سند بین‌المللی مزین به تصویب جهانی نقض شده است و دم از گفت‌وگوی مجدد می‌زنند. می‌گویند باب گفت‌وگو باز است اما به هیچ قانونی پایبند نیستند، در چنین شرایطی آیا می‌توان گفت‌وگو درباره حفظ برجام را ادامه داد؟!
ترامپ بعد از اعلام خروج از برجام سندی که به تصویب سازمان ملل رسیده است اعلام می‌کند که آماده گفت‌وگو است و اروپا هم بعد از همراهی ترامپ در نقض پیمان همین باب را می‌گشایند اما واقعا با توجه به اینکه قواعد بین‌المللی و مصوبه سازمان ملل هم نتوانسته راهگشا شود ادامه گفت‌وگو با چنین کشورهایی قابل اجراست؟
اصلا براساس کدام قانون باید نشست و صحبت کرد که بتواند حافظ منافع طرفین باشد؟! همان سازمان ملل از زمان نقض برجام توسط امریکا چه کرده است؟!
مگر سازمان ملل آزمایشات موشکی ایرانی را رای نداد که نافی برجام نیست چرا امروز نمی‌تواند یک زیاده‌خواه و ناقض قواعد بین‌المللی را که خطر برای امنیت جهان و صلح بین‌الملل محسوب می‌شود تنبیه کند؟!
حقوق برجام
به نظر حقوق‌دانان «برجام» را هم می‌توان موافقت‌نامه‌ای بین‌المللی و تفاهم‌نامه‌ای غیرالزام‌آور تلقی کرد و هم برای آن ماهیتی غیر از معاهده در نظر گرفت. برای پاسخ به این پرسش که برجام معاهدۀ بین‌المللی است یا صرفاً یک تفاهم سیاسی بین جمهوری اسلامی ایران با گروه ۱+۵، از یک‌سو باید به متن ۱۶۷ صفحه‌ای برجام مراجعه کرد و از سوی دیگر باید قواعد حاکم بر حقوق بین‌الملل و قوانین کشورهای مذاکره‌کننده را مورد توجه قرار داد.
هرچند در متن برجام سخنی از معاهده بودن آن به میان نیامده است، اما با مراجعه به حقوق داخلی و بین‌الملل، می‌توان آن را موافقت‌نامۀ بین‌المللی به حساب آورد.
دولت ایالات متحدۀ امریکا قبل و بعد از رسانه‌ای شدن متن برجام و بعد از آنکه از مجاری قانونی دو کشور - کنگرۀ امریکا و مجلس شورای اسلامی ایران - به سلامت عبور کرد، اصرار دارد که برجام یک معاهدۀ بین‌المللی نیست و نمی‌توان برای آن اعتبار حقوقی مبرهنی در نظر گرفت. مقامات دستگاه دیپلماسی کشور نیز ادبیاتی مشابه دولتمردان امریکایی اتخاذ و تأکید کرده‌اند؛ آنچه اتفاق افتاده، یک تفاهم‌نامه است و نه یک موافقت‌نامۀ الزام‌آور که کشورهای طرف مذاکره را در چالشی به نام «ضمانت اجرا» تحدید کند. باید قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام، بررسی شود که چرا سند برجام را باید یک موافقت‌نامۀ بین‌المللی به حساب آورد.
قطعنامه واقعی یا مجازی؟!
می‌گفتند قطعنامه سازمان ملل پشتیبان برجام است. اما الان هیچ شکایت بین‌المللی را برای ناقض حقوق بین‌المللی تنظیم نکرده‌اند. درست است که در قطعنامه هیچ اشاره‌ای به تأیید ایران و یا امریکا برای اجرای آن نشده و بعد از ۹۰ روز لازم‌الاجرا می‌شود. البته این نکته را نیز باید گفت که قطعنامه نسبت به کنگره امریکا و مجلس ایران یک ماهیت حقوقی مستقل برای خود قائل شده است اما به دلیل آنکه قطعنامه به واسطه برجام صادر شده است، اگر مجلس برجام را تأیید نکند، قطعنامه برای حقوق داخلی ما لازم‌الاجرا نبود اما این متن به تصویب مجلس هم رسید تا مشکل از این بابت نداشته باشیم.
همچنین برای غربی‌ها نیز وجود این قطعنامه چندان مفید نخواهد بود، به دلیل آنکه در قطعنامه ۲۲۳۱ تمامی قطعنامه‌های تحریمی علیه کشورمان را لغو کرده و یک قطعنامه نرم درخصوص کشورمان است و به نفع طرف‌های غربی نیست. بنابراین اگر برجام توسط کشورمان پذیرفته نمی‌شد، خود به خود قطعنامه نیز منتفی می‌شد. در مجموع باید گفت که قطعنامه ذات مستقل ندارد.
اما اگر امریکا ناقض شود، در این میان امریکا منزوی خواهد شد و با توجه به قطعنامه شورای امنیت، این موضوع برای همه کشورهای عضو سازمان ملل لازم‌الاجرا خواهد بود. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که اگر ایالات متحده به عنوان یکی از اعضای سازمان ملل حاضر به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ نشود و جریمه‌ای از سوی سازمان ملل برای آنها در نظر گرفته شود، به دلیل حق وتو ایالات متحده این الزام جدید برای امریکا لازم‌الاجرا نخواهد بود!!! یعنی غرامت هم نمی‌توانیم بگیریم!
هشدارهایی که جدی گرفته نشد
«در مجموع نتیجه این است که اگر ایران برجام را بپذیرد و ایالات متحده آن را نپذیرد، قطعنامه برای همه کشورها لازم‌الاجرا است اما برای امریکا اگر اجرایی نشود، آثار عملی برای آنها به همراه نخواهد داشت اما ممکن است آثار سیاسی برای آنها به همراه بیاورد.»
متن فوق را محمد دهقانی عضو هیئت رئیسه مجلس در ابتدای امضای برجام بر زبان رانده و درباره خروج احتملی عضوی از برجام تاکید داشته که «این یکی از ابعادی است که باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرد و هنوز بررسی کاملی روی متن صورت نگرفته که بتوانیم نظر قطعی بدهیم. اما براساس همان برآورد اولیه، ضمانت اجرای این برجام برای امریکایی‌ها ضمانت اجرای سیاسی است. یعنی همین دولت فعلی امریکا و دولت آینده آن اگر به مفاد قطعنامه شورای امنیت عمل نکند، با توجه به قدرت بیشتر آنان در شورای امنیت به واسطه حق وتو، ضمانت اجرای حقوقی قابل اجرا نیست. امریکایی‌ها اگر تخلف آشکاری کنند و ما به شورای امنیت نیز گزارش کنیم و آنان جلسه‌ای در این خصوص بگیرند و حتی بخواهند امریکا را نیز جریمه بکنند به دلیل همین حق وتو اثر عملی نخواهد داشت. بنابراین نقض عهد امریکا که کاملاً متصور است نیز امکان ایجاد یک ابزار حقوقی برای ضمانت اجرا را نخواهد داد. البته همانطور که گفتم امریکا نیز به عنوان یک کشور ملزم به اجرای قطعنامه شورای امنیت است. اما به دلیل همین حق وتو این الزام عملی نخواهد بود، اما از لحاظ سیاسی ممکن است برای امریکا هزینه داشته باشد.»
این هشدار حتی قبل از تصویب برجام در مجلس داده شده بود! اما الان هم باید دست برتر باشیم و ناقض را جریمه کنیم.
ادامه دارد...
نویسنده: مائده شیرپور
دریافت صفحه با کد QR