پنجشنبه ۶ تير ۱۳۹۸ - ۰۱:۱۰
کد مطلب : 109616

اجرای عدالت قضایی، آرمان جامعه بشری

در نظام جمهوری اسلامی ایران، قوه قضاییه عهده دار اجرای عدالت قضایی است. ازاین رو، مسئله قضا در قانون اساسی ...

در نظام جمهوری اسلامی ایران، قوه قضاییه عهده دار اجرای عدالت قضایی است. ازاین رو، مسئله قضا در قانون اساسی به منظور پاسداری از حقوق مردم، امری حیاتی شمرده شده و به دلیل حساسیت بنیادی و دقت در مکتبی بودن آن، بر لزوم دور ماندن نظام قضایی از هر نوع رابطه و مناسبت های ناسالم، تأکید شده است. وظیفه‏ قوه‏ی قضائیه در «پاسداری از حقوق مردم» محدود به پاسداری از حقوق اشخاص در موقع نزاع و مراجعه به دادگاه نیست. این پاسداری از حقوق مردم کلی بوده و بنابراین تمامی ابعاد حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... را دربرمی‏گیرد. ممکن است گفته شود که انتظار انجام وظایف فوق، تكليف است و نباید جز دادرسی و فصل خصومت انتظار دیگری از دستگاه قضایی داشت. اما چنانکه اصول قانون اساسی نشان می‏دهد، واضعان قانون اساسی وظایف گسترده‏ای را برای قوه‏ی قضائیه درنظر گرفته‌اند و عدم قدرت بر اجرا نباید باعث شود که این اهداف نانوشته تلقی گردد. نخستین پایه گذار و معمار دستگاه قضایی انقلاب، شهید مظلوم آیت اللّه دکتر بهشتی است. شهیدی که با وجود مدت زمان محدودی که عهده دار سامان بخشی و ایجاد تشکیلات نوین قضایی بود، تأثیر مهمی بر سمت و سو و جهت گیری آن داشت و می‌توان گفت پایه‌های آغازین قوه قضاییه با اندیشه‌های او بنیان نهاده شد. شهید بهشتی در نگاه امام راحل رحمه الله جایگاه ویژه‌ای داشت. سخنان امام در مورد ایشان، پیش و پس از شهادت، گویای شناخت ویژه حضرت امام از وی بود. شاید والاترین تعبیر از شخصیت آن بزرگوار، تعبیر رهبر کبیر انقلاب بود که او را به تنهایی «یک ملت» نامید. مقام معظم رهبری در مورد دستگاه قضایی می‌فرماید: «قضا در یک کشور، معیار سلامت آن کشور است. اگر دستگاه قضایی سالم بود، می توان نتیجه گرفت که وضع عمومی جامعه و کشور از جهت برخورداری از عدالت و دوری از تبعیض و ستم و اجحاف و تجاوز و این عنصرهای بزرگ بشری، سالم است؛ یعنی اگر فرض کنیم کسی از یک کشور هیچ خبری نداشته باشد، سپس به دستگاه قضایی آن کشور برود و تفحصی بکند، ببیند که آن جا قضاتی عادل و قاطع، سیستم و سازمانی منسجم و کارآمد، قوانینی حساب شده و عادلانه وجود دارد و مشاهده کند که آنها خوب کار می‌کنند، قاعدتا باید نتیجه بگیرد که وضع کشور خوب است».
جهت ارج نهادن به مقام والای قضاء و قضاوت و تكریم از مقام شامخ شهید مظلوم آیةالله دكتر بهشتی اوّلین مسئول دستگاه قضایی جمهوری اسلامی که در هفتم تیرماه ۱۳۶۰ بر اثر انفجار بمب در محل دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید، بنا به پیشنهاد قوه قضائیه ، مبنی بر نامگذاری هفته اوّل تیرماه به عنوان هفته قوه قضائیه ، این پیشنهاد در تاریخ ۲۷/۴/۱۳۷۳ در شورای فرهنگی عمومی مطرح شد و به تصویب رسید. کلمه قضا از واژگانی است که در لغت عرب معانی متعددی مانند حکم، علم، قول، امر و فعل را در بر می‌گیرد؛ اما به طور معمول به معنای حکم به کار برده می‌شود.از سوی دیگر در اصطلاح فقها، قضا عبارت است از ولایت بر حکم که این ولایت از سوی حکومت اسلامی به کسانی که شایستگی این منصب را دارند، تفویض می شود. نتیجه آن که در شکل گیریِ یک جامعه و دوام و بقای آن و نیز برقراری امنیت و سلامت اجتماعی، وجود قاضی، انجام قضاوت و پذیرش آن، از پایه های بنیادین و اساسی به شمار می‌آید قوه قضائیه در کشور جمهوری اسلامی ایران یکی از نهادهای حکومتی است که در عرض دو قوه مجریه و مقننه و مستقل از آن‌ها می‌باشد. هدف از این نهاد تضمین حقوق فردی و اجتماعی، تحقق صلح، عدالت و امنیت است.
اهم وظایف این قوه بر اساس اصل ۱۵۶ قانون اساسی عبارت است از: ۱- رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومت و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می‌کند.
۲- احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی‌های عمومی
۳- نظارت بر حسن اجرای قوانین
۴- کشف جرم و تعقیب، مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام
۵- اقدام مناسب برای پیش گیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین.
اجرای عدالت همواره هدف غایی و نهایی بشر بوده روحیه ظلم ستیزی همیشه بشر را به سمت تعالی و پیشرفت رهنمون ساخته است. عدالت قضایی و اجرای عدالت یکی از اهداف مهم بشریت بوده است در طول تاریخ محاکمه عادلانه و دادخواهی منصفانه مقبولیت داشته است.نخبگان و حق طلبان همیشه اجرای عدالت قضایی را مورد تاکید قرار می دادند. عدالت و عدالت گستری يكی از اهداف انبياء الهي بوده است. از اين رو در آيه۲۵ سوره حديد آمده است: «لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط». براساس بيان اين آيه شريفه خداوند با ارسال رسل و انزال كتب و تبيين معيار ها ميزان ها در صدد گستردن عدالت در سطح جامعه انساني بوده است. از مصاديق بارز آن نيز عدالت قضايي است. یکی از مهم ترین آرمان‌ها و آرزوهای جامعه بشری، اجرای عدالت قضایی است احساس عدالت و اعتماد به دستگاه قضا به تبع نظارت قضایی بر تأمین و استیفای حقوق شهروندان در مردم فراهم می‌شود. مطالبه‌ای که رهبری نیز مکرراً از قوه قضاییه داشته است. به نظر می‌رسد که مطالبه تغییر جدی در نظام هنجارها و ساختارهای احیای حقوق شهروندی، از الزامات این رویکرد است. 

نویسنده: دکتر بابک صمدی افشار

https://siasatrooz.ir/vdca6on6i49nwi1.k5k4.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی