همه ساله به مناسبت فرا رسیدن ۲۵ نوامبر، که با عنوان «روز جهانی منع خشونت علیه زنان»، نام گذاری شده، برنامه های آموزشی و تبلیغی گسترده ای از سوی نهادهای مدنی و سازمان های دولتی برگزار می شود. چراکه آموزش و نفی خشونت علیه زنان از انگیزه های اصلی فعالان حقوق زنان امریکای لاتین در نشست سالانه خود در کلمبیا )سال ۱۹۸۱) بود. نشستی که منجر به نامگذاری ۲۵ نوامبر شد. آنها قصد داشتند از این فرصت یک روزه، برای ترویج آگاهی و نفی خشونت متکی بر جنسیت، استفاده کنند. موضوعی که به رغم گذشت ۵۰ سال همچنان به عنوان عارضه ای فراگیر در جوامع صنعتی و غیر صنعتی با سطح شیوع بالایی مشاهده می شود.
خواهرانی که تاریخ ساز شدند
پنجاه سال قبل در روز ۲۵ نوامبر، سازمان امنیت جمهوری دومینیکن، پاتریا و ماریا آرجانتینا میرابل را بعد از ماه‌ها شکنجه به قتل رساند. جرم این دو خواهر، فعالیت‌های سیاسی برضد دیکتاتوری رافائل تروخیلو بود. آدلا، خواهر سومی که توانسته بود از چنگال ماموران امنیتی جمهوری دومنیکن جان سالم بدر ببرد، داستان دردناک قتل و خشونت علیه خواهرانش را برای جهانیان بازگو کرد. این افشاگری خیلی زود نتیجه بخش شد و رژیم دیکتاتوری رافائل تروخیلو پس از یک سال از این جنایت، سقوط کرد.
سپس در سال ۱۹۸۱، فعالان حقوق زنان امریکای لاتین در نشست سالانه خود در کلمبیا تصمیم گرفتند که روز قتل خواهران میرابل را به عنوان "روز جهانی منع خشونت علیه زنان" انتخاب کنند. ۲۳ سال بعد از این نامگذاری، یعنی در ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳، موضوع منع خشونت علیه زنان در کمیته‌ای که زیر نظر کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد فعالیت می‌کرد، مطرح شد و سرانجام به صورت بیانیه‌ای جهانی به تصویب رسید. تعریف خشونت علیه زنان در این بیانیه، ساده، کوتاه و روشن است؛ هرگونه رفتاری که "به آسیب بدنی، جنسی یا روانی زنان منجر شود."
کمپین هایی برای اصلاح
در سال های گذشته؛ افزایش چشمگیر خشونت های جنسی علیه زنان سبب شده تا توجه فعالان مدنی و حقوق بشر به مسئله خشونت های جنسیتی بیش از پیش جلب شود. بر اساس آمار رسمی سازمان ملل؛ از میان هر سه زن، یک نفر در طول زندگی خود مورد خشونت قرار گرفته است اما با این‌حال، این حجم بالای خشونت علیه زنان همچنان مغفول باقی مانده است.
به همین دلیل سازمان ملل تصمیم گرفته تا با راه اندازی کمپین های آموزشی اقدام به اصلاح روندهای گذشته کنند. به عنوان مثال کمپین اینترنتی «نه به خشونت» از نمونه‌های معروف کمپین‌های اینترنتی است که حالا هرساله به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان، امضاهای تازه‌ای در نهی خشونت جمع‌آوری می‌کند .
نمونه دیگری از این کمپین های اجتماعی را می توان در جامعه اسکاتلند مشاهده کرد. جایی که کمپین اینترنتی «دیگرهرگز» براه افتاده است. چراکه بر اساس نتایج تحقیقات دولت اسکاتلند در سال ۲۰۱۰ ،۱۷ درصد مردم اسکاتلند زنانی را که مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرد مقصر می‌دانند و ۲۳ مردم حاضر به کمک به قربانیان خشونت های جنسی نیستند. لذا هدف این کمپین جلب توجه افکار عمومی به زنانی است که مورد خشونت جنسی قرار گرفته‌اند.
در کشوری نظیر کامبوج که "خمرهای سرخ" طی چهار سال حکومت خود بیش از یک میلیون نفر از جمعیت چهار میليون نفری کامبوج را به قتل رسانده یا در اثر قحطی به کشتن داده اند، آمار خشونت خانگی علیه زنان همچنان بالا است. به همین دلیل؛ فعالان جامعه مدنی و سازمان‌های غیردولتی کامبوج این روزها کمپین اینترنتی «پس گرفتن فن‌آوری» برای ترویج آگاهی در موضوع خشونت های جنسیتی را به راه انداخته‌اند.
در کشور آلمان نیز ۱۰ نهاد مدنی تصمیم گرفته اند در اعتراض به ناامنی معابر و خیابان های این کشور برای زنان، اقدام به برگزاری برنامه ای آموزشی و اعتراضی با عنوان "ما شب را پس می‌گیریم" در شهر کلن کنند. این گروه همچنین؛ در نمایشگاهی با عنوان "نیمه آسمان"، زندگی‌نامه و عکس ۹۹ زن از ملیت‌های گوناگون ساکن آلمان را به نمایش گذاشته‌اند که بر اساس اطلاعات منتشر شده از این ۹۹ زن، تنها ۱۹ زن خشونت را تجربه نکرده‌اند.
البته این تحرکات تنها محدود به کشورهای بالا نمی شود بلکه در شیخ نشین های متحجر حاشیه خلیج فارس نیز زنان برای مبارزه با خشونت های جنسی دست به کار شده اند. به طوریکه اعتراضات مدنی آنها سبب شد تا سرانجام کابینه عربستان برای اولین بار قوانینی برای مبارزه با خشونت علیه زنان و حمایت از حقوق زنان را تصویب کند. این قانون پس از آن تصویب شد که یک نهاد غیردولتی خیریه بنام بنیاد "سلطان خالد" کمپینی برای افزایش آگاهی عمومی شهروندان از خشونت علیه زنان و مبارزه با خشونت به راه انداخت که تصویر اصلی پوسترهای تبلیغاتی آن، زنی با روبنده بود که دور یکی از چشم‌هایش کبود است. اما به رغم تصویب این قانون زنان در عربستان راهی طولانی تا رسیدن به عدالت جنسیتی را در پیش دارند. زنان سعودی در کنار زنان واتیکان تنها زنانی هستند که هنوز از حق رای برخوردار نیستند. آنها برای سفر، تجارت و حتی درخواست کار و مصاحبه کاری باید حتما یک مرد را همراه خود ببرند.
تحلیل خشونت خانگی در جامعه ایران با یافته‌هایی از یک دهه پیش
در مورد خشونت جنسی در ایران اما و اگر های فراوانی وجود دارد که بخش عمده ای از آن به پیچیدگی های فرهنگی ایرانیان باز می گردد، اما آنچه مسلم است وجود اشکالی از خشونت خانگی در میان خانوارهای وابسته به فرهنگ های قبیله ای است. به گزارش وبسایت مرکز مدافعان حقوق بشر؛ دکتر جعفر بوالهری، روان‌پزشک و رییس “دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان”، در کارگاه آموزشی با عنوان “اورژانس‌های درمانی و کار با قربانیان همسرآزاری” پیرامون وضعیت خشونت جنسی در جامعه ایران یادآور شد: ریشه خشونت‌های جنسی در ایران در فرهنگ‌های قومی و قبیله‌ای مناطق مختلف است.
به همین دلیل، در مرداد ماه سال ۱۳۹۲، مریم مجتهدزاده، معاون پیشین امور زنان و خانواده ریاست جمهوری اسلامی، از تدوین لایحه «تامین امنیت زنان» در کمیسیون لوایح دولت با هدف «پیشگیری و حمایت از زنان آسیب‌دیده» خبر داد و گفت که در این لایحه تشکیل یک “کمیته ملی تامین امنیت زنان” با حضور نمایندگان تمامی دستگاه‌ها پیش‌بینی شده است.
جامعه جهانی؛ نگران از تشدید بحران
آمارهای سازمان ملل متحدد نشان می‌دهد که بین ۲۰ تا ۷۰ درصد زنان خشونت دیده، بنا به شرایط فرهنگی و یا قانونی حاکم بر کشورها، هرگز موارد خشونت را گزارش نمی‌دهند. بر اساس اعلام سازمان ملل، در ۵۴ کشور جهان، قوانین تبعیض‌آمیز در حوزه‌های آموزشی، استخدام، فعالیت اجتماعی و... نسبت به زنان اعمال می‌شود.
انتشار آمارهای فوق که نشان دهنده رشد فزاینده خشونت جنسی در گستره جهانی است بهانه ای شد تا بان کی مون دبیرکل سازمان ملل که سال ۲۰۰۸ میلادی را سال «نهضت اتحاد برای خاتمه خشونت علیه زنان» نامگذاری کرده بود در پیام ۲۵ نوامبر ۲۰۱۳ خود بار دیگر از ضرورت اجماع جهانی در زمینه مبارزه با خشونت علیه زنان سخن به میان آورد و خاطر‌نشان کرد: یکی از راه‌های ایجاد همکاری جهانی، حمایت از صندوق اعتباری ملل متحد برای خاتمه خشونت علیه زنان است که در پاسخ به نقض حقوق بشر و نیازهای امنیت فیزیکی و امنیت اقتصادی کمک می‌کند.
سجاد سلامت
