۱ـ حالا حدود ۱۷۵ سال از آن روزهايي ميگذرد كه میرزا صالح شیرازی شايد با هزاران شوق نخستين نسخههاي «کاغذ اخبار» را در ايران منتشر كرد تا از سويي نامش به عنوان نخستين روزنامهدار ايراني در حافظه تاريخ مطبوعات ايران ثبت شود و از سويي ديگر آغازگر زمينه ظهور و بروز مطبوعات در ايران باشد تا بشود دل بست به مسيري كه قرار است آزادي بيان و انتشار آزاد اطلاعات را به ارمغان بياورد براي جامعه ايراني.
۲ـ تاثير رسانه و بخصوص مطبوعات در راهبري جوامع انساني، امري است كه امروزه براي تمامي مديران خط مشيگذار مسجل شده و از اين رو تمامي كشورها تلاش ميكنند تا با ايجاد ساختاري صحيح براي فعاليت مطبوعات در كشورشان، زمينه لازم براي شد و شكوفايي مدنيت را در جامعه ايجاد كنند. در ايران هم با تاكيد بر اهميت ويژه مطبوعات به عنوان ركن چهارم دموكراسي، نگاه ويژهاي به مطبوعات و اثرگذاري آن در جامعه ميشود. معاونت مطبوعاتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هم بر همين اساس رسالت وجودي يافته تا با بهرهمندي از بودجههاي ملي، امور مربوط به مطبوعات را در حوزههاي مختلف اعم از امور قانوني، حقوقي و خدماتي نشريات به اجرا بگذارد.
۳ـ معاونت مطبوعاتي ضامن بقا و اعتبار جايگاه مطبوعات است. از همين رو پرواضح است كه ميتوان با بررسي نوع مواجهه اين معاونت با مطبوعات، هم در مسير تسهيل امور اداري پيدايش يك نشريه و اخذ مجوزهاي لازم و هم همراهي با نشريات در مسير فعاليت و طي اين مسير به سوي بالندگي و دستيابي به تعالي و شكوفايي، به كاركرد معاونت مطبوعاتي نمره داد. بدون شك بررسي مواردي از جمله نوع نگاه معاونت مطبوعاتي به نشرياتي كه گاهي با ساير نهادها و سازمانها دچار مشكل ميشوند و مخاطره آسيب رسيدن به اين نشريات سامان آرامش اين خانواده مطبوعاتي را دچار واهمه ميكند، از جمله روشهاي سنجش وزن عملكرد اين معاونت است.
۴ـ همه ساله بنا بر عادت مالوف سالهاي پيشين، جشنواره مطبوعاتي در كشور برگزار ميشود كه قرار است باشگاه بزرگ و تفرجگاهي مطبوعاتي براي ارباب جرايد و خوانندگان مطبوعات، از جنس مردمي يا دولتي، باشد تا مطبوعات و مخاطبان در كنار همديگر و حضور و ديدار چهره به چهره، عاملي باشد براي رشد و توسعه بهينه جايگاه مطبوعات در كشور. اين بار هم هجدهمین دوره جشنواره بینالمللی مطبوعات و خبرگزاریها برپا شده است تا ۱۸ گام پيشين تداوم يابد و گام نوزدهم هم برداشته شود. حالا و با اين پيشدرآمد طرح برخي سوالات و پاسخ معاونت مطبوعاتي ميتواند براي تبيين بهتر مطلب راهگشا باشد:
الف ـ در شرايطي وجود داريم كه قيمتها بيداد ميكند و نوسان دلار و افول ريال با ضربان قلب بسياري بازي ميكند. قيمت كاغذ به نسبت سال گذشته بيش از ۳۰۰ درصد رشد داشته و مطبوعات براي تداوم حيات خويش با مشكلات مالي بسيار جدي و حياتي مواجه اند. مطبوعات امروز (البته از نوع خصوصي آن و غير وابسته به بودجههاي دولتي و نهادي و عمومي) در تامين قوت لايموت خود و نيروهاي زيرمجموعهشان با غول گراني دستبهگريبان هستند. در اين شرايط و در ورودي ديرهنگام معاونت مطبوعاتي تنها توانسته حوالههاي كاغذي در اختيار مطبوعات بگذارد كه پس از پرداخت هزينه اين كاغذ به صورت نقدي، شايد اين امكان ايجاد شود كه نامرغوبترين كاغذ بازار پس از چندماه و به قيمتي بيش از ۲.۵ برابر سال گذشته در اختيار مطبوعات قرار گيرد. آيا به راستي كارشناسان و مديران معاونت مطبوعاتي كه قرار است رسالت وجوديشان ارائه خدمت و ضبط و ربط امور مطبوعات كشور باشد، و ممر درآمدشان و حقوق ماهانهشان از محل اعتبار بيتالمال است، نبايد چابك و سريع مشكلات احتمالي پيش روي مطبوعات را رصد ميكردند تا پيش از بروز مشكل در صدد رفع آن برآيند؟ چرا اينقدر دير و خسته و …. و هنوز هم با اما و اگرهاي فراوان؟
ب ـ اگر به راستي شرايط كشور اين قدر سخت است كه نميتوان در اداره مطبوعات به خوبي ورود كرد و آنچنان كه لازم است از روي پا ايستادن ركن چهارم دموكراسي حمايت كرد، چرا پاسخ گروهي از مطبوعات كه برايشان اين سوال وجود دارد كه آيا به راستي در اين شرايط شعب ابيطالبي در اقدامي مقتصدانه نميشد معاونت مطبوعاتي جراتي ستودني به خرج دهد و از برگزاري جشنواره مطبوعات منصرف شود؟ آيا به راستي نميشد براي اولين بار در كشور، مطبوعاتي كه قرار است چراغدار بينش در جامعه باشند، به معاونت مطبوعاتي دعوت ميشدند و ضمن گپ و گفتي از ايشان خواسته ميشد كه نظر خود را در خصوص عدم برگزاري جشنواره و البته در عوض آن پخش عادلانه هزينه اين جشنواره به مطبوعات (به خصوص از نوع غيروابسته به رانت) بيان كنند. به راستي كاش يكي از همين مطبوعات گزارشي تهيه كند از ميزان جشنوارههايي كه امسال و در شرايط نامناسب مالي، مسبوق به سابقه برگزار ميشوند و دستاوردي هم از قبل برپايي آنها نصيب جامعه نميشود.
ج ـ همه ساله معرفي برگزيدگان يك سال فعاليت مطبوعات در حوزههاي مختلف، از نكات جذاب جشنواره براي ارباب جرايد بود. اما از سال گذشته جشنوارههاي فصلي مطبوعات برگزار شد كه به ادعاي مسئولان معاونت مطبوعاتي در همه فصول مطبوعات رصد ميشوند و با داوريهاي متقن، صاحبان برترين آثار در جشنواره فصلي مطبوعات معرفي مي شوند. در پي برپايي جشنوارههاي فصلي مطبوعات امسال جايگاه رقابتي از جشنواره مطبوعات حذف شد و قرار است حائزان رتبه جشنوارههاي فصلي به عنوان صاحبان رتبه برتر معرفي شوند. اما آيا ميتوان به اعتماد مطبوعات به داوريهاي جشنوارههاي فصلي دل بست؟ برخي فعالان مطبوعاتي بر اين عقيده هستند كه جشنواره مطبوعاتي چندان داراي ساختار صحيح و قابل اعتماد نيست و حداقل چارچوب روشن و دقيقي در اين خصوص توسط معاونت مطبوعاتي تعبيه نشده تا نحوه داوريها در اختيار مطبوعات قرار گيرد. شايسته است معاونت مطبوعاتي براي رفع اين دو به شكي برخي فعالان مطبوعاتي، روندي دقيق و البته با جزئيات از نحوه بررسيها و رسيدگيهاي داوران يكي از فصول و مثلا همين فصل تابستان ۹۱ كه هنوز افراد برتر معرفي نشدهاند را منتشر دهد و در اختيار مطبوعات قرار دهد؛ مواردي از جمله ليست كامل داوران، ليست كليه مطالبي كه داوري شدهاند به همراه آراي داوران به هر يك از اين آثار و …. قطعا موجب اقناع ارباب جرايد در خصوص داوري جشنوارههاي فصلي خواهد بود.
دـ بيش از دو سال است كه پرداخت وام خريد مسكن به خبرنگاران از جمله وعدههاي مسئولان ارشاد به فعالان مطبوعاتي است. در اين ميان ميتوان به وعده وزير ارشاد آقاي حسيني كه در روز خبرنگار سال ۱۳۸۹ در تلويزيون حضور يافتند و از وعده اجرايي شدن اين موضوع تا چند ماه آينده خبر دادند، اشاره كرد. هزار وعده خوبان يكي وفا ننمود تا قيمت مسكن در اين ۲ سال رشد تصاعدي خود را طي كند تا اميد براي خانهدار شدن خبرنگاران كمتر از پيش شود و اميد به عمل به وعده مديران نيز رنگ ببازد. ثبت مشخصات خبرنگاران در سايت سامان كه خود حديث طي كردن هفت خوان رستم بود، طي شد و پس از مرارتهاي فراوان اسامي حائزان دريافت اين وام اعلام شد اما چه خبر از اجرايي شدن ماجرا؟ شايسته است معاونت مطبوعاتي طي بيانيهاي رسمي اعلام كند كه جزئيات طي شده توسط اين معاونت براي تحقق موضوع وام مسكن خبرنگاران در سال ۱۳۹۱ چه بوده و آيا اين معاونت چه برنامهاي براي تحقق اين وعده در آينده دارد. بدترين نوع جواب به اين سوال ارائه آمار كلي و … است. انتظار ارباب جرايد اين است كه مديران معاونت مطبوعاتي خود پاشنه گيوه بركشند و آهنگ هموار كردن مسير سنگلاخ اجرايي شدن اين موضوع را سر دهند. نه اينكه خود عاملي براي ابهام در اين مهم باشند. نامهاي به مديران ارشد در دولت و بيان گردش كار و اعلام تاريخي براي قطعي شدن پرداخت وام توسط بانك عامل تا تاريخ مشخصي بسيار ضروري است. در غير اين صورت از دولت خواسته شود تا اعتبار لازم در اختيار صندوق حمايت از خبرنگاران قرار گيرد تا در مجالي سريع اين پرداخت صورت گيرد.
هـ ـ تدوین آیین نامه کار حرفهای روزنامه نگاری و البته نظام جامع رسانهای، نيز حالا دارد براي مطبوعات به سوژهاي بيمزه براي خندههاي تلخ تبديل ميشود. پيش از اين، هم وزير و هم معاون مطبوعاتي خبر دادند كه گويا اين آييننامه قريب به دو سال است به دولت رفته و در كميسيون فرهنگي دولت مطرح است. اما آيا به راستي چه مدتي براي تصويب آييننامهاي لازم است كه حتي بسياري از مطبوعات در قوام و صحت و سقم سطور و بندهاي آن اشكال دارند؟