اینستکس یک شرکت است، شرکتی که در اروپا راهاندازی شده تا یک حلقه واسطه با ایران برای تبادل تجاری و اقتصادی باشد. اینستکس ساز و کاری است که با توافق هستهای بسیار تفاوت دارد، توافق هستهای براساس آنچه که از سوی مسئولین و دستاندرکاران مذاکرات هستهای گفته شده، باید تحریمهای اقتصادی را لغو میکرد.
هر چند لغو تحریمهای اقتصادی علیه ایران در قبال تعطیلی فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی معامله منصفانهای هم نبوده است.
جمهوری اسلامی ایران براساس قوانین آژانس بینالمللی انژی اتمی حق دارد فناوری صلحآمیز هستهای داشته باشد، اما ادعای دروغ آمریکا در انحراف ایران به سوی ساخت سلاح هستهای که هیچگاه اثبات هم نشد، شرایط را برای ایران سخت کرد.
اکنون که بیش از ۸ ماه است آمریکا از برجام خارج شده و رسماً آن را نقض کرده است، اروپا خود را پایبند به توافق هستهای نشان میدهد اما در عمل هیچ اقدامی نمیکند تا ثابت شود پایبند است یا نه؟!
پس از ۸ ماه معطلی از سوی اروپا اکنون آنها یک ساز و کاری را رونمایی کردهاند که اینستکس نام دارد، به معنی «ابزار حمایت از تبادلات تجاری» در واقع اینستکس یک شرکت است که قرار است با ایران به مبادلات تجاری بپردازد و حلقه واسطی باشد میان اروپا و ایران تا تبادلات تجاری انجام شود.
قرار است که فعلاً این شرکت اینستکس در زمینه دارو و غذا فعالیت کند، همان موضوعی که بارها در یادداشتها و گزارشهایی به آن اشاره شد و مسئولین هم بارها آن را تکذیب کردند.
به هر حالا یکی از ابهاماتی که اکنون به اینستکس وارد است این است که آیا این ساز و کار همان نفت در برابر دارو و غذا است؟!
روز پنجشنبه ۱۱ بهمن بود که وزرای خارجه سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه، در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بخارست پایتخت رومانی اعلام کردند برای حفظ برجام یک سامانه مالی ثبت راهاندازی کردهاند. از نظر اروپا این سامانه مالی یک امتیاز سخاوتمندانه به ایران است که میتواند در این کانال دارو و غذا دریافت کند، رفتار اروپا تحقیرآمیز است.
اگر ایران تحت شدیدترین تحریمهای اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل هم قرار داشته باشد، براساس قوانین این سازمان، غذا و دارو در فهرست تحریمها وجود ندارد. در واقع اروپا جمهوری اسلامی ایران را در این مرحله قرار داده است در حالی که ایران توانایی تأمین نیازهای اساسی جامعه خود را دارد و اکنون ۹۷ درصد دارو کشور را تولید میکند و تنها ۳ درصد از داروهای ویژه که در انحصار کشورهای خارجی است وارد میشود.
اینستکس تبصرهها و اما و اگرهایی دارد که به نظر میرسد مانعی بر سر راه اجرایی شدن همین بسته سخاوتمندانه است!
تبصرههایی که وزرای اروپایی در اینستکس گنجاندهاند، خواهان گفتوگوهای بیشتر با ایران شدهاند، وزرای خارجه سه کشور اروپایی در بیانیه خود اجرای اینستکس را منوط به اجرای اقداماتی از سوی ایران کردهاند در حالی که برجام هر اندازه که ایراد و اشکال داشته باشد که دارد، یک موضوع و مسئله مشخص را حل کرده و باید هم در چارچوب همان پیمان عمل کرد.
سه وزیر خارجه اروپا در بیانیه خود تأکید کردهاند، آغاز فعالیت اینستکس منوط به انجام کارهای بیشتر از سوی ایران است. در این بیانیه ملاحظات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم مدنظر قرار گرفته است، همان کنوانسیونهایی که چند ماه است مجلس، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام درگیر آن هستند.
شرط اجرای اف.ای.تی.اف و کنوانسیونهای زیرمجموعه آن برای توافق هستهای، جدای از سهمخواهی زیادهخواهانه اروپا، دخالت در امور داخلی جمهوری اسلامی ایران است.
اینستکس یک ساز و کار مالی برای فشار بیشتر به ایران برای پذیرفتن اف.ای.تی.اف است،در حالی که هیچ نشانهای از سخاوت بیمنت اروپا در این ساز و کار وجود ندارد، اما در مقابل خواهان پیوسیتن جمهوری اسلامی ایران به سازمانی است که در صورت پیوستن حتی همان اینستکس نیز از کارآیی خواهد افتاد.
پیوستن ایران به اف.ای.تی.اف قطعاً تبعات منفی برای جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت، در حالی که وزیر خارجه کشورمان نیز نمیتواند تضمین بدهد که اف.ای.تی.اف اتفاق مثبتی را باعث شود و تنها بهانه را از دست آمریکا میگیرد، همین سخن خود دلیلی بر این است که جمهوری اسلامی ایران باید تا زمانی که برجام به طور کامل از سوی کشورهای باقی مانده در توافق اجرا نشده است، از اجرای تعهدات جدید پرهیز کند.
البته قید تا زمان نیز به این مفهوم نباید باشد که اروپا و دیگر کشورهای امضا کننده سالها برای اجرای برجام بدون آمریکا وقت بگذارند و ایران همچنان به توافق پایبند باشد.
جمهوری اسلامی باید برای طرف مقابل یک ضربالاجل تعیین کند تا در آن زمان مشخص تکلیف روشن شود. آیا قرار است ایران تا ابد به تعهدات خود پایبند باشد اما طرف مقابل که از برجام خارج شده و آن را اجرا نکرده است تعهدات خود را اجرا نکند؟!
ساز و کاری که اروپا ارائه داده است بیشتر برای این است که شرکتهای اروپایی که با ایران کار خواهند کرد، زیان نبینند، این نگرانی برای اروپا وجود دارد که آمریکا دست به اقداماتی بزند که شرکتهای اروپایی دچار مشکل شوند، بروز مشکل هم به این خاطر خواهد بود که اتحادیه اروپا خود به طور مستقل وارد میدان نشده تا برجام را اجرا کند. به واقع اتحادیه اروپا خود را کنار کشیده و نظارهگر خواهد بود. مسئولین و آنهایی که به اینستکس همانند برجام خوشبین هستند، باید به این نکته توجه داشته باشند که آیا شرکتهای اروپایی برای برقراری روابط تجاری با ایران ریسک خواهند کرد و آیا فشارهای آمریکا را تحمل خواهند کرد؟
نویسنده: سیاوش کاویانی