دستاوردها و موفقیت‌های صنعت دارویی کشور، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چشمگیر بوده و در سال‌های تحریم توانسته بی‌رحمی کشورهای دیگر را در ارسال دارو جبران کرده و نیازهای دارویی را تا حدودی مرتفع کند اما این روزها با توجه به برداشته شدن سد مبادلات کشور عده‌ای در جهت واردات دارو به شیوه غیرهدفمند هستند و خطر نابودی تولیدات دارو با توجه به این رویه جدی است.
قدمت ۸۰ ساله صنعت دارویی کشور
بر‌اساس تعاریف موجود در سازمان جهانی بهداشت، ایران با سابقه ۸۰ ساله در صنعت دارویی، کشوری تولید کننده محسوب می‌گردد. البته منظور از ۸۰ سال سابقه نطفه اولین کارخانه داروسازی است که در ایران بسته شد.زیرا، اولین پروانه رسمی تاسیس و فعالیت یک کارخانه داروسازی با مجوز بهداشت مربوط به سال ۱۳۲۴ است و اولین پروانه داروسازی بر اساس قانون دارویی کشور مصوب سال ۱۳۳۴ حدود ۶۰ سال پیش صادر گردیده است.
در سال ۵۷ ، ۱۵ درصد حجم بازار از نظر ریالی و حدود ۲۵ درصد تولید بازار دارویی ایران در اختیار صنایع داخلی و شرکت‌های چند‌ملیتی بود. اما پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، توسعه صنعت دارو سازی ایران طی چند مرحله اتفاق افتاد. اما باید گفت که گام نخست در زمان دفاع مقدس اتفاق افتاد. در آن دوران با واگذاری شرکت‌های چند‌ملیتی به سازمان صنایع ملی ایران تقریبا صنعت داروسازی کشور ملی شد و به دنبال آن ۵ تا ۶ کارخانه مهم داروسازی که برخی از آنها هم‌اکنون نیز از جمله بزرگترین تولیدکنندگان کشور هستند، تاسیس شد.
آغاز خصوصی‌سازی شرکت‌های دارویی
شرکت‌های داروسازی دولتی با واگذاری به سازمان تامین اجتماعی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها هرچند نه به مفهوم کامل، ولی خصوصی‌سازی شدند و به تبع سیاست‌های کلان آن دوره اشخاص حقیقی به خرید کارخانه‌ها اقدام نموده و شرکت‌های داروسازی خصوصی را تاسیس کردند، به این صورت برای اولین‌بار تولید مواد اولیه دارویی در داخل کشور توسعه یافته و آغاز شد.
اما گام سوم توسعه صنعت دارویی ایران که بسیار مهم بود، ورود صنعت داروسازی به حوزه داروهای بیوتکنولوژیک بود. با تاسیس شرکت‌های تولیدی فرآورده‌های نوترکیب، پروتئین و عموما فرآورده‌های دارای تکنولوژی بالا، این مهم از ۱۰ سال پیش و عموما توسط شرکت‌های دانش‌بنیان اتفاق افتاد که فرآورده‌های بیوتکنولوژیک مورد نیاز بیماران خاص را تولید می‌کرد. گام بعدی که با سرمایه‌ای عظیم و توسط شرکت‌های خصوصی، نیمه‌خصوصی و دولتی صورت پذیرفت، افتتاح ده‌ها کارخانه کوچک و بزرگ و ورود آنها به جرگه تولیدکنندگان دارو در کشور بود.
درست است که تولید برخی از داروهای داخلی صرفا به دلیل تامین داروی بازار کشور صورت می‌گرفت اما در این بین داروهای مهمی نیز تولید شد که سازندگان محدودی در کشور داشتند. مثل داروی "ریتوکسی سب" که نوعی مونوکلونال آنتی بادی مختص بیماران سرطانی است و اوایل سال‌جاری وارد بازار شد و ۷۰ درصد آن را به خود اختصاص داد. یا نوع ژنریک داروی "هرسپتین" به نام "تراستوزماپ" که قبل از پایان سال ۹۳ وارد بازار شد. داروی تراستوزماپ که از جمله داروهای پرمصرف است که حدود ۷ تا ۸ میلیارد دلار در دنیا فروش داشته است.
داروهای فاکتور خونی ریکامیننت و فاکتور ۷ بیماران هموفیلی که دو سه سالی است وارد بازار شده‌اند، صد درصد بازار داخلی را از آن خود نموده است. داروی فاکتور ۸ هم امسال تولید می‌شود و همه اینها توانمندی صنعت داخلی را می‌رساند. به جرات می‌توان گفت هیچ گروه از داروها را نمی‌توان یافت که در ایران تولید نداشته باشد. در‌خصوص داروهای نانو تکنولوژیکی نیز تولیداتی در بازار وجود دارد و بزودی نسل جدید این داروها که تولیدکنندگان محدودی در دنیا دارند، توسط شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی تولید خواهد شد.
شاید بر‌اساس این اطلاعات لازم بود که به صادرات دارو فکر کنیم اما با گشوده شدن دروازه‌های کشور راه برای ورود داروها بدون توجه به نیاز و توان داخلی به قدری باز شده که حتی یکی از خبرگزاری‌ها دست به افشاگری در این زمینه زده است.
افشای پشت‌پرده سودهای کلان واردات دارو
مدیرکل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو، پشت‌پرده سودهای کلان شرکت‌های وارداتی از محل داروهای سرطانی را، افشا کرد.
به گزارش مهر، اکبر عبدالهی‌اصل در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه گفته می‌شود سازمان غذا و دارو برای برخی شرکت‌های دارویی رانت واردات دارو قائل شده است، گفت: بعد از ابلاغ سیاست‌های مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی، سازمان غذا و دارو بر این شد که تامین اغلب داروها از مسیر تولید داخل انجام شود.
وی با عنوان این مطلب که اخیرا مواجه می‌شویم با شرکت‌های وارداتی که سودهای کلانی از حوزه دارو می‌بردند، افزود: این شرکت‌های وارداتی در محفل‌های همسو با بعضی از نهادهای شبه دولتی یا دولتی و یا در اتحادیه‌ها می‌نشینند و سازمان غذا و دارو یا دولت را متهم می‌کنند که به شرکت‌های خاصی رانت می‌دهد.
عبدالهی‌اصل در پاسخ به این قبیل رفتارهای مغرضانه با سازمان غذا و دارو، اظهار داشت: وجود دارند شرکت‌های وارداتی که بیش از ۳۰ سال واردات داشته‌اند، اما یک ریال هم در راه تولید و کارآفرینی هزینه نکرده‌اند.
مدیر کل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو، ادامه داد: بعضی آقایان حتی برای ویزیت و معاینه پزشکی خودشان به آلمان و سوئیس می‌روند و هیچ حسی از درد تولید‌کننده و کارگر ایرانی ندارند و متاسفانه وقتی سازمان غذا و دارو تلاش می‌کند داروها را از مسیر تولید داخل تامین کند، علیه سازمان غذا و دارو جوسازی می‌کنند که برای شرکتی خاص ایجاد رانت می‌کند.
عبدالهی‌اصل افزود: برای مثال، به دنبال کمبود بعضی از سرم‌ها از یک ماه و نیم قبل به بعضی از این شرکت‌ها گفته‌ایم این دارو را وارد کنند. اما، به رغم تمام ادعاهایی که آقایان داشتند، چون در مورد این دارو سودی متوجه آنها نمی‌شد، از تامین آن خودداری کردند یا مراحل دوم اولویت‌های خود گذاشتند. اما در مورد داروهایی که سودهای کلان می‌برند و همچنین داروهای ضد سرطان که بعضا ۲ برابر قیمت واقعی به مردم کشور فروخته‌اند، وضعیت برای این شرکت‌ها فرق می‌کند.
وی ادامه داد: حالا که سازمان غذا و دارو فشار می‌آورد تا قیمت‌ها را کم کند و می‌خواهد از داروهای تولید داخل حمایت کند، جوسازی‌هایی علیه سازمان راه انداخته‌اند که عادلانه نیست.
اما در این میان بد نیست ببینید کدام دسته داروها هستند که در لیست ورود قانونی و یا غیرقانونی به کشور قرار گرفته و برای خود تجارت سیاه دارند.
داروهای آرایشی و بهداشتی بیشترین داروی وارداتی و قاچاق!
در همین زمینه معاون نظارت سازمان نظام پزشکی تهران گفت: در میان داروهای تبلیغاتی ماهواره‌ای بیشترین دارو وارد شده قاچاق به کشور داروهای آرایشی و بهداشتی است.
به گزارش میزان، ايرج خسرونيا در آستانه برگزاری همایش مبارزه با داروهای تقلبی و قاچاق، اظهار داشت: وزارت بهداشت، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و سازمان غذا و دارو، ارگان‌هايي هستند كه به دقت بر قاچاق داروهاي تقلبي نظارت مي‌كنند؛ اما باید بدانیم که با توجه به مشکلات متعدد در زمینه کمبود نیروی انسانی و...، اين نظارت‌ها كافي نيست به همین خاطر مردم هم بايد هنگام خرید و تهیه داروهای مورد نیازشان آگاهانه تر عمل كنند.
وی افزود: داروهاي تقلبي بيشتر از مرزهاي جنوبي ايران يعني از كشورهاي عربي مانند دبي و همچنين از تركيه و پاکستان وارد كشور مي‌شوند. البته بخشي هم همراه با مسافر وارد مي‌شود. این درحالی است که شماري از اين داروها حتي نام و نشان كارخانه‌هاي مهم و معتبر دنيا را دارند اما تقلبي هستند و در دبي و تركيه ساخته مي‌شوند.
خسرونيا ادامه داد: متاسفانه تبليغات گسترده داروهاي تقلبی و قاچاق در ماهواره‌ها و فضاهاي مجازي و اينترنت صورت مي‌پذيرد و بي‌آنكه در داروخانه‌ها وارد شود، تحويل مردم مي‌شود. البته ما داروخانه‌هاي متخلف هم داريم كه در بازرسي از انبارهایشان كالاهاي قاچاق توقيف مي‌شود و مسئولان داروخانه پس از جريمه تحت تعقيب نیز قرار مي‌گيرند و بين سه ماه تا يكسال از كار محروم مي‌شوند. حتي ممكن است برخي از اين داروها ساخت داخل باشند كه البته با كنترل شديد و بازرسي‌هاي متواتر اينگونه اتفاقات هر روز كمتر مي‌شود.
عضو هیئت مدیره نظام پزشكي تهران بزرگ در ادامه تاكيد كرد: در نهایت مردم بايد خودشان كمک كنند و از خريد داروهاي قاچاق و غير مجاز خودداري كنند؛ چراکه اين داروها عوارض بسياري دارند و كساني كه دچار عارضه مي‌شوند، هيچ جايي براي شكايت ندارند؛ زیرا نه شركت و كارخانه‌اي هست؛ نه اين داروها نشان و تاییدیه وزارت بهداشت دارند و نه اجازه ورود به كشور كه به استناد آن بشود به شكايت زيان ديدگان رسيدگي كرد.
رئیس دادگاه بدوی نظام پزشکی در ادامه گفت: بيشترين داروهاي تقلبي و قاچاق كشور، داروهاي آرايشي و مربوط به پوست و زيبايي هستند كه ازطريق تبليغات ماهواره‌ها، در باشگاه‌هاي ورزشي و آرايشگاه‌ها به فروش مي‌رسند.
خسرونيا درباره آسيب‌ها و عوارض اين داروها اظهار داشت: بيماري‌هاي پوستي، گوارشي و بسياري از مشكلات كبد و كليه و حتي گاهي مرگ‌هاي ناگهاني از عوارض اصلی مصرف داروهاي تقلبي است. وي افزود: داروهاي خوراكي و تزريقي اثرات سوء بيشتري دارند؛ اما داروهای موضعي، بيشتر سبب ضايعات پوستي و حتی عوارض جبران ناپذیر مي‌شوند.
وی همچنين درباره مجازات قانوني توليدكننده‌ها، وارد‌كننده‌ها و توزيع‌كننده‌ها و فروشنده‌هاي اين قبيل داروها نیز اظهار داشت: مجازات اين اشخاص را دادستان جرايم پزشكي تعيين مي‌كند و با آنها درست مانند يك قاچاقچي رفتار مي‌شود. ضمن اینکه به طورعمده متخلفان اصلی با زندان‌هاي طولاني مجازات مي‌شوند.
وی به مردم توصيه كرد كه دارو را تنها از داروخانه‌ها تهيه كنند و به تاريخ انقضاي دارو توجه داشته باشند و به هيچ عنوان داروهايي را كه آرم و برچسب وزارت بهداشت ندارند، خريداري و استفاده نكنند. همچنين تحت تاثير تبليغات ماهواره‌ها و باشگاه‌هاي ورزشي و آرايشگاه‌ها قرار نگيرند و سلامتي خود را به خطر نيندازند.
خسرونیا همچنين خاطر نشان كرد: اگر نمونه خارجي يك دارو مناسب‌تر باشد، بي‌ترديد پزشک معالج، آن را تجويز مي‌كند. ضمن اینکه در واقع هميشه هم اينطور نيست كه داروهاي خارجي از كيفيت بالاتري برخوردار باشند؛ پس احتياجي نيست كه نسخه پيچ داروخانه، داروي خارجي را پيشنهاد كند و مردم هم مجبور به خرید همان داروها باشند.
به نظر می‌رسد تا قبل از اینکه کار به جایی برسد که توان ملی در تولیدات دارویی نابود شده و تولیدکنندگان هم وسوسه واردات بگیرند باید برای ورود و خروج قانونی و غیرقانونی این محصولات چاره‌ای بهتر از آنچه تاکنون اندیشیده شده بود اندیشیده شود.
