طی ماه‌ها و هفته‌های اخیر سونامی گرانی، یک به یک بازار محصولات مختلف را تحت‌الشعاع قرار داده و حالا بعد از گوشت، مرغ و... نوبت به بازار برنج رسیده است. برنجی که به ادعای بانک مرکزی در یکسال اخیر با رشد ۵۰ درصدی قیمت روبه‌رو بوده است.
روند گرانی در این بازار به حدی بوده که در کنار مصرف‌کنندگان صدای تولیدکنندگان آن را نیز درآورده است به طوریکه برخی کارشناسان با بیان اینکه هنوز به درستي مشخص نيست كه چرا قيمت برنج ايراني به يك‌باره افزايش بي‌سابقه‌اي داشته است مدعی هستند که سود قابل توجهی از این گرانی نصیب وارد‌كنندگان و قاچاقچيان می‌شود و به نظر می‌رسد در صورت تداوم گراني برنج قاچاق آن افزايش يابد. البته در کنار این ادعای کارشناسان؛ دبیر انجمن برنج با این اعتقاد که دلیل گران‌فروشی برنج در تهران عدم نظارت و کنترل است می‌گوید: مسئولان باید پاسخگو باشند که چرا اجازه می‌دهند این همه در حق مصرف‌کنندگان اجحاف شود.
به گفته وی تنها راه مهار افزایش قیمت برنج ایرانی در تهران این بود که سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف کنندگان بر ماجرا نظارت می‌کرد که این کار را انجام نداد، ضمن اینکه وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده ما امسال از نحوه نظارت این سازمان بسیار راضی هستیم!
گرانی غیرطبیعی
جمیل علیزاده‌شایق درباره عدم کاهش قیمت برنج در تهران، اظهار داشت: قیمت برنج در شمال کشور نسبت به دوماه قبل کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه سالیان سال است که در اوایل مردادماه و با آغاز فصل برداشت قیمت برنج کاهش پیدا می‌کند، اضافه کرد: حدود ۹۰ درصد از سطح زیرکشت برنج (۵۰۰ هزارهکتار) در دو استان گیلان و مازندران است و بنابراین با آغاز فصل برداشت و عرضه محصول به بازار قیمت‌ها افت می‌کند چراکه همه تولید این مناطق در محدوده زمانی کوتاهی وارد بازار می‌شود و آن را اشباع می‌کند.
دبیر انجمن برنج کشور تصریح کرد: بنابراین باید سوال کرد چرا در شهرهای بزرگی مانند شیراز، اصفهان، مشهد، تبریز و تهران چنین اتفاقی رخ داده و نرخ‌ها افزایش چشمگیری یافته است؟
به گفته شایق تا عید امسال، تفاوت قیمت بین مراکز تولید و عرضه چندان زیاد نبوده و حدود ۱۰ درصد بوده اما از نوروز ۹۵ این اختلاف بسیار چشمگیر شده است. وی با بیان اینکه درحال حاضر شرایط قیمت درتهران بدتر از سایر نقاط کشور و غیر طبیعی است، گفت: نباید شرایطی ایجاد کرد یا حرفی زد که این قیمت‌ها برای فروشندگان تهرانی، طبیعی و منطقی به نظر برسد.
وی با اشاره به اینکه سازمان‌های نظارتی خواب هستند، افزود: یکی باید پاسخگوی این مساله باشد که چرا قیمت برنج در شمال گران نیست اما در تهران این همه افزایش یافته است؟ شایق ادامه داد: بالاخره باید یک دلیل منطقی برای این مساله بیاورند که چرا قیمت را این همه بالا برده‌اند که البته هیچ دلیلی ندارند و این امر به هزینه حمل‌و‌نقل نیز مربوط نیست چون هزینه‌های حمل آنقدر نیست که این همه بر نرخ برنج در تهران تاثیر داشته باشد.
وی سود عادلانه برای فروشندگان را بین ۱۰ تا ۱۵ درصد اعلام و اضافه کرد: دلیل گران‌فروشی برنج در تهران عدم نظارت است، مسئولان باید پاسخگوی این مساله باشند که چرا اجازه می‌دهند این همه در حق مصرف‌کنندگان اجحاف شود؟
دبیر انجمن برنج کشور به این پرسش که درحال حاضر قیمت این محصول در شمال کشور چقدر است؟ پاسخ داد: قیمت بهترین نوع برنج با حداقل خرده ( ۲ تا ۳ درصد) و بدون حتی یک دانه ناخالصی در شمال ۹۴۰۰ تومان است.
شایق با اشاره به اینکه این قیمت بهترین نوع برنج و سقف آن است، تصریح کرد: نرخ ارقام پرمحصول در شمال کشور حدود ۴ تا ۵ هزار تومان است. به گفته وی برخی افراد زمانی که برنج را از شمال به تهران می‌آورند آن را با برنج‌های دیگر مخلوط و سپس به مشتریان عرضه می‌کنند.
واردات جنجالی
واردات برنج به ايران از جمله جنجال‌برانگيزترين مسائل در سال‌هاي اخير بوده است. هر چند همواره مسئولان مدعی هستند که با انديشيدن تمهيداتي جلو واردات بي‌رويه برنج خارجي را گرفته‌اند، اما واردات مجاز و غيرمجاز اين محصول در سال‌هاي اخير ضربه بزرگی به توليد داخلي زده است.
نکته قابل توجه آن است که برنج‌هاي وارداتي با قيمتي ارزان‌تر به دست مصرف‌كنندگان مي‌رسد و همين مساله باعث مي‌شود، برنج داخلي مشتري خود را از دست بدهد. هرچند ماه‌هاست که اعلام کرده اند که واردات برنج ممنوع است اما هر بار و همزمان با فصل برداشت برنج که می‌شود کانتینر کانتینر برنج وارد کشور می‌شود و متولیان در پاسخ به اعتراضات اعلام می‌کنند که این برنج‌ها از قبل ثبت سفارش شده است.
طبق اعلام نظر کارشناسان امسال واردات برنج تا همين چند ماه پيش ممنوع بود و به تازگي در حد محدودي واردات اين محصول كشاورزي آغاز شده است. نکته جالب آن است که با وجود اينکه، مسئولان تعرفه‌هاي سنگيني براي برنج وارداتي تعيين كرده‌اند اما همچنان شاهد گرانی برنج و نزديك شدن قیمت برنج وارداتی به قيمت برنج داخلي بوده‌ایم.
مخاطرات شالیکاران
نکته قابل توجه در این میان آن است که با وجود تعرفه گمرکی ۴۰ درصدی و دریافت مابه‌التفاوت ۵۰۰ تومانی برای ورود برنج خارجی، تمایل زیادی برای واردات این محصول وجود دارد. فعالان این حوزه اعلام می‌کنند که تمایل به واردات برنج بیشتر از سایر محصولات است و با وجود وضع تعرفه ۴۰ درصدی واردات به همراه دریافت مابه‌التفاوت واردات ۵۰۰ تومانی برای ورود هر کیلوگرم از این محصول، همچنان تجار به‌شدت به واردات آن علاقه‌مند هستند.
گفته می‌شود که نرخ واردات هر تن برنج مرغوب از هند ۷۰۰ دلار است که با در نظر گرفتن دریافت ۵۰۰ تومان مابه‌التفاوت در کنار پرداخت تعرفه بالای ۴۰ درصدی، نرخ بهترین برنج هندی حدود ۲ هزار و ۷۰۰ تومان برای واردکنندگان تمام می‌شود. قیمت هر کیلوگرم برنج هندی در بازار مصرف حدود ۵ تا ۶ هزار تومان است و واردکنندگان سود ۸۰ تا ۱۰۰ درصدی از واردات دارند.
در این شرایط شاهد اتفاقات عجیب و غریبی در واردات هستیم به‌طوری که در شرایطی که واردات این محصول به دستور وزیر جهاد کشاورزی ممنوع است به یکباره واردات آن از مناطق آزاد، آزاد می‌شود یا شرکت بازرگانی دولتی در فصل ممنوعیت واردات تقاضای واردات این محصول را از وزیر جهاد کشاورزی می‌کند، یا اینکه درپی آزاد شدن واردات برنج در کشور ما، نرخ برنج هندی در جهان بالا می‌رود.
اختلاف فاحش واردات
بخشنده معاون برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی معتقد است که ۲ میلیون تن برنج در کشور تولید می‌شود اما مصرف آن حدود ۳ تا ۳.۱ میلیون تن است و باید طبق روال هرساله کمبود برنج موردنیاز خود را وارد کنیم.
همچنین کسری مورد نیاز واردات برنج، براساس میزان تولید و مصرف کشور حدود یک میلیون تن به‌غیراز ذخایر ۳۰۰ هزار تنی استراتژیک (ذخایر دولت) است.
