کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

«چالش قانون» گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی را معرفی، نقد و بررسی (۴۸) می‌کند

نفسهای واپسین زندگی روستایی در ایران با تدابیر ناکارآمد قانونگذاری سنتی!؟

11 خرداد 1399 ساعت 22:28

اشاره: مجموعه گزارش های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، بر اساس ماده 1 و 2 قانون شرح وظایف مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و به عنوان بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی تهیه و منتشر می شود. گو اینکه بر اساس یکی از مطالعات انجام شده توسط همین مرکز (ميزان بهره مندي از اطلاعات و تأثير آن بر فرايند قانونگذاري)، تولیدات پژوهشی تاکنون مورد استقبال و استفاده نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار نگرفته است و بخش محدودی از مصوبات (22 درصد) با نظر دستاوردهای مطالعاتی مرکز پژوهش ها همخوانی دارد. بدون تردید مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در روند تحول قانونگذاری سنتی کشور نقش مهمی دارد. «چالش قانون» ضمن اعلام آمادگی برای انعکاس متن جوابیه مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیشاپیش از حسن توجه و پیشنهادات عموم نخبگان و اندیشمندان سپاسگزار است. این نوشتار به معرفی، نقد و بررسی گزارش بررسی وضعیت روستاها در ایران منتشر شده از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی می پردازد که هم اکنون از نظر خوانندگان می گذرد:


معرفی گزارش
شناسنامه گزارش
عنوان گزارش: بررسی وضعیت روستاها در ایران
شماره مسلسل: ۱۴۸۶۴
کد موضوعی: ۲۵۰
تهیه و تدوین کنندگان: وهب میرباقری، مهران برادران نصیری، جهانبخش امامی، سیدمسعود حسینی ثابت، هانیه اسدی راشد
ناظر علمی: محمدرضا محمدخانی، محسن صمدی
ویراستار تخصصی: ندارد
ویراستار ادبی: ندارد
تاریخ انتشار: ۱۰/۰۳/۱۳۹۵
ویرایش: اول
تاریخ بروزرسانی: نامشخص
معاونت: پژوهش های زیربنایی و امور تولیدی
دفتر: مطالعات زیربنایی (گروه کشاورزی)
شمارگان: نامشخص
تعداد صفحات: ۷۳ صفحه
ناشر: مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
قیمت: نامشخص
منبع: درگاه الکترونیک مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
در چکیده گزارش اینگونه آمده است: ریشه وضعیت نابسامان اقتصادی روستاها که منجر به مشکلات اجتماعی و فرهنگی نیز شده است، اقتصادی نبودن فعالیت های کشاورزی به عنوان مهم ترین منبع درآمد روستاییان میباشد که تحت تأثیر سیاست های ناکارآمد این بخش بروز کرده است. با توجه به شرایط نامساعد روستاییان پیشنهاد می شود دولت برای جبران غفلت و سهل انگاری خود و دولت های گذشته در زمینه معاش روستاییان، اقدام به توزیع سبد غذایی بین جامعه روستایی نماید. همچنین برای بالا بردن قدرت تأمین مالی کشاورزان با تخصیص بودجه ای جریمه و دیرکرد وام های خرد کشاورزی را تسویه نماید تا فضا برای اعطای تسهیلات جدید به کشاورزان مساعد شود.
در مقدمه گزارش اینگونه آمده است: در چهار دهه اخیر و با توجه به تغییرات اقتصادی و اجتماعی در کشور، تغییرات قابل توجهی در ترکیب جمعیتی شهری و روستایی به وجود آمد و سهم جامعه روستایی از کل جمعیت کشور کاهش یافت. هر چند این کاهش باعث سهم کمتر این جامعه از نظر کمی در کشور شده است، اما با توجه به مولد بودن این بخش از جامعه هرگز از اهمیت و نقش آن در کشور کاسته نشده است. مهم ترین و حیاتی ترین نقش جامعه روستایی تأمین امنیت غذایی کشور است، بنابراین به مخاطره افتادن روستاها منجر به ایجاد زیرساخت برای آغاز ناامنی غذایی است. به دلیل اهمیت تأمین امنیت غذایی، بیشتر کشورهای توسعه یافته یکی از محورهای توسعه کشور را روستا در نظر می گیرند و با ایجاد زیرساخت های مناسب به پایداری و حفظ روستاها کمک می کنند.
در بخش اول گزارش با عنوان وضعیت روستاها از بعد اقتصادی اینگونه آمده است: وضعیت اقتصادی روستاها مهم ترین عامل پایداری روستا است و یک اقتصاد پویا و پایدار در روستاها می تواند بخش عمده ای از معضل مهاجرت از شهر به روستا را حل نموده و روستا را به محیطی جذاب برای زندگی تبدیل نماید. در نقطه عکس هم نابسامانی های اقتصادی ناپایداری هایی را ایجاد خواهد کرد. مهم ترین سیاست هایی که بر روستاها مؤثر هستند سیاست های بخش کشاورزی هستند.
در بخش دوم گزارش با عنوان وضعیت روستاها از بعد اجتماعی اینگونه آمده است: تحولات ناشی از توسعه علاوه بر تأثیراتی که بر روی رشد جمعیت دارد، بر ترکیب جمعیتی و افزایش میزان شهرنشینی نیز مؤثر بوده و تراکم های بالا در جمعیت شهرنشینی را ایجاد می کند. بخش عمده ای از جمعیت مناطق روستایی، در بخش های تولیدی کشاورزی و دامپروری فعال و جزء نیروهای تولیدی بسیار مؤثر در امنیت اقتصادی و غذایی جامعه هستند.
در بخش سوم گزارش با عنوان وضعیت روستاها از بعد فنی اینگونه آمده است: بین توان تأمین آب و شدت تقاضا در جهان فاصله معناداری وجود دارد که بحران آفرین است. هنگامی که این عدم تعادل با مجموعه راهکارهای مدیریتی قابل مهار نباشد زبان مفاهمه در بخش آب به زبان مخاصمه تغییر مکان خواهد داد، چه در بعد محلی و چه در بعد ملی و جهانی. استفاده از تکنولوژی و بهبود زیرساخت های انتقال آب و نحوه مصرف آنها در سطح مزارع می تواند تا حد قابل توجهی مدیریت آب را به سمت افزایش بهره وری هدایت کند.
در نتیجه گیری گزارش اینگونه آمده است: روند تغییرات شکاف درآمدی بین شهر و روستا نشان می دهد که هرگاه وضعیت درآمدی روستاییان از بخش کشاورزی افزایش داشته است شکاف درآمدی به شدت کاهش یافته است. بنابراین مهم ترین و کوتاه ترین راه برای افزایش جذابیت روستاها برای زندگی و ایجاد برابری های اقتصادی و اجتماعی حمایت های کافی از بخش کشاورزی میباشد.
- با توجه به بالا بودن سهم بخش کشاورزی در اشتغال روستایی، حمایت از این بخش به منزله حمایت از درآمد و اشتغال در روستاها است، اما شرایط کلان بخش کشاورزی نشان می دهد که حمایت مناسبی از این بخش صورت نگرفته است. به عنوان مثال دولت در اجرای قانون خرید تضمینی در برخی از سال ها به تکلیف قانونی خود عمل نکرده است. همچنین افزایش قیمت نهاده های مهم، متناسب با افزایش قیمت محصولات کشاورزی نبوده است و به علت این رویکرد دولت در حمایت نامناسب از بخش کشاورزی، در یک دهه اخیر سهم درآمد حاصل از فعالیت های کشاورزی در خانواده های روستایی بهتدریج کاسته شده و درآمد حاصل از فعالیت های متفرقه جایگزین آن شده است.
- سهم فعالیت های کشاورزی در درآمد خانواده های دهک های مختلف درآمدی به گونه ای است که هر چه خانواده متعلق به دهک های پردرآمدتر باشد، سهم کشاورزی در درآمد آن خانواده بیشتر است، کاهش سود ناشی از فعالیت های کشاورزی با تأثیر بر درآمد دهک های پردرآمد که بیشتر حاصل از بهره مالکانه آنها می باشد، باعث می شود که درآمد دهک های کم درآمد که بیشتر از شغل های حاشیه ای فعالیت های کشاورزی به صورت روزمزد ارتزاق می کنند نیز به شدت آسیب دیده و با بیکاری مواجه شوند.
- وجود ناامنی غذایی در روستاها باعث شده است که مصرف محصولات غذایی با کیفیت بالا مانند گوشت قرمز، ماهی و شیر به شدت کاهش یافته به نحوی که بعد از سال ۱۳۶۵ میزان مصرف این کالاها در خانواده های روستایی همواره کاهشی بوده است. در مناطق روستایی میزان مصرف این محصولات بسیار کمتر از مناطق شهری است در حالی که مصرف قند و شکر، دخانیات و روغن در خانواده های روستایی بیشتر از خانواده های شهری می باشد.
- سرعت و شدت کاهش بعد خانوارهای روستایی از خانواده های شهری بیشتر بوده است تا جایی که بعد خانواده های دهک اول روستایی به عدد ۲ کاهش یافته است، به عبارت بهتر در کمدرآمدترین دهک جامعه روستایی نهادی با نام خانواده در حال نابودی است.
- مدیریت سبد غذایی و دخانی خانوادههای روستایی نشان می دهد که کاهش درآمدها در این مناطق در وهله اول باعث کاهش میزان مصرف محصولات غذایی کمکالری و با کیفیت مانند گوشت و شیر می شود و محصولات دخانی را کمتر تحت تأثیر قرار می دهد.
- اقتصادی نبودن فعالیت های کشاورزی باعث شده که کشاورزان در تأمین مالی برای سرمایه در گردش مجبور به استقراض از بانک ها شده اند و با توجه به بازده پایین کشاورزی قادر به بازپرداخت دیون خود به بانک ها نشده و جرائم سنگین دیرکرد شامل حالشان شده است، به همین علت در حال حاضر قادر نیستند برای تأمین مالی فعالیت های خود مجدداً از بانک ها وام دریافت کنند.
- رویکرد دولت ها در قبال روستا عمدتاً رویکرد عمرانی بوده است و نگاه توسعه ای در زمینه روستا بسیار کمرنگ می باشد.
در پیشنهادهای گزارش اینگونه آمده است:
۱. باتوجه به نقش غیرقابل انکار کشاورزی در کاهش نابرابری های اقتصادی بین شهر و روستا و با توجه به اهمیت فعالیت های کشاورزی در تأمین اقتصادی روستاها و به منظور حمایت هر چه بیشتر از روستاییان حمایت های خود را از بخش کشاورزی گسترش داده و با استفاده از ابزارهای قیمتی و غیرقیمتی به افزایش انگیزه های اقتصادی برای روستاییان، در جهت توسعه فعالیت های کشاورزی کمک نماید.
۲. با توجه به مشکلات روستاییان در تأمین مالی و سرمایه در گردش، بعد از استعلام از بانک ها میزان جرائم بدهی خرد کشاورزان به بانک ها را تعیین نموده و معادل ریالی آن را به صورت امانی در اختیار بانک ها قرار داده تا بانک ها با منافع حاصل از گردش مالی این مبلغ، اقدام به تسویه جرائم کشاورزان به بانک ها نمایند.
۳. با توجه به شرایط بسیار نامساعد روستاها، از منظر امنیت غذایی و به منظور ارتقای کیفیت سبد غذایی خانواده های کم درآمد، برای خانوارهای متعلق به دهک یک تا نه روستایی سبد غذایی شامل گوشت، لبنیات و ماهی در نظر بگیرد. نحوه مدیریت هزینه خانواده های دهک های کم درآمد نشان می دهد که آنها، در تخصیص هزینه ها برای دخانیات اولویت بیشتری نسبت به گوشت، لبنیات و ماهی قائل هستند. بنابراین سبد غذایی باید به صورت غیرنقدی در اختیار این خانواده ها قرار بگیرد تا حداکثر کارآیی را برای اصلاح سبد غذایی قشر محروم جامعه داشته باشد.
۴. با توجه به بالا بودن مصرف محصولاتی مانند قند و شکر، روغن و نوشابه در خانواده های روستایی و کمبود مصرف مواد غذایی مفیدی مانند لبنیات، پیشنهاد می شود از مصرف اینگونه کالاها در کشور مالیات دریافت شود و منابع حاصل از این محل برای توسعه مصرف محصولاتی مانند لبنیات در بین اقشار کم درآمد و به ویژه روستایی هزینه شود.
۵. پیشنهاد می شود به منظور حمایت مرزی مناسب و پایدار از تولید محصولات کشاورزی و همچنین افزایش امنیت سرمایه گذاری در این بخش یک نظام تعرفه بلند مدت با رویکرد حمایت از تولید داخل تدوین و اجرا شود.
۶. یکی از مهم ترین راه های برون رفت از معضل مهاجرت جمعیت روستایی به مناطق شهری و کاهش آمار جمعیت روستایی، کاهش شکاف درآمدی مناطق شهری و روستایی و بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی است. لذا بهره گیری از ظرفیت های کشاورزی و جذابیت های مناطق روستایی، (مانند گردشگری طبیعت، گردشگری کشاورزی و ...) در کاهش فقر و نابرابری های اجتماعی و اقتصادی و شکاف بین مناطق شهری و روستایی ضروری است.
۷. توسعه سرمایه گذاری باثبات در مشاغل کشاورزی و غیرکشاورزی مناطق روستایی برای ایجاد فرصت های معیشتی ضروری است.
۸. ضروری است که با ایجاد و تقویت زنجیره ارزش و عرضه محصولات کشاورزی، ضمن کاهش ضایعات به ایجاد فرصت برای اشتغال و درآمد مناطق روستایی در سراسر این زنجیره کمک شود.
۹. پیشنهاد می شود به منظور کاهش حاشیه بازار محصولات کشاورزی، فروشگاه های زنجیرهای با عاملیت تعاونی های تولید، اتحادیه ها و تشکل های مختلف بخش کشاورزی توسعه یابند.
۱۰. ایجاد سازمان توسعه و عمران روستایی کشور به عنوان دستگاه منسجم، دارای ارتباط مستمر با روستاها و مناطق عشایری، چابک و برخوردار از نیروی انسانی با روحیه جهادی، ضروری است تا پیشرفت همه جانبه روستاها و مناطق عشایری را در چارچوب ارزش های اسلامی و با اصل قرار دادن مشارکت حقیقی آحاد مردم، حفظ منابع طبیعی و توجه به دانش بومی و تفاوت های محلی تسهیل کند.

ارزیابی بخش های گزارش
الف) عنوان
- آیا عنوان گزارش بیان گر اهمیت موضوع آن است؟ بله
- آیا محتوای گزارش در راستای بحث و بررسی پیرامون عنوان تهیه و ارائه شده است؟ بله
- آیا نام دست اندرکاران تهیه و انتشار گزارش بطور کامل شامل نام و نام خانوادگی، رتبه علمی، محل کار و نشانی پست الکترونیک در گزارش قید شده است؟ خیر
الف) چکیده
- آیا چکیده دقیقا آینه تمام نمای مطالعه است؟ خیر
- اگر چکیده به تنهایی مورد بررسی قرار گیرد، آیا به اندازه کافی خلاصه و چکیده کل مقاله است؟ خیر
- آیا چکیده گزارش دارای بخش واژگان کلیدی است؟ خیر
ب) فهرست
- آیا گزارش دارای فهرست اجمالی و تفصیلی است؟ گزارش دارای فهرست اجمالی است.
- آیا جدول ها، نمودارها و تصاویر دارای فهرست جداگانه اند؟ خیر
- آیا گزارش دارای فهرست اعلام و اشخاص، مکان ها و ... است؟ خیر
پ) مقدمه
- آیا مقدمه، توجیه منطقی از مطالعه و یا هدف از مقاله (بیانی از مشکل موجود و بررسی متون) را شامل می شود؟
- آیا اهداف مطالعه به وضوح شرح داده شده است؟ خیر
- آیا از واژگان کلیدی و اصطلاحات مهم گزارش تعاریف مشخص ارائه شده است؟ بله
- آیا پیشینه تاریخی بحث مورد نظر در منابع معتبر داخلی و خارجی در گزارش مطرح شده است؟ خیر
ت) روش کار
- آیا از روش های معتبر و قابل اعتماد استفاده شده است؟ در توصیف وضعیت روستاها از مدل پستل استفاده شده است.
- آیا روش های انتخاب شده توسط نویسندگان قادر به پاسخ به سوالات تحقیق می باشد؟ بله
- آیا روش های مورد استفاده به وضوح شرح داده شده اند؟ بله
- اگر یک مطالعه تحقیقاتی مشابه توسط محققین دیگری انجام شود، می تواند همین نتایج را در پی داشته باشد؟ خیر
ث) یافته ها
- آیا یافته ها به خوبی سازماندهی شده است؟ یافته های اقتباسی از منابع نامعلوم جمع آوری شده است.
- آیا نتایج به وضوح شرح داده شده است؟ بله
- آیا روش های آماری مناسب انتخاب شده است؟ گزارش فاقد روش های آماری است.
- راستی آزمایی نتایج گزارش از طریق کدام آزمون انجام شده است؟ گزارش فاقد روش های آماری است.
- آیا نتایج گزارش از روایی و پایایی قابل قبول برخوردار است؟ گزارش فاقد روش های آماری است.
ج) بحث
- آیا نتایج مهم به اختصار بیان شده است؟ بله
- آیا نویسندگان مشخصا بیان کرده اند که فرضیه آنها در این مطالعه ثابت شده یا نه؟ خیر
- آیا یافته های این مطالعه با مطالعات مشابه پیشین در این زمینه مقایسه شده است؟ خیر
- آیا محدودیت های مطالعه ذکر شده است؟ خیر
- آیا برای انجام پژوهش های بعدی پیشنهاداتی ارائه شده است؟ خیر
چ) جدول ها، نمودارها و تصاویر
- آیا مدل مفهومی گزارش در قالب شکل ارائه شده است؟ بله
- آیا جدول ها، نمودارها و شکل ها ویژگی های کلیدی مطالعه را نشان می دهند؟ بله
- آیا تصاویر، جدول ها و نمودارها شفاف و قابل فهم هستند و دارای بالانویس و زیرنویس مناسب می باشند؟ بله
ح) پیوست ها
- آیا پیوست های گزارش حاوی اطلاعات مفید است؟ گزارش فاقد هر گونه پیوست است.
- آیا پیوست ها به کسب آگاهی بیشتر در مخاطبان کمک می کند؟ گزارش فاقد هر گونه پیوست است.
- آیا پیوست ها حاوی فرم ها و اسناد مرتبط با گزارش است؟ گزارش فاقد هر گونه پیوست است.
خ) منابع
- آیا منابع کافی برای اهداف این مطالعه در جامعه وجود دارد؟ بله
- آیا سبک نوشتن منابع منطبق با دستورالعمل های علمی است؟ بله
- آیا منابع مهم و کلیدی به روز بوده اند و با دقت گزارش شده اند؟ خیر
- شیوه ارائه مستندات و ارجاعات در گزارش چگونه است؟ صرفا در ذیل اشکال، جداول و نمودارها
- آیا گزارش منابعی برای مطالعه بیشتر مخاطبان ارائه کرده است؟ خیر
- آیا گزارش از منابع بین بخشی و بین رشته ای داخلی و خارجی معتبر استفاده کرده است؟ خیر

ارزیابی محتوایی گزارش
الف) سامان مندی
- آیا گزارش یک کل سامان مند را تشکیل می دهد؟ مدل مفهومی ارائه شده دارای شمولیت مطلوبی است اما خود مدل دارای ضعف هایی است که قابل تقویت است.
- آیا گزارش برای ساماندهی محتوایی خود مدل مفهومی ارائه کرده است؟ بله
- آیا گزارش دارای فرضیه یا فرضیه هایی با سوالات مشخص است؟ خیر
- آیا عناوین موجود در گزارش دارای انسجام و هماهنگی است؟ در برخی موارد آشفتگی در موارد وجود دارد.
- آیا بسط و توضیح مطالب در هر پاراگراف، بخش، فصل و ... در گزارش انجام شده است؟ بله
- آیا در پایان هر فصل، بخش و ... مؤلف به جمع بندی مطالب پرداخته است؟ خیر
- آیا گزارش دارای بخش نتیجه گیری یا جمع بندی نهایی است؟ بله
ب) نوآوری
- آیا محتوای گزارش دارای سطح خاصی از نوآوری در نظریه پردازی و اندیشه ورزی است؟ خیر
- آیا گزارش مدعی صورت بندی جدید از مبانی نظری قدیمی است؟ خیر
- آیا در گزارش توانایی های نوین فناورانه وجود دارد؟ خیر
- آیا گزارش مدعی ارائه محصولات یا خدمات جدید است؟ خیر
- آیا محتوای گزارش دارای توانایی خاص در ایجاد یا گسترش گفتمان اجتماعی را دارد؟ بله
- آیا خواندن این گزارش تفکر نقادانه را ترغیب می کند؟ خیر
پ) اهمیت
- آیا نسبت حجم مطالب به اهمیت موضوع در گزارش کافی است؟ خیر
- آیا چینش مطالب در گزارش بر اساس درجه اهمیت موضوعات و وزن محتوایی آنها انجام شده است؟ خیر
- آیا در نگارش مطالب در گزارش به موضوعات اولویت دار توجه شده است؟ بله
ت) شیوایی، روشنی و قابل فهم بودن
- آیا متن گزارش روان و سلیس است؟ بله
- آیا در گزارش مطالب به روشنی توانسته اند موضوعات مرتبط با خود را مطرح کنند؟ خیر
- آیا گزارش ساده و قابل فهم است؟ بله
ث) جامعیت
- آیا گزارش به لحاظ موضوعی جامعیت دارد و وجوه مختلف موضوع را پوشش می دهد؟ خیر
- آیا استفاده از تصاویر، نمودارها، جدول ها و ... توانسته است به همه جانبه بودن گزارش کمک کند؟ بله
- آیا مؤلف از ساختارها و کلمات رایج در متون علمی و نیز سبک نویسندگی استفاده کرده است؟ بله
- آیا گزارش از ویژگی های بینامتنی برخوردار است؟ خیر

نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه


کد مطلب: 113952

آدرس مطلب :
https://www.siasatrooz.ir/fa/report/113952/نفسهای-واپسین-زندگی-روستایی-ایران-تدابیر-ناکارآمد-قانونگذاری-سنتی

سیاست روز
  https://www.siasatrooz.ir