سوداگران در حالی با قاچاق روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین و کسب سود ۸ تا ۱۴ برابری، منابع و ثروت‌های ملی را در گالن‌های سوخت به آن سوی مرزها می‌برند که پروژه‌ها و طرح‌های متعدد اقتصادی کشور به علت کمبود بودجه و اعتبار نیمه‌کاره مانده‌اند. وضعیت قاچاق بنزین و انواع دیگر سوخت به صورت غیرقابل کنترلی در حال افزایش است، به طوری که روزانه ده‌ها میلیارد تومان از منابع و ثروت‌های کشور در داخل گالن‌های بنزین به آن سوی مرزها قاچاق می‌شود.
در حالی که پروژه‌های متعدد اقتصادی کشور به علت کمبود بودجه و اعتبار نیمه‌کاره رها شده‌اند، حجم عظیمی از منابع ملی صرف تامین بنزینی می‌شود که قرار است سود آن عاید قاچاق چیان و کشورهای همسایه شود. بنابراین باید فکری برای مقابله با این معضل ملی شود، زیرا در غیر این صورت، باید ادامه مشاهده خروج منابع ملی در گالن‌های بنزین قاچاق باشیم.
قاچاق روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین
آمار دقیق و رسمی از میزان قاچاق بنزین و انواع سوخت در کشور وجود ندارد، اما براساس برخی تخمین‌ها و پس از در نظر گرفتن شرایط و عوامل مختلف، تخمین زده می‌شود که میزان قاچاق بنزین حدود ۱۰ میلیون لیتر در روز باشد.مصرف روزانه بنزین در فصل تابستان که به روزانه بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر رسیده بود، پس از ورود به فصل پاییز و کاهش سفرهای تابستانی به حدود ۹۰میلیون لیتر در روز کاهش یافته است.
بر این اساس می‌توان گفت که اکنون حدود ۸۰ میلیون لیتر از بنزین عرضه شده در داخل کشور مصرف شده و بقیه به کشورهای همسایه صادر می‌شود. البته باید توجه داشت که رقم روزانه ۱۰ میلیون لیتر به قاچاق بنزین اختصاص دارد و میزان قاچاق گازوییل بحثی جداگانه دارد که باید در جای خود بدان پرداخت.
ایران دارنده دومین بنزین ارزان جهان
ایران دارنده دومین بنزین ارزان جهان است؛ جایگاه نخستین بنزین ارزان به ونزوئلا (با نرخ یک سنت) اختصاص دارد که اکنون با مشکلات و چالش‌های بی‌سابقه اقتصادی مواجه است.
در حالی که بنزین معمولی در ایران لیتری یک هزار تومان (معادل هشت سنت) به فروش می‌رسد، میانگین قیمت این سوخت در جهان در اول اکتبر امسال (۹ مهر) حدود یک دلار و ۱۷ سنت بود. جایگاه سوم ارزان‌ترین بنزین جهان به سودان تعلق دارد که در آن بنزین معادل لیتری ۳۴ سنت به فروش می‌رسد.
بهای بنزین در کشورهای همسایه ایران
نگاهی به قیمت بنزین در بازارهای جهانی و کشورهای همسایه، به خوبی علت جاذبه بالای قاچاق بنزین را نشان می‌دهد.
بالاترین قیمت بنزین در میان همسایگان ایران به ترکیه اختصاص دارد که در تاریخ اول اکتبر (۹ مهر)، بنزین لیتری یک دلار و ۱۶ سنت به فروش رسیده است؛ بهای بنزین در عراق، دیگر همسایه غربی کشورمان نیز ۶۳ سنت بوده است.
بهای بنزین در همسایگان شرقی ایران یعنی پاکستان و افغانستان نیز لیتری ۷۵ سنت به فروش رسیده است. در همسایگان شمالی یعنی جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز بنزین به ترتیب لیتری ۴۷ و ۴۳ سنت بوده است. یادآور می‌شود که مهم‌ترین مقصد قاچاق بنزین، کشورهای ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان هستند و به سایر همسایگان (جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان) قاچاق این نوع سوخت کمتر انجام می‌شود.
سود ۸ تا ۱۴ برابری قاچاق بنزین
مقایسه قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه نشان می‌دهد که قاچاقچیان سوخت با در نظر گرفتن ریسک‌های مختلف، سود سرشاری را از انتقال این فراورده استراتژیک به کشورهای همسایه می‌برند.
بر این اساس هر قاچاقچی در صورت حمل یک گالن ۲۰ لیتری بنزین قاچاق به ترکیه ۲۳ دلار و ۲ سنت کسب می‌کند که معادل ۲۷۶ هزار تومان ارزش دارد در حالی که تنها ۲۰ هزار تومان در داخل ایران خرج خرید این بنزین کرده است.
البته باید گفت قیمت دلار در زمان تنظیم گزارش در بازار آزاد حدود ۱۲ هزار تومان بوده است. در صورتی که این سوداگران اقدام به قاچاق بنزین به عراق کنند هشت برابر و در صورت قاچاق بنزین به پاکستان و افغانستان تا ۱۰ برابر سود کسب می‌کنند.
مهم‌ترین علت افزایش قاچاق سوخت در کشور، بالا رفتن نرخ ارز و ارزانی قیمت بنزین و سوخت در ایران نسبت به کشورهای همسایه است.
بنابراین تا زمانی که این ۲ معضل رفع نشوند، چالش قاچاق بنزین و انواع دیگر سوخت همچنان ادامه داشته و ثروت‌های کشور را روانه جیب همسایگان می‌کند. براساس برآوردها، پرداخت یارانه انرژی و پایین بودن قیمت سوخت در ایران، علاوه بر بار مالی ۴۸۰ هزار میلیارد ریالی برای دولت، آسیب‌های زیست‌محیطی غیرقابل جبرانی را درپی داشته و موجب شدت گرفتن قاچاق سوخت شده است.
راه‌حل: احیای سهمیه‌بندی و کارت سوخت
برای کنترل قاچاق سوخت انواع ابزارهای قیمتی، جریمه، مالی و سهمیه بندی وجود دارد که باید مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.
تجربه سال‌های گذشته نشان داده که کارت سوخت و سهمیه بندی، بهترین کارآمدی را در کنترل و مدیریت مصرف سوخت داشته اند.
از طریق احیای کارت سوخت، میزان مصرف همه دارندگان خودرو مشخص شده و امکان قاچاق گسترده سوخت از بین می‌رود. ایرنا
