درست در بحبوحه جدال دیپلماتیک تهران و واشنگتن در تیرماه امسال بود که نیروی دریایی بریتانیا، کشتی گریس ۱ متعلق به ایران را با ادعای حمل نفت به پالایشگاهی در سوریه در آبهای جبل‌الطارق توقیف کرد.
در آن زمان از مقام های انگلیس مدعی شدند که انتقال محموله نفتی ایران به سمت سوریه نقض تحریمهای اتحادیه اروپا بوده و از آنجا که جبل‌الطارق جزو سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا و تحت حاکمیت این کشور محسوب می‌شود، این کشور این حق را به خود می دهد که این کشتی را توقیف کند.
این درحالی است که مقامات کشورمان با رد این ادعا تاکید کردند که محموله «گریس ۱» برای پالایشگاه سوری بارگیری نشده و حتی به فرض این مسئله تحریمهای اروپایی از این قاره فراتر نمی رود و مشمول سایر کشورهای خارج از این قاره نمی شود.
همان زمان بود که کارشناسان سیاسی این رویکرد لندن را به نوعی همراهی با تندروهای کاخ سفید علیه ایران عنوان کردند.
با این حال در همان زمان دولت های اتحادیه اروپا نارضایتی خود را از این اقدام انگلیس نشان دادند و آن را نشانه همراهی نکردن مقامات بریتانیا با سایر دولت های اروپایی برای حفظ برجام دانستند.
دزدی دریایی
این اقدام انگلیس، از سوی مقامات ایرانی بدون پاسخ نماند. مقامهای کشورمان این عمل را مصداق دزدی دریایی دانستند و اعلام کردند ایران در مقابل این اقدام از تمام ابزارهای لازم بهره خواهد برد.
به دنبال این ماجرا دو هفته بعد از توقیف «گریس ۱» نیروی دریایی ایران، نفتکش «استینا ایمپرو» را که اصل عبور بی ضرر را در آبهای مرزی ایران رعایت نکرده بود، توقیف کرد. اگرچه مقامات ایران اعلام کردند که توقیف این کشتی اقدامی تلافی جویانه نیست و بر اساس مقررات دریایی صورت گرفته است، اما می توان دریافت که در حقیقت این اقدام پیام تهران به لندن مبنی بر این بود که ایران با قانون شکنی های دریایی انگلیس مدارا نخواهد کرد.
به دنبال این امر گفت‌وگوهای گسترده‌ای در عرصه‌های مختلف دیپلماتیک، حقوقی و فنی با لندن درباره این موضوع انجام شد که در نهایت با سیاست انقلابی جمهوری اسلامی ایران نفتکش ایرانی رفع توقیف شد.
تکاپوی امریکا برای رسیدن به هدف
اما در تمام مدت این تلاشها امریکا تمام تلاش خود را کرد تا این کشتی در توقیف بماند. زمانی که زمزمه های آزادسازی «گریس ۱»، از سوی منابع خبری شنیده می شد، وزارت دادگستری امریکا از دولت انگلیس خواست تا مانع از رفع توقیف نفتکش شود. حتی «جان بولتون» مشاور امنیت ملی امریکا برای ترغیب لندن برای تامین نظر امریکا به انگلیس سفر کرد.
با این وجود این تلاش ها به جایی نرسید و امریکا نتوانست مانع از رفع توقیف نفتکش ایرانی شود و این کشتی مجدداً پس از توقیف شش هفته‌ای به سرعت به سوی آبهای بین‌المللی حرکت کرد.
این ناکامی چندان برای کاخ سفید دردناک بود که وزارت خارجه امریکا یک روز پس از حکم رفع توقیف نفتکش ایرانی به تمام خدمه کشتی‌ها، از جمله خدمه کشتی گریس ۱ در جبل‌الطارق، هشدار داد که در صورت «کمک به سپاه از طریق انتقال نفت ایران» ویزای امریکا نخواهند گرفت. در بیانیه وزارت خارجه امریکا اعلام شده بود: «ارزیابی امریکا این است که گریس ۱ با انتقال نفت از ایران به سوریه به سپاه پاسداران کمک می‌کرد. این امر می‌تواند برای هر فرد مرتبط با گریس ۱ عواقب جدی داشته باشد.»
همچنین وزارت خزانه‌داری آمریکا با ادعا‌هایی علیه فعالیت کشتی آدریان دریا آن را تحریم کرد و به کشور‌هایی که مقصد احتمالی‌اش خواهد بود هشدار داد. سیگال مندلکر، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی در بیانیه‌ای گفت: «هر کشوری از آدریان دریا حمایت کند در خطر تحریم است». مندلکر همچنین مدعی شد که کشتی‌هایی مانند آدریان دریا برای مخفی کردن فروش‌های سوخت قاچاق مورد استفاده قرار می‌گیرند که موجب تامین مالی «فعالیت‌های بدخواهانه و گسترش تروریسم» ایران می‌شود. علاوه بر این، آخیلش کومار، کاپیتان کشتی نیز تحریم شده است. مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نیز هشدار داد که هر تلاشی برای کمک به این کشتی «در طول سفرش به سوریه» حمایت مادی از یک سازمان تروریستی تلقی خواهد شد. در نهایت درخواست نسنجیده آمریکا که نه بار حقوقی و نه بار سیاسی داشت بار دیگر منجر به انزوای این کشور شد و نشان داد که علیرغم ظاهر هماهنگ، شکافهایی میان اروپا و امریکا وجود دارد.
نامگذاری جدید
بعد از آنکه گریس ۱ به سمت آب های بین المللی حرکت کرد، مقامات کشورمان نام آن را به «آدریان دریا» تغییر دادند. اما چرا ایران نام آدریان دریا را برای نفتکش آزاد شده از دست انگلیسی‌ها انتخاب کرد؟
ریشه نام آدریان از واژه یونانی "آدریانوس" یا "هادریانوس" است که در اصل از ریشه اصلی "آدور" به معنی دریا یا آب گرفته شده است.
بررسی های تاریخی نشان می دهد که ادریانوس پادشاه امپراتوری رم در سده دوم پس از میلاد مسیح، یک دیوار در مرز رم با انگلستان باستان کشید که بعدها به دیوار هادریان یا با تلفظ امروزی‌تر آدریان مشهور شد.
این دیوار با هدف جلوگیری از حمله قبائل سلت انگلیس به رم ساخته شد که هم اکنون نیز بقایای این دیوار در انگلستان موجود است.
بنابراین می‌توان تصور کرد که با توجه به پیروزی طرف ایرانی در آزاد کردن نفتکش آدریان دریا از دست انگلیس این نفتکش نقش دیوار محکمی را برای ایران در برابر توطئه انگلیس ایفا کرد و مانند دیواری بود که از منافع ایران حفاظت کرد.
ناکامی و پیروزی
تحلیل بسیاری از کارشناسان سیاسی پس از آزادی این کشتی این بود که آمریکا بازنده اصلی این ماجرا بوده و علیرغم تمام تلاشها و گردنکشی ها نتوانست تا مقابل قدرت نمایی ایران راه به جایی برد .
اما پشتوانه این قدرت نمایی چه بود؟ و چگونه ایران توانست راهبرد مقاومتی را در این ماجرا اتخاذ کند؟
بسیاری از کارشناسان منطق مقاومت و رفتار انقلابی را پشتوانه این قدرت نمایی عنوان کردند.
اسدالله بادامچیان در پایان نشست دبیران حزب موتلفه اسلامی با تاکید بر این امر گفته بود : منطق مقاومت، منطقی قاطع در صیانت از منافع ملی بود که در این ماجرا بار دیگر برتری و کارایی خود را اثبات کرد. همچنین برخی حمایت دولت و پشتیبانی همه ارکان نظام از حقوقدانان و دیپلمات های کشورموجب آزادی این نفت کش عنوان کردند. در عین حال این اقدام نشان می دهد که در صورت هماهنگی در کشور، اگر زیر بار حرف زور نرویم و از استدلال‌های حقوقی استفاده کنیم در دنیای امروز می توانیم منطق و حرف خود را اثبات کنیم. اما این راهبرد مقاومتی ناشی از چه سیاستی بود ؟
درست در زمان توقیف کشتی انگلیسی بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور با انتقاد شدید از دزدی دریایی انگلیسی‌ها تاکید کردند : «آنها که خباثتشان برای همه آشکار است کشتی ما را با راهزنی دریایی ربوده‌اند اما سعی می کنند به آن شکل قانونی بدهند. البته عناصر مؤمن در جمهوری اسلامی این کارها را بی جواب نمی گذارند و در فرصت و جای مناسب پاسخ خواهند داد.»
در آن زمان مقامات انگلیسی گمان می‌کردند که این تهدیدها هیچگاه عملی نخواهد شد. اما توقیف نفتکش انگلیسی در تنگه هرمز از سوی سپاه پاسداران نشان داد که ایران در اقدامات خود جدی است.
اما این تنها پیام به انگلیس نبود بلکه رهبر معظم انقلاب ، رهبران واشنگتن را نیز مد هدف قرار دادند.
در حقیقت ایشان نشان دادند که اگر ایران همواره بر اصل تعامل و مدارا با کشورها برخورد کرده ولی اگر کشورهای غربی و امریکا بخواهند خصمانه عمل کنند، ساکت نمی نشنید و آنچه که گفته است عمل می کند . در عین حال واهمه ای نیز از عملکرد خود ندارد.
پیام رهبر انقلاب این بود که ایران قدرت تصمیم گیری و واکنش های انتقام آمیز در مقابل هرگونه تجاوزگری دارد و تحریمها نتوانسته کشورمان را از اهداف خود بازد دارد. در حقیقت ایران ترسی از شعارهای دشمنان مبنی بر تشکیل ائتلاف های بین المللی و منطقه ای ندارد و این واقعیتی است که نه تنها دشمنان ایران بلکه برخی از ایادی منطقه ای آنان نیز باید آن را درک کنند.
مقصد نهایی
بر اساس اطلاعات منابع خبری این کشتی پس از ورود به آب های بین المللی چند بار تغییر مقصد داد.در بتدا گفته شد که این کشتی به سمت ترکیه می‌رود و پس از آن اعلام شد که به سمت لبنان حرکت کرده است که مقامات لبنان این خبر را رد کردند. برخی نیز مقصد آن را یونان و برخی قطر عنوان کردند با این حال نخست وزیر یونان اعلام کرد نفتکش ایرانی آدریان دریا در حال حرکت به سمت بنادر کشورش نیست. در این میان برخی از منابع خبری از حرکت کشتی به سمت لبنان خبر دادند و برخی دیگر نیز اعلام کردند که این کشتی به سمت بندر طرطوس در سوریه می رود. در این میان بسیاری از کارشناسان سیاسی تاکید کردند که از آنجا که این کشتی رفع توقیف شده، دلیلی برای اینکه ایران این کشتی را راهی سواحل سوریه نکند وجود ندارد.
در آن زمان دولت جبل الطارق اعلام کرده بود که آبهایی که کشتی در آن حرکت می کرده تحت حاکمیت آبهای این کشور بوده و نفتکش ایرانی وارد جبل الطارق شده است، در حالی که این کشتی طبق جداسازی ترافیکی از جنوب این تنگه عبور می‌کرده است که نزدیک کشور مراکش بوده است. از سوی دیگر بر اساس مقررات و آئین نامه شماره ۳۰ این تحریم هایی که اروپا در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۲ علیه سوریه اعمال کرد، این تحریم در سرزمین تحت حاکمیت کشورهای اتحادیه اروپا اعمال می شود که بریتانیا با دستکاری این قوانین کشتی ایرانی را توقیف کرده بود و سرانجام نیز نتوانست ادعای خود را ثابت کند و مقررات بین المللی را نقض کرده است. بنابراین به نظر می رسد که ایران نه تنها باید از انگلیس و امریکا ادعای خسارت کند بلکه در حرکتی انقلابی مجدداً کشتی را به مقصد خود در سوریه هدایت کند.
نویسنده: کتایون مافی
