یکی از دلایل گرایش جمهوری اسلامی ایران به سوی کشورهایی چون چین و روسیه، برجام است. توافق هستهای میان ایران و ۵+۱ پنج سال پیش در چنین روزهایی به امضا رسید، توافقی که قرار بود باعث اتفاقات و تحولات خوبی در داخل کشور شود. اما آنچه که در برجام به دست آمده بود، محقق نشد، چرایی این مسئله هم به طرفهای غربی ماجرا باز میگردد، آمریکا از توافق هستهای بیرون آمد و اروپا نیز عملاً تعهدات خود را اجرا نکرد. در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما هم برجام اجرا نشد، رئیس جمهور وقت آمریکا آنقدر مسئله را کش داد تا این که ریاست جمهوری دونالد ترامپ فرا رسید و همگان میدانند او با برجام کرد.
بر اساس توافق هستهای، همه تحریمهای اقتصادی باید برداشته میشد و سرمایه گذاران خارجی به ویژه غربی و بعضاً اروپایی برای سرمایه گذاری باید به ایران میآمدند و از این فرصت هم بهره میبردند و هم سود میرساندند، اما آنچه که پیش بینی شده بود، درست از آب در نیامد، چند شرکت اروپایی هم که برای سرمایه گذاری به ایران آمده بودند، وسط کار ایران را ترک کردند و دست ایران را در پوست گردو گذاشتند. روشن بود که غربیها هیچگاه خواهان پیشرفت جمهوری اسلامی ایران نیستند، آمریکا و اروپا به خاطر هویت انقلابی ایران اسلامی بر اساس آرمانهای انقلابی و اسلامی، ضدیت عمیقی با جمهوری اسلامی دارند و همین مسئله، غرب را با ایران به دشمنی وا داشته است.
بسیار ساده است که باور داشت، نمیتوان با دشمن به نتیجه مطلوب رسید، دشمنی که در آرزوی براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران است.
مذاکره و رسیدن به توافق با غرب، از اساس اشتباه بود، محاسباتی که ایران در چارچوب توافق با ۱+۵ کرده بود، در تئوری درست بود اما در عمل قابلیت اجرایی نداشت. آمریکا، انگلیش، فرانسه و آلمان چهار کشور غربی حاضر در گروه ۱+۵ بودند و دو کشور دیگر در شرق دنیا، یعنی روسیه و چین، مقابل آنها قرار داشتند و در طول مذاکرات هستهای در کنار ایران بودند و اکنون هم هستند.
آمریکا و اروپا در ماجرای برجام،در تلاش برای تحمیل خواستههای خود و در واقع سلطه بر جمهوری اسلامی ایران بودند.
گرچه در تحمیل خواستههای هستهای خود درصدی موفق شدند، چرا که در این توافق توانستند فعالیتهای هستهای ایران را محدود کنند بدون آن که به تعهدات خود پایبند باشند.
هوشیاری رهبری جمهوری اسلامی ایران، باعث شد تا غرب به اهداف مهمتر خود در ماجرای مذاکرات هستهای و توافق دست نیابد، حضرت آیت الله خامنهای در جریان مذاکرات هستهای توانمندی موشکی ایران را خط قرمز جمهوری اسلامی اعلام کردند و فرماندهان ارشد نیروهای مسلح نیز در تبعیت از فرمانده کل قوا، به دشمنان هشدار دادند که توانمندی و اقتدار موشکی ایران،مؤلفه بازدارنده در مقابل دشمنان است و هیچ مذاکره در باره آن قابل تصور نیست. حتی آمریکا و اروپا مسئله نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه را مطرح کردند که با مخالفت رهبر معظم انقلاب روبرو شد.شاید بتوان گفت این دو موضوع از مسئله هستهای از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که توانمندی موشکی و نظامی و تأثیر و نفوذ ایران در منطقه، دو عامل مؤثر در مقابل تهدیداتی است که دشمنان علیه ایران انجام میدهند. تضعیف نظامی ایران هدف مهمی برای آمریکا و اروپا است،چرا که با وجود تحریمهای شدید تسلیحاتی علیه ایران، جمهوری اسلامی توانست به پیشرفتهای نظامی در بسیاری زمینه ها دست یابد که دشمن را به وحشت بیندازد. اما آیا تاکنون از سوی چین و روسیه موضع یا سخنی منفی درباره پیشرفتهای نظامی و دفاعی ایران یا تأثیر و نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه در چارچوب جبهه مقاومت اسلامی دیده شده است؟
روسیه و چین هیچگاه هشدار ندادهاند که ایران باید توانمندی موشکی و نظامی خود را برچیند و یا باید حمایت خود را از دولت و ملت سوریه قطع کند یا با حزب الله لبنان همکاری نداشته باشد. حتی اکنون که جمهوری اسلامی به خاطر خروج آمریکا از برجام و بدعهدی اروپا در اجرای تعهدات برجامی خود،ایران پنج گام کاهش تعهدات هستهای را برداشته است، روسیه و چین این اقدام را در چارچوب قانون و مفاد برجام میدانند در حالی که اروپا و آمریکا این اقدام ایران را نقض برجام تلقی میکنند،بدون آن که توجه داشته باشند،آغازگر نابودی برجام خود آنها هستند. قدر مسلم در چنین شرایطی،ایران که تا پیش از این تصور میکرد میتوان با غرب به تعامل رسید، نگاه خود را به شرق به ویژه چین و روسیه عمیقتر کرد. شاید نگاه به غرب و زرق و برق آن، باعث شده بود تا تواناییهای شرق کمتر دیده شود.همکاریهای ایران با چین و روسیه، اکنون غرب را به هراس انداخته است، نگرانی آنها نه از سر دلسوزی بلکه نخست به خاطر از دست دادن ایران و سپس تقویت جمهوری اسلامی به واسطه همکاریهای اقتصادی، سیاسی و نظامی با روسیه و چین است. توافق ۲۵ ساله ایران و چین که در مراحل اولیه قرار دارد، از هم اکنون آمریکا و اروپا را عصبانی کرده و در صورت امضاء و آغاز اجرای آن، کشورهای غربی دق سیاسی خواهند کرد! با توجه به شرایط نظام بینالملل میتوان به چین و روسیه اعتماد کرد و دیدگاه روزی آنها با غرب مصالحه و ایران را قربانی میکنند در دنیای امروز کاربردی ندارد.شرایط کنونی جهان یک امتیاز بزرگ برای ارتقاء روابط ایران با روسیه و چین است که البته گسترش و عمق بخشیدن به این روابط باعث خواهد شد تا دیگر کشورهای منطقه نیز متمایل به گسترش ارتباطات خود با جمهوری اسلامی ایران شوند.

^{نویسنده: محمد صفری}