حسن اختري*: روز گذشته سالروز تاسيس شوراي نگهبان قانون اساسي بود. موافقان و مخالفان اين نهاد قانوني در مدح و ذم شوراي نگهبان بسيار گفتهاند و هم بسيار نوشتهاند، اما عملكرد شوراي نگهبان كمتر به بوته نقد سپرده شده است تا ضمن احترام به اعضاء و شخصيتهاي والامقامي كه بعضا در حد و شان مراجع بوده و از احترام و اكرام عام خاص برخوردارند، كاستيها نيز مورد توجه قرار گيرد و با رفع نواقص و برطرف كردن عيوب در بالا بردن راندمان كار و بهرهوري كوشش گردد لذا دشمنيها و مخالفتها و در مقابل مجيز گوييها باعث شده كه عزيزان نقد عملكردها را نيز برنتابند و مدام در انتظار مداحي اهل قلم منبر و تريبون باشند. در تمام نظامهاي سياسي دنيا، براي حكميت و داوري بين دستگاه تقنيني و سيستم اجرايي كشور مجموعهاي مانند شوراي نگهبان پيش بيني شده است. به عنوان مثال در آمريكا ديوان عالي قضايي و در فرانسه دادگاه عالي قانون اساسي بالاترين مرجع براي رسيدگي و حل و فصل اختلاف بين قوا محسوب شده و راي آن نهايي بوده و براي همه لازم الاجرا است. در قانون اساسي جمهوري اسلا مي ايران حراست از قانون اساسي يعني تطبيق مصوبات با شرع مقدس و خود قانون اساسي و صيانت از آراء مردم بر عهده اين نهاد گذارده و هجده اصل از اصول اين ميثاق ملي كه خونبهاي هزاران شهيد و جانباز و معلول ميباشد، به جايگاه قانوني و وظايف خطير آن پرداخته شده است. اين شورا از جمله سه وظيفه عمده انطباق مصوبات با موازين اسلام و قانون اساسي (اصل نود و چهارم) و نظارت بر همه انتخابات به جز شوراها (اصل نود و نهم) و همچنين تفسير قانون اساسي (اصل نود و هشتم) را بر عهده دارد. در طول عمر با بركت انقلاب اسلامي عملكرد اين نهاد در مقايسه با كاركردهاي ساير دستگاههاي نظام نه تنها از جايگاه ويژهاي برخوردار بوده بلكه عملكرد قابل دفاعي نيز داشته است چرا كه مجموعه شوراي نگهبان چون بنياني مرصوص در مقابل انحرافات ايستادگي و از نفوذ ايادي دشمن به داخل خاكريزهاي خودي جلوگيري كرده و از آراء مردم با سليقههاي متفاوت در دورههاي مختلف به خوبي صيانت كرده است. كه اگر صلابت و قاطعيت اين شورا نبود، در ادوار مختلف مجلس و دولت با توجيهات عامه پسند تاكنون دوره رياست جمهوري براي بعضيها مادام العمر شده و مجلس شوراي اسلامي نيز در حد مجلس سنا تنزل يافته بود. جا دارد در سالروز تاسيس اين نهاد انقلاب از اعضاءمحترم شوراي نگهبان به ويژه فقهاي معزز و مديران و پرسنل متعهد و ولايتمدار آن تقدير به عمل آيد. خدا قوت و اجركم علي الله. اما اگر خواسته شود عملكرد اين نهاد با نگاهي نقادانه كه به حق نزديكتر است مورد تحقيق و تفحص قرار گيرد بايد صادقانه عنوان كرد ديكته بيغلط، ديكتهاي نانوشته است و اصولا فعاليت مجموعهها مبرا از عيب و نقص نميتواند باشد. جهت ارزيابي درستي عملكردها و تعيين موفقيت آنها در مقايسه با ماموريتها،دستگاه مذبور ميبايد مورد سئوال قرار گيرد. كه به لحاظ جايگاه قانوني و ساختاري، تصميمات شوراي نگهبان عين صواب تلقي شده، فصل الخطاب بوده و به مرجعي هم پاسخگو نميباشند. البته براي پرهيز از افتادن در ورطه دور باطل تسلسل وجود چنين نهادهاي قانوني در نظامهاي سياسي دنيا امري لازم و پذيرفته شده و با عقل بشر نيز همخواني دارد. حال براي راستي آزمايي و تعيين درجه كاميابيها ناگزيريم به افكار عمومي مراجعه نماييم، آرا و نظرات مردم همچون ميزان الحرارهاي ميتواند وجود تب و لرز و يا سلامت در بدن اجتماع را به ما نشان دهد كه وجود اعتماد عمومي به عنوان يك سرمايه اجتماعي حاكي از سالم بودن سيستم و صحت كار آن ميباشد. بنابراين هر نوع تصميم و عملي كه باعث پايين آمدن اعتماد عمومي و كاستن از سرمايه اجتماعي باشد عملكرد وي ناصواب تلقي ميشود. حال با هر توجيهي كه صورت گرفته باشد. يكي از تعابيري كه در مورد نقش و تاثير شوراي نگهبان به كار ميرود، وجود اين نهاد را براي كشور به مثابه تنگه احد در صدر اسلام ميدانند در جنگ احد رسول مكرم اسلام(ص) گروهي از مجاهدان اسلام را به عبدالله بن جبير براي حفاظت از تنگه استراتژيك احد گماردند و تاكيد فرمودند در هيچ شرايطي چه پيروزي و چه شكست آنها حق ترك پست خود را ندارند. سپاه اسلام با تدبيري كه رسول الله در آرايش نيروها و به كارگيري تاكتيكهاي جنگي داشتند سپاه اسلام ابتدا بر سپاه كفر پيروز شد. دشمن در حال عقب نشيني بود كه متوجه ضعف نيروهاي اسلام در تنگه احد شد كه به خاطر غفلت و دنياطلبي برخي از سپاهيان براي جمع آوري غنايم جنگي ترك پست كرده بودند. لذا جمعي از سپاه كفر به فرماندهي خالد بن وليد از نقطه سوق الجيشي تنگه احد با به شهادت رساندن فرمانده و جمع قليلي از مجاهدان كه بر سر پيمان با رسول خدا پا برجا بودند، كوه احد را دور زده و به عقبه و عمق استراتژيك سپاه اسلام نفوذ كرده و باعث شكست آنان شدند و مسلمانان با يك غفلت جنگ پيروز را با شكست سخت واگذار كردند. در جريان نهمين دوره انتخابات رياست جمهوري نيز برخي از اعضاء و مديران شوراي نگهبان كه به زعم خود اصولگرايان را پيروز ميدان رقابتهاي سياسي ميديدند به نيت خيرخواهي و اصلاح امور! پست مهم و استراتژيك نهاد شوراي نگهبان را ترك كرده و در دولت نهم ماوي گزيدند. غافل از اينكه اين ترك اولي تاثير بسيار منفي در افكار عمومي گذاشته و بيطرفي داور را در بازيهاي بعدي با تشكيك مواجه خواهد كرد. البته نه اينكه قبول پستهاي اجرايي در دولت براي اعضاء و مديران اين نهاد حرام و براي بقيه مباح باشد اما در جايي كه دشمنان سيلي خورده و طعم تلخ شكست از دست دادن ابهت ابرقدرتي را چشيده و مترصد كوچكترين بياحتياطي را به عنوان شاهد مثال براي تحميق نيروهاي ساده و بيبصيرت به كار ميگيرد. ترك اولي نيز از بزرگان، گناهي نابخشودني خواهد بود. مردمي كه اين حركت ناصواب را به چشم خود ديده بودند زمينه و ذهني آماده براي پذيرش تبليغات اغواگرانه دشمنان داشتند كه متاسفانه برخي از موضع گيريهاي ناشيانه و بعضا جانبدارانه در جريان انتخابات دهمين دوره رياست جمهوري باعث شد كه دشمن با استفاده از ظرفيتهاي ستون پنجم خود در اعتماد مردم به اين نهاد را با تشكيك جدي مواجه بسازد. شوراي نگهبان براي بازسازي و ترميم اعتماد عمومي كه متاسفانه مخدوش شده بود تلاشهاي زياد و قابل تقديري براي راستي آزمايي تصميمات خود در دهمين دوره رياست جمهوري به كار برد كه خيلي موفق نبود و نتيجه آن شد كه يادآوري خاطرات آن روز هم با سختيهاي مخصوص خود همراه است. و اينك مرور تاريخ صرفا براي عبرت آموزي و قبول مسئوليت هر يك از دستگاهها و نهادها در تعلل و غفلتي كه داشتهاند و همچنين برنامهريزي براي آينده جهت جبران مافات و تحقق فرمايش گهربار پيامبر اعظم حضرت ختمي مرتبت محمد مصطفي(ص) است كه فرموده: «مومن از يك سوراخ دوبار گزيده نميشود.» 1- پيامبر اكرم(ص): «العاقل لا يلسع من حجر مرتين» 2-پيامبر اكرم(ص): «المومن لا يلسع من حجر مرتين» *دانشجوي كارشناسي ارشد علوم سياسي