روز گذشته در حالی سفر نخستوزیر عراق به تهران آغاز شد که طبق آمار عراق در سال ۹۷ به یکی از مهمترین شرکای اقتصادی ایران تبدیل شده است و به گفته تحلیلگران این حوزه حضورعبدالمهدی و هیات بلندمرتبه همراه درپی سفرهای پیشین رئیسجمهور به این کشور میتواند نویدبخش اخبار خوشی در آینده اقتصاد ۲ کشور باشد.
طبق آمارو اطلاعات موجود تا بهمنماه سال ۹۷؛ میزان مبادلات تجاری بین دو کشور ایران و عراق سالانه به بیش از ۷ میلیارد دلار رسیده بود و آن طور که عنوان شده دو کشور در تلاش هستند تا این رقم را تا ۲۰ میلیارد دلار در سال برسانند. براساس مستندات موجود کالاهای ایرانی، ۵۰ درصد نیاز عراق به کالا را تامین میکند در حالی که میزان مبادلات تجاری بین دو کشور به بیش از هفت میلیارد دلار در سال میرسد و همین سبب شده تا ایران به دومین شریک تجاری عراق پس از چین تبدیل شود.
به گفته فعالان اقتصادی؛ آب و هوا، خاک و بسیاری از عوامل موجود سبب شده تا کالاهای ایرانی رتبه اول را در بازارهای عراق به خود اختصاص دهد. بر همین اساس چندی پیش صالح الهماش، مشاور وزیر بازرگانی عراق با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران از مهمترین شرکای تجاری عراق است و در حال حاضر دومین شریک بزرگ تجاری بغداد به شمار میآیدگفته بود؛ در حال حاض واردات کالا از ترکیه بسیار کاهش یافته در حالی که تبادل تجاری با ایران افزایش یافته است به گونهای که تبادل تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۸ به هشت میلیارد دلار رسیده است. با توجه به اینکه ایران با تولیدات کشاورزی و مواد غذایی بازارهای عراق را پوشش میدهد و محصولات غذایی ایرانی نزدیک به ۵۰ درصد از نیاز بازار عراق را تامین میکند این حجم تجارت میتواند بیشتر از این رقم شود.
طبق مستندات موجود کالاهای ایرانی در صدر کالاها در بازارهای عراق قرار دارند و بیشترین کالاهای مصرفی شهروندان عراقی را تشکیل میدهند و ایندر حالی است که بازرگانان عراقی نیز کیفیت بالا و قیمت مناسب آن برای شهروندان عراقی را مدنظر قرار داده و علاقه این افراد به واردات کالاهای ایرانی را افزایش داده است. به باور تحلیلگران اقتصادی دو کشور تلاش میکنند سطح تبادل تجاری بین ایران و عراق را تا ۲۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهند.
تجارتی سیاسی
در همین راستا سفر عادل عبدالمهدی بههمراه تعدادی از وزرای تجارت، امور خارجه، برنامهریزی، راه و ترابری، بهداشت، برق و امور زیربنایی، نمایندگان مجلس این کشور و همچنین مشارکت ۳۰ نفر از فعالان بخش خصوصی عراق به تهران، به همان اندازه که از دیدگاه سیاسی، حائز اهمیت است، از نظر اقتصادی نیز قابل توجه است.
عراق بهعنوان همسایهای که طولانیترین مرز خشکی را میان همسایگان غربی کشورمان با ایران دارد، در سالهای اخیر توانست به یکی از متحدان استراتژیک ایران در منطقه تبدیل شود و پس از تحریمهای آمریکا نیز تبدیل به یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران شد.
کشور عراق با دارا بودن منابع عظیم انرژی از یک سو و در اختیار داشتن بازاری بزرگ و متنوع از سوی دیگر، از جایگاه ویژهای در معادلات اقتصادی منطقه برخوردار است ولی ارتقای مشارکت و تعاملات اقتصادی این کشور مسلمان با ایران در ماههای اخیر توانست، بیش از گذشته، پتانسیل اقتصادی این کشور را نشان دهد.
نگاهی به تجارت این دو کشور طی یک دهه گذشته نشان میدهد میزان صادرات انواع کالاهای ایرانی به عراق از ۲ میلیارد و ۷۶۲ میلیون دلار در سال ۱۳۸۷ به ۵ میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار در سال ۹۰، ۵ میلیارد و ۹۴۹ میلیون دلار در سال ۹۲ و ۶ میلیارد و ۴۲۴ میلیون دلار در سال ۹۶ رسیده است، این یعنی تا سال ۹۶، ایران پس از ترکیه و چین که بهترتیب ۹ و ۸.۴ میلیارد دلار صادرات کالا به عراق داشتند، در رتبه سوم کشورهای حاضر در بازار عراق قرار داشت. اما با آغاز تحریمها در سال ۹۷، این معادله تغییر کرد و ایران توانست طی ۱۱ ماه ابتدایی سال گذشته، رکورد ۹ میلیارد دلاری صادرات به عراق را ثبت کند و تبدیل به اولین کشور حاضر در بازار عراق شود.
اما در این میان، علاوه بر پتانسیلهای اقتصادی دو کشور، تعاملات سیاسی طرفین در ارتقای تعاملات بازرگانی بین دو کشور تأثیرگذار بود و از همین روست که دیدار مسئولان ارشد سیاسی دو کشور، میتواند امید به افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری ایران و عراق و ثبت رکوردهای جدید را بیشتر کند، این در حالی است که براساس برنامهریزیهای انجامشده احتمالاً روز یکشنبه، همایشی تحت عنوان همایش مشترک تجاری ایران و عراق با حضور هیئت عالی اقتصادی عراقی و نخستوزیر این کشور در اتاق بازرگانی ایران برگزار شود.
سفر عادل عبدالمهدی به ایران بهدنبال سفر اخیر رئیسجمهور کشورمان به عراق صورت گرفته و با توجه به سهم بزرگی که مذاکرات اقتصادی در دیدار گذشته مسئولان ارشد دو کشور در بغداد داشت، میتوان پیشبینی کرد که در سفر نخستوزیر عراق به تهران نیز همان سطح از مذاکرات ادامه یابد.
حمید حسینی دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق نیز معتقد است، در سفر عادل عبدالمهدی، پیشبینی میشود مقدمات اجرایی شدن توافقات سفر دکتر روحانی در زمینه ویزای تجاری، ترانزیت کالا از مسیر عراق، فعال شدن شرکتهای بازرسی ایرانی در رابطه با کنترل کیفیت و استاندارد، مشارکت ایران در بازسازی عراق و پیوند زدن ظرفیتهای صنعتی دو کشور با راهاندازی شهرکهای صنعتی مشترک در دستور کار مذاکرات اقتصادی مسئولان دو کشور قرار گیرد.
سفر نخستوزیر عراق به تهران در شرایطی انجام میشود که طی روزهای گذشته، هیئتی از مقامات عربستانی بههمراه جمع بزرگی از تجار و فعالان اقتصادی سعودی به بغداد سفر کردند و در این سفر، علاوه بر کمک ۱.۵ میلیارد دلاری پادشاه سعودی برای احداث یک ورزشگاه در کشور عراق، طرح ۱۸۶ فرصت سرمایهگذاری و تأسیس منطقه آزاد تجاری از سوی عربستان به عراق ارائه شد؛ از همین رو سفر عبدالمهدی به تهران بلافاصله بعد از سفر هیئت سعودی به بغداد، میتواند حضور نخستوزیر عراق در تهران را بیش از پیش پراهمیت سازد.
عادل عبدالمهدی که در رأس هیأتی بلندپایه برای آغاز روابطی نو در عرصه تجارت، سیاست و اقتصاد وارد ایران شده تا بازدید حسن روحانی را که چندی پیش به کشورش سفر کرده بود را پس دهد. در این میان اگرچه بسیاری سفر حسن روحانی را به بغداد از بسیاری از جنبهها، حائز اهمیت میدانستند، اما اکنون سفر عبدالمهدی نیز به لحاظ اهمیت، کم از آن ندارد و امیدواریهای زیادی به خصوص در مقطع کنونی اقتصاد ایران که ضرورت تحکیم روابط با کشورهای همسایه را بیش از هر زمان دیگری نمایان میسازد.
روابط بانکی و ارزی ایران و عراق نیز قرار است در سفر نخستوزیر عراق به ایران مورد بررسی قرار گیرد و شرایطی فراهم شود که تسهیل در نقل و انتقالات پولی دو کشور صورت گیرد. البته سناریوی اصلی همکاری در این بخش، مربوط به همکاریهای بانکی در حوزه پولهای ملی دو کشور است و قرار است مطابق با توافقات انجام شده در دور قبلی مذاکرات، تبادلات مالی با ریال و دینار انجام شود؛ اما برای اجرایی شدن آن نیاز به امضای پیماندوجانبه پولی و فراهم شدن مقدمات لازم است.
دید و بازدید
پیش از سفر روحانی به عراق، در سفری که رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عراق و دیدار با مقامات بلندپایه عراقی در بغداد داشت، بخشی از همکاریهای بانکی مورد عمل قرار گرفته بود و در سفر امروز نخستوزیر عراق به تهران، بخش دیگری از توافقات و مذاکرات برای عملیاتی شدن مورد بررسی قرار میگیرند.
در سفر بهمن سال گذشته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی به عراق، توافقات متعددی صورت گرفت، از جمله آن تأسیس شعبه بانک الرشید در ایران بود. در دیدار همتی با رئیس کل بانک الرشید، مقرر شد تا علاوه بر افتتاح شعبهای از این بانک، سایر بانکهای عراقی نیز در ایران شعبه دایر کنند. همچنین توافق شد که صادرکنندگان ایرانی بتوانند از طریق بانکهای عراقی فعالیت کنند و بانکهای ایرانی نیز بتوانند در بانکهای عراقی، حساب دیناری داشته باشند.
اما مهمترین توافق در حوزه ارزی و مبادلات خارجی ایران و عراق، توافقی بود که بر مبنای آن مقرر شد بانک مرکزی ایران حسابهای یورویی و دیناری داشته باشد و مبادلات گاز و نفت با این حسابها انجام شود.باید منتظر ماند و دید که در سفر نخستوزیر عراق به تهران چه گامی برای عملیاتی شدن توافقات مذکور صورت میگیرد.