طولاني‌ترين مذاکرات قرن سه شنبه پس از ۱۲ سال که غرب اصرار داشت ايران حتي حق داشتن يک سانتريفيوژ را ندارد،در حالي پايان يافت که ديپلمات هاي هر ۶ کشور تا ساعات صبح سه شنبه ۲۳تیرماه ۱۳۹۴به مذاکره پرداختند. حتي هنگامي که زمزمه هاي نشست مطبوعاتي و اعلام توافق داغ تر شد، فابيوس هتل را ترک کرد و خبرنگاران گمان کردند که مذاکرات شکست خورده، اما با اين جمله او که گفت: «مي روم بخوابم» يقين کردند که توافقي در کار خواهد بود.
بالاخره گفت وگوهاي ۶ قدرت بزرگ با ايران با پذيرفتن حق غني سازي و لغو يکجاي تحريم ها و به رسميت شناخته شدن حق تحقيق و توسعه به پايان رسيد. پاياني که البته همه معتقدند آغاز راه خواهد بود و همه بر دشوار بودن اجراي آن در عمل تأکيد دارند؛ روحاني آن را يک آزمون مي داند، اوباما که نگراني از احتمال رد شدن اين متن در کنگره ديروز در چهره و صدا و جملاتش هويدا بود از چالش احتمالي اش با سناتورها گفت، کري اجراي توافق را اندازه رسيدن به آن، دشوار توصيف کرد و ظريف تأکيد کرد بايد ساختن توافق را آغاز کنيم.
بعد از ١٢ سال کشمکش، بعد از ٢٢ ماه نشست و گفت‌و‌گو، بعد از ١٩ روز مذاکره پیاپی. دود سفید بالاخره از قصر کوبورگ برخاست. وزرای خارجه ایران، آمریکا، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین به‌همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بالاخره به راه‌حلی برای حل بحران هسته‌ای ایران دست یافتند. چهره‌ها خسته است، برخی کمتر، برخی بیشتر، اما همه در برشی از تاریخ قرار گرفته بودند ؛ روزی که چالش هسته‌ای ایران با یک توافق همکاری مواجه بود ، نه قطع‌نامه ، نه تحریم بلکه با راهی برای برداشتن تحریم‌ها و لغو قطع‌نامه‌ها.
کارشناسان به درستی معتقدند ؛ تحليل دقيق و فني متن جمع بندي مذاکرات ۲۲ ماهه نياز به تدقيق و زمان بيشتري دارد اما مروري کوتاه بر متن برجام اين برداشت کلي را ايجاد مي کند که علي رغم وجود نقاط ابهام و ضعف، مذاکرات به پاياني خوش براي ايران رسيده است پاياني که اگر آن را با سال هاي آغازين حرکت هسته اي ايران مقايسه کنيم، بايد به صراحت تأکيد کنيم که کمتر کسي مي توانست آن روزها چنين نتيجه اي را حتي در ذهنش تصور کند. اینک با توجه به شرایط وموقعیت پیش رو و با عنایت به دیدگاه ها وتحلیل ها ی صورت گرفته در زمینه توافق هسته ای ، نکاتی را با مردم عزیزمان و مسئولان اجرایی کشور مطرح می نماییم :
۱- شاید هنوز زود باشد که آینده این توافق مکتوب را پیش‌بینی کرد، زیرا آینده آن منوط به میدان اجرا و (اقدام مشترک) برای آینده با فاصله‌های آینده نزدیک، میان مدت و دراز مدت شده است. «اقدام مشترک» اصلی‌ترین محور عملی توافقی شده است که از آن به «توافق بُرد، بُرد» یاد می‌شود. اما همین اعلام توافق، نقطه عطف برای موفقیت سیاسی است که آغاز فصل جدیدی از روابط بین‌الملل با ایران را نشان می‌دهد . براساس توافق ، تا دو هفته دیگر با تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل این متن مورد تصویب قرار خواهد گرفت.
۲- جمهوری اسلامی ایران از پیچیده‌ترین معضلی که بیش از ۱۲سال بر تنوره آن دمیده شده و پرونده‌ای قطور را برافراشته بودند با عزت و اقتدار گذر کرد . ایران اکنون به عنوان یگانه کشوری که توانسته از گردنه صعب و سخت فصل هفتم منشور ملل متحد با صحت و سلامت گذر کند، به عنوان یگانه کشوری که توانسته حق غنی‌سازی هسته‌ای را در سندی رسمی و حقوقی و به امضای همه قدرت‌های جهانی برساند، به‌عنوان یگانه کشور درحال توسعه‌ای که در برابر تمامی قدرت‌های بلامنازع سیاسی و اقتصادی جهان از مذاکراتی بی‌سابقه و ماراتن‌گونه با دستان پر و با تحقق خواسته‌های حقه خود خارج شد، اکنون با اطمینان خاطر و سرافرازانه‌تر از همیشه با گذر از این پیچ خطیر در هارتلند جهان در حساس‌ترین منطقه گیتی دورانی تازه را آغاز خواهد کرد.
۳- واقعیت این است که ایران اسلامی همان‌گونه که بارها اعلام کرده هیچ گاه به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای نبوده و نیست بنابراین تمام جوسازی های آمریکا با دادن این آدرس غلط در اصل محروم کردن ایران از دانش و فناوری هسته ای بومی هست که به علت ایستادگی و مقاومت ملت ایران نتوانسته به آن جامه عمل بپوشاند. به عبارتی در سایه مقاومت ملت و پیشرفت های دانشمندان ایران در عرصه دانش و فناوری هسته ای و همچنین توان بازدارندگی و دیپلماسی هوشمندانه تهران براساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت بود که شش قدرت جهانی مجبور شدند با ایران پشت میز مذاکره راه های برون رفت از وضع موجود در رسیدن به تفاهم را دنبال کنند.
از سوی دیگر، از آنجا که در تاریخ سیاست خارجی آمریکا از سال ۱۹۴۵ که این کشور به عنوان ابرقدرت در نظام بین المللی قد علم کرد شاید موردی را نتوان سراغ گرفت که برای پیگیری و چانه زنی آن وزیر خارجه آمریکا به علت نیاز دولتش به مذاکره مجبور شود ۱۹ روز آن هم با عصا در محل مذاکرات (وین) حضور مداوم داشته باشد نیز بی سابقه بود.
۴- برخي به اشتباه از محصول نهايي مذاکرات اخير وين، به عنوان "توافق نهايي" ياد مي کنند اين در حاليست که بيانيه قرائت شده توسط وزير امور خارجه کشورمان و فدريکار موگريني مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا نماد و مصداق"جمع بندي نهايي مذاکرات" است.اين جمع بندي جهت تبديل شدن به توافق قطعي، بايد ضمن عبور از فيلترهاي قانونگذاري در ايران و آمريکا، به تاييد نهادهاي قانونگذاري ذي ربط برسد. ميان اعلام توافق نهايي و اجراي آن شکاف و فاصله زماني دوماهه اي وجود دارد که زمينه ساز اجراي حقوق و تکاليف دو طرف در توافق نهايي احتمالي خواهد بود . بنابراين در تحليل حقوقي آنچه در وين گذشته است، نبايد توافق نهايي را تمام شده تلقي کرد.
۵- گذار از توافقات ژنو و لوزان –که بی‌گمان مصداق توافق بد بودند- به برجام -که در نگاه اول توافقی متوازن است- به سادگی رخ نداده است . این گذار محصول یک طراحی بسیار پیچیده در اموری چون چانه‌زنی، راهبردگذاری مذاکراتی، مدیریت برد- برد ، ترسیم خطوط قرمز، مدیریت فضای نقد ، لابی‌های چند لایه و دیپلماسی عمومی بوده که جملگی توسط رهبر معظم انقلاب اعمال شده است.
۶- صاحب نظران براین اعتقادند که اساسا یکی از مهم‌ترین عواملی که به حصول توازن نسبی در متن برجام انجامیده، همین خالی بودن دست آمریکا ، نیاز آن به توافق و هوشمندی مذاکراتی در استفاده از این نقطه ضعف بوده است . اکنون آمریکایی‌ها می‌خواهند برجام را به یک گزینه برای خود تبدیل کرده و با آن سبد خالی شده گزینه‌های خود را رونق ببخشند. متقابلا نظام جمهوری اسلامی نیز در این اندیشه است که برجام را به بخشی از پیکربندی راهبردی خویش در حوزه‌های اقتصادی، سیاست داخلی، منطقه‌ای و بین‌ا‌لمللی بدل کند. در سطح استراتژیک پرسش اصلی این است : در میان‌مدت ، برجام گزینه کیست و در سبد کدام طرف خواهد نشست؟
دریافت صفحه با کد QR