بنابر این حق استفاده از این مکانیسم را ندارد و تاکنون اعضای شورای امنیت به دنبال این هستند که این موضوع اصلا در شورای امنیت مطرح نشود.
کارشناس مسائل سیاست خارجی خاطرنشان کرد: آنها میخواهند که به ایران در ابعاد سیاسی، نظامی و اقتصادی فشار حداکثری وارد کنند به همین دلیل آمریکاییها در بوق و کُرنا خواهند کرد که قطعنامهها علیه ایران باید برگردد.
کنعانیمقدم وی با بیان اینکه آمریکاییها چگونه میخواهند مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند در ابهام قرار دارد، تاکید کرد: آمریکاییها به دنبال این هستند در آستانه انتخابات ریاست جهموری آمریکا با فشار و اقدامات یکجانبهگرایانه درخصوص مکانیسم ماشه شانس پیروزی ترامپ را در انتخابات بالا ببرند.
وی در پاسخ به این پرسش که به نظر شما اگر ایالات متحده آمریکا مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کرد دولت ایران باید چه واکنشی داشته باشد؟ گفت: فعال شدن مکانیسم ماشه نیازمند اجماع جهانی است و تاکنون ما از طرفهای اروپایی، چین و روسیه استقبالی از فعال شدن این مکانیسم ندیدهایم اما به هر حال این امکان وجود دارد.
کارشناس مسائل سیاست خارجی تأکید کرد: اگر آمریکاییها مکانیسم ماشه را فعال کنند دولت ایران باید بر روی گروه ۱+۴ ایجاد فشار کرده و مانع از اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا علیه کشورمان شود.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: در صورتی که آمریکا مکانیسم ماشه را فعال کند و ۱+۴ نتواند مانع از اقدامات آمریکا شود و یا ضررهای آنها را جبران کند ایران میتواند به صورت مرحلهای تعهدات خود در برجام را کاهش دهد؛ من معتقدم خروج ما از برجام خودزنی است.
مصوبه سال ۹۴ مجلس و خروج از NPT را پیش بکشیم
کارشناس مسائل بینالملل گفت: در قبال فعال شدن مکانیسم ماشه، اقدامی که باید انجام دهیم این است که ذیل قانونی که مجلس در سال ۹۴ تصویب کرد، کاهش و توقف تعهدات هستهای را داشته باشیم.
فواد ایزدی در گفتوگو با فارس با اشاره به فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا علیه ایران در توافق هستهای گفت: من هم مثل برخی کارشناسان دیگر، معتقد نیستم که باید از برجام خارج شویم، بلکه اقدامی که باید انجام دهیم این است که ذیل قانونی که مجلس در سال ۹۴ تصویب کرد، کاهش و توقف تعهدات را داشته باشیم.
وی ادامه داد: درست است که ایران پنج گام را در کاهش تعهدات خود برداشته است، منتها این قدمها غالباً قدمهای خیلی مؤثری نبودهاند و چون در عمل مؤثر نبوده، طرف مقابل هم خیلی آن را جدّی نگرفته است.
استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: زمانی که قدمهای مربوط به کاهش تعهدات برداشته میشد از مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا پرسیدند با توجه به قدمی که ایران برداشته واکنش شما چیست، او به درستی پاسخ داد که این قدم، قدم مهمی نیست و نیازی به پاسخ ندارد.