ديروز تيم هسته‌اي كشورمان در حالي با رايزني ۵ ساعته ظريف و جان كري روز شلوغ و البته مهمي را در لوزان سوييس پشت سر گذاشت كه برخي گمانه‌زني‌ها از تلاش كاخ سفيد براي انعقاد تفاهم سياسي غير‌الزام‌آور با ايران خبر مي‌دهد.
دور تازه مذاکرات هسته‌ای كه از روز یکشنبه با دیدار معاونین وزرای خارجه ایران و آمریکا و همچنین علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا در لوزان سوئیس آغاز شده است که این دور از مذاکرات از اهمیت ویژه‌اي برای طرفین برای دست‌یابی به توافق برخوردار است. گويا قرار است تا بيست و نه اسفند اين رايزني‌ها ادامه داشته باشد. در این نشست علاوه بر اعضای تیم مذاکراتی دو کشور، حسین فریدون دستیار ویژه رئیس‌جمهور، علی‌اکبر صالحی، و ارنست مونیز حضور داشتند.
رايزني ظريف با موگريني و وزراي خارجه انگليس، آلمان و فرانسه
وزیر امور خارجه کشورمان ديروز پس از رايزني ۵ ساعته با جان كري وزير خارجه امريكا راهی بروکسل، پایتخت بلژیک، شد تا با فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و احتمالا ۳ همتای آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود دیدار کند.
ديدار محمد‌جواد ظريف با مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در حالي امروز صورت مي‌گيرد كه خانم موگريني با بیان اینکه مذاکرات هسته‌ای با ایران وارد مرحله سرنوشت‌سازی شده است، گفت طرفین تلاش می‌کنند در ۲ هفته آینده به زمینه مشترکی برای حصول یک «توافق خوب» دست یابند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین در پاسخ به سوالی در مورد تحریم‌های ایران، گفت بعدا در این رابطه بحث خواهد شد.
وزیر امور خارجه انگلیس گفت: ما به توافق با ایران نزدیک‌تر شده‌ایم، اما هنوز موضوعاتی برای گفت‌وگو وجود دارد. هاموند پیش از ورود به نشست با همتایان اروپایی خود در جمع خبرنگاران افزود: در مورد بعضی موضوعات به پیشرفت‌هایی دست یافته‌ایم اما در مورد بعضی دیگر هنوز پیشرفت حاصل نشده است.
«فرانک والتر اشتاین‌مایر» وزیر خارجه آلمان در حاشیه نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا با اشاره به طیفی از مسایلی که در دستور کار نشست قرار داشته است با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ گفت که رایزنی‌ها با وزیر خارجه ایران ادامه خواهد داشت و افزود: «از دید من اگر شانسی برای حل مسئله هسته‌ای ایران پس از ۱۰ سال به وجود آمده است باید از این شانس استفاده کرد.»
اين ديدار و رايزني‌ها در حالي صورت خواهد گرفت كه در‌پی تمدید دوباره توافق ژنو در نوامبر در وین طرفین توافق کردند که تا پایان مارس (۱۱فروردین‌ماه) به تفاهم سیاسی دست پیدا کرده و تا تیر‌ماه بتوانند توافق جامع حاصل کنند.
سید‌عباس عراقچی در مصاحبه‌اي در این‌باره گفته است: سیزدهم فروردین تاریخی است که طرفین تصمیم گرفته‌اند تا این تاریخ حداقل به یک گره‌گشایی در موضوعات موجود رسیده باشند. یعنی به نقطه‌ای برسیم که بگوییم توانستیم به راه‌حل برسیم و قفل‌ها را باز کنیم، و حالا حداقل سه ماه دیگر باید ادامه دهیم تا کار را تمام کنیم. اما اگر در آن تاریخ به این نتیجه برسیم که قفل‌ها سرجای خودشان باقی هستند، ممکن است بگوییم برای چه ادامه دهیم؟ وقتی ما نمی‌توانیم قفل‌ها را باز کنیم جزئیات را هم نخواهیم توانست.
به گفته اعضای نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌اي دو روز پایانی هفته جاری در این دور از مذاکرات مي‌تواند تعیین‌کننده باشد و در صورت حضور وزرای خارجی ۶ کشور احتمال دست‌یابی به یک تفاهم سیاسی وجود دارد.
اما با این وجود تلاش جدی ایران قطعا دست‌یابی به راه‌حلی عاقلانه و عادلانه با کشورهای ۱+۵ در همه موضوعات خواهد بود که همان طور که وزیر امور خارجه پیش از این نیز به عنوان برنامه عملی اعلام کرده بود؛ در صورت حصول چنین تفاهمی مراحل نگارش متن توافق جامع آغاز خواهد شد. از سوی دیگر نیز حصول این توافق همان طور که ایران بارها بیان کرده است باید بر سر همه موضوعات و شامل همه جزئیات و کلیات باشد و قطعا چنین توافقی باید در بردارنده احترام و عزت ملی و ضامن حقوق طبیعی ملت ایران باشد.
بر این اساس نکته اصلی به ویژه در این مرحله از مذاکرات اراده سیاسی طرف مقابل است که بارها بر آن تأکید شده است و به نطر مي‌رسد با توجه به اعلام پیشرفت‌هایی که در دوره‌هاي اخیر مذاکرات در موضوعات فنی شده است و باقی ماندن برخی موضوعات از جمله بحث تحریم‌ها، طرف مقابل باید در رفع تحریم‌ها اراده خود را نمایان کند.
اراده و تلاش تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان براي تحقق توافقي خوب كه با حفظ حقوق هسته‌اي ملت ايران همراه خواهد بود درحالي است كه چند وقتي است شاهد سياست‌هاي دوگانه والبته مغرضانه غرب به ويژه امريكايي در مذاكرات هستيم از نامه ۴۷ سناتورامريكايي و اعلام علني بي‌تعهدي واشنگتن نسبت به اعتبار توافق‌نامه تا تلاش كاخ سفيد براي انعقاد يك تفاهم سياسي غير‌الزام‌آور از جمله اين رفتارهاي خصمانه است.
كاخ سفيد به دنبال تفاهم غير‌الزام‌آور!
اين گزارش خبري كه به تازگي از سوي جک گلداسمیت، تحلیلگر ارشد آمریکایی در مطلبی در پایگاه لوفیر منتشر شده اعلام داشته كه کاخ سفید به دنبال انعقاد یک تفاهم سیاسی غیرالزامآور با ایران است تا بتواند با وعده تصویب این تفاهم‌نامه در شورای امنیت سازمان ملل، رنگ اجرایی و قطعی به آن بدهد تا تیم مذاکره‌کننده ایرانی نیز راضی شود.
به گزارش نسيم سیروس ناصری، مذاکره‌کننده اسبق ایران به بررسی وضعیت حقوقی معاهده احتمالی میان ایران و گروه ۱+۵ پرداخته و نوشته است: اکنون روشن شده است که مفاد هرگونه توافقی با ایران، غیرالزامآور خواهد بود. معنی سخن مذکور این است که آمریکا در حالت عادی از نظر حقوق بین‌الملل هیچ تعهدی برای رعایت توافق ندارد مگر اینکه شرایط سیاسی - دیپلماتیک مانع از کنار زدن توافق و وضع دوباره تحریم‌ها شود.
این مساله دلیل سخن قبلی من است، که رسیدن به توافق غیرالزامآور با ایران را ساده‌تر از توافق اجرایی ذیل حقوق بین‌الملل دانستم، چراکه شخص رئیس‌جمهور می‌تواند این کار را راسا انجام دهد و البته نقض این توافق نیز ساده‌تر است، چراکه هیچ مانع داخلی و بین‌المللی در برابر نقض آن وجود ندارد.
من در تحلیل مشترک خود با "مارتی لیدرمن" اشاره کرده بودم که: اگر طرف‌های مذاکره‌کننده بخواهند توافقی غیرالزامآور را امضاء کنند که پایه قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت باشد، آن زمان است که احتمالا مجموعه‌ای از نگرانی‌ها و مشاجره‌ها پدید خواهد آمد. سخنان ظریف، وزیر خارجه ایران پس از نامه سناتورهای جمهوری‌خواه را به خاطر بیاورید: «اگر مذاکرات کنونی با شش کشور به توافق جامع مشترک منجر شود، شاهد توافقی یک طرفه بین ایران و آمریکا نخواهیم بود، بلکه توافقی با ۵ کشور دیگر که اعضای دائم شورای امنیت نیز جزئی از آن‌ها هستند، می‌باشد. این توافق توسط شورای امنیت تایید خواهد شد.»
۵ عضو مذاکره‌کننده با ایران کشورهای دارای حق وتو هستند و آلمان، دیگر کشور حاضر در مذاکرات می‌باشد. هر توافقی که پنج عضو مذکور با آن موافق باشند، می‌تواند قطعنامه شورای امنیت برای برداشتن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را نیز کسب کند. اگر چه از سوی آمریکا تایید نشده است، اما به نظر می‌رسد برنامه پیش‌روی مذاکرات همین مساله خواهد بود. بخش زیادی از این مذاکرات مربوط به رفع تحریم‌های سازمان ملل است و به همین دلیل پنج عضو دائم شورای امنیت در مذاکرات حضور دارند.
به طور کلی می‌توان گفت که قطعنامه شورای امنیت، به خصوص اگر ذیل فصل هفت منشور باشد، می‌تواند تعهدات بین‌المللی مهمی را ایجاد کند. ماده ۲۵ منشور توضیح می‌دهد که: اعضای سازمان ملل موافقت می‌کنند تا تصمیم‌های مطابق با منشور که توسط شورای امنیت اتخاذ می‌شوند را بپذیرند.
علاوه بر این، ماده ۳۹ که اولین ماده فصل هفت منشور است، بیان می‌کند که: شورای امنیت باید تهدیدهای صلح، نقض صلح و تجاوزگری را مشخص نموده و برای حفظ یا بازیابی صلح و امنیت جهانی، مطابق با مواد ۴۱ و ۴۲ اقدام به توصیه و یا تصمیم گیری در این موارد نماید.
دولت اوباما به عنوان بخشی از شش کشور جهانی به دنبال توافقی غیرالزامآور است که در آن ایران مجاب به وضع محدودیت بر برنامه هسته‌ای خود در مدت زمانی مشخص شود و در مقابل، تحریم‌های سازمان ملل برداشته شود (و احتمالا تحریم‌های کنگره که از حدود رفع تحریم‌های سازمان ملل نیز تجاوز می‌کند هم رفع خواهند شد). شورای امنیت سازمان ملل پس از آن، این توافق غیرالزامآور را به قطعنامه‌ای ذیل ماده ۴۱ تبدیل خواهد کرد که نه تنها تحریم‌های سازمان ملل را رفع خواهد کرد، بلکه کشورهای جهان را ملزم می‌کند تا زمانی که ایران به توافق وفادار است، از وضع تحریم‌هایی در حوزه خاص، بر این کشور خودداری کنند. بسته به نوع قطعنامه، ممکن است آمریکا تعهد پیدا کند که از وضع این‌گونه تحریم‌های مشخص شده علیه ایران خودداری کند. نکته بسیار مهم این است که چنین قطعنامه‌ای می‌تواند تا پس از دوره ریاست جمهوری اوباما نیز ادامه داشته باشد. به بیان دیگر، با استفاده از قانونی کردن قطعنامه الزام‌آور توسط شورای امنیت، اوباما می‌تواند کنگره را کاملا کنار بگذارد.
او می‌تواند ادعا کند که توافق انجام شده با ایران یک تعهد غیرالزامآور است و به اجازه کنگره نیازی ندارد و پس از آن با استفاده از شورای امنیت یک تعهد حقوقی بین‌المللی ایجاد کند که دست کشور و رئیس‌جمهور آتی آمریکا را پیرامون قطعنامه غیرالزامآور بسته نگه دارد و ذیل حقوق بین‌الملل، آن‌ها را وادار به پذیرش آن کند. بسته به نوع قطعنامه، رئیس‌جمهور بعدی آمریکا احتمالا تنها با استفاده از اعمال اختیارات خود می‌تواند تحریم‌ها را کنار بگذارد. به بیان دیگر قطعنامه شورای امنیت می‌تواند بدین معنی باشد که رئیس‌جمهور اتی آمریکا تنها با نقض حقوق بین‌الملل می‌تواند تحریم‌های کنگره را بار دیگر احیا کند.
