عمل نکردن امریکا و غرب به وعدههایشان مسئله تازهای نیست. غربیها همواره عهدشکن بودند و این موضوع را بعد از برجام عملا نشان دادند، حتی آن عده که از روابط با غرب سخن میگفتند. اما در این میان یک مسئله است و آن وعده مسئولان دیپلماسی کشورمان به مردم بود. آنها میگفتند اگر اعضای ۱+۵ به وعدههای خود عمل نکنند ما هم اقدام متقابل انجام میدهیم و اینک به نظر میرسد امروز زمان این اقدام فرارسیده و دولت حداقل باید به این یک وعده عمل کند.
مدتها از اجرای برجام میگذرد و هنوز هیچکدام از وعدههای برجامی دولت محقق نشده است، از طرفی هم هر روز شاهد بدعهدیهای طرف غربی هستیم. مردم از اینکه میبینند غرب هر روز یک بهانه میآورد تا به برجام عمل نکند، ناراحت هستند و انتظار دارند دولت در برابر این رفتار اقدام و عکسالعمل مناسبی داشته باشد.
مردم عقیده دارند که برجام نه تنها سودی برای آنها نداشت بلکه پرداختن بیش از حد به برجام، دولت و مسئولان را از مشکلات مردم غافل کرد. حالا برجام که قرار بود گرهگشای مشکلات اقتصادی کشور باشد، نهتنها هیچ گرهای از مشکلات باز نکرد، مشکلات دیگری هم اضافه شد.
نصبالعین قرار دادن مواضع رهبری
در این میان بسیاری بر این باورند که بازگشت به مواضع رهبری و نصبالعین قرار دادن عزت، حکمت و مصلحت در سیاست خارجی به جای دیپلماسی لبخند و التماس تنها گزینه فراروی دولت است.
سیدمحمد حسینی عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به بدعهدیهای غرب و آمریکا در رابطه با برجام، گفت: درخصوص برجام بیانات منصفانه و مشفقانه رهبری فصلالخطاب است و افراط، تفریط، اغراق و مبالغهگویی در نتایج برجام و آن را آفتاب تابان نامیدن و یا به کلی آن را مضر تلقی کردن صحیح نیست.
وی افزود: آنچه مسلم است علیرغم نادیده گرفته شدن برخی خطوط قرمز در مذاکرات و توافق نهایی، جمهوری اسلامی به تمامی تعهدات خود از جمله کاهش غنیسازی از ۲۰ درصد به حدود ۳/۵ درصد، کم کردن تعداد سانتریفیوژها و محدود کردن فعالیتهای هستهای در فردو و اراک، بدون وقفه عمل کرده است.
حسینی ادامه داد: از آن طرف، طرفهای غربی در مذاکرات به بهانههای واهی پایبند به تعهداتش نیست و هنوز هم پولهای بلوکه شده ایران را آزاد نکرده و تحریمها را به طور کامل برنداشته است و از طرفی هم بانکهای بزرگ با بانکهای ایرانی کار نمیکنند؛ به گونهای که دیگر صدای اعتراض حامیان جدی برجام مثل رئیس مجلس و آقای ولایتی بلند شده که اگر غربیها به این رویه ادامه دهند به شرایط قبلی در غنیسازی برگردیم!
این استاد دانشگاه گفت: رهبر حکیم و دوراندیش انقلاب از ابتدا بدبینی خود را نسبت به اروپاییها و آمریکاییها ابراز داشتند، ولی دولتمردان نگاهی خوشبینانه و ساده انگارانه داشتند.
وی افزود: از آغاز دولت یازدهم بیشترین تمرکز و تبلیغ معطوف به اعجاز برجام شد که انگار کلید همه قفلها و گرهگشای همه کمبودها و مشکلات است و افکار عمومی را به این وسیله همراه خود ساختند تا در مقابل امتیازات فراوانی که میدهند و از مواضع عزتآفرین نظام عدول میکنند کسی اعتراض نکند.
وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: وقتی که برجام یکسال قبل پس از کش و قوسهای فراوان نهایی شد شور و شعفی در مردم ایجاد شد و با برنامهریزی دولتیها عدهای با شادی و پایکوبی به خیابانها ریختند که گویی فتحالفتوح انجام شده است با دستاوردهای عظیم!
وی افزود: تاکنون نتایج مثبت و آثار اقتصادی شگرف! این رخداد تنها برای دستاندرکاران قابل مشاهده بوده است و مردم کوچه و بازار، بازرگانان و متخصصان از نتایج ملموس و عینی آن در گشایش امور و رونق اقتصادی و رهایی از رکود کمرشکن و بیسابقه چیزی عایدشان نشدهاست و تیم مذاکرهکننده انگار حرفها و وعدههای سابق خود را فراموش کردهاند و انتظار حداقلی را هم غیرمعقول میخوانند.
استاد دانشگاه تهران تاکید کرد: تیم مذاکرهکننده بهجای فشار به ۱+۵ برای انجام تعهدات، درصدد توجیه کوتاهیها و تقصیرات طرف مقابل هستند و با بازی با کلمات و تفسیر و تاویلهای دیپلماتیک میکوشند همچنان مردم را امیدوار و طرفدار خود نگه دارند تا در انتخابات سال آینده با رویگردانی گسترده و تاریخی مردم مواجه نشوند.
حسینی در پایان اظهار داشت: به هر حال هر وقت جلوی ضرر گرفته شود بهتر است، حال که مماشات با غربیها جواب نداده است بازگشت به منویات و مواضع مقتدرانه رهبری و نصبالعین قرار دادن عزت، حکمت و مصلحت در سیاست خارجی به جای دیپلماسی لبخند و خواهش و التماس از مواضع ضعف تنها گزینه فراروی دولت است که شاید اندکی جبران مافات کند.
ادامه اجرای برجام توسط ایران به رفتار طرف غربی بستگی دارد
در همین زمینه گروهی نیز معتقدند که علاوه بر اینکه لازم است تا مواضع رهبری را مو به مو اجرا کرد، ادامه برجام بستگی به رفتار طرف غربی دارد.
سیدحسین نقویحسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در این باره گفت: آمریکاییها از ابتدای اجرای برجام بنای دبّه درآوردن، عهدشکنی و مانعتراشی را شروع کردند.
وی با اشاره به نقض تعهدات طرف مقابل در برجام و لزوم مقابله به مثل از سوی جمهوری اسلامی ایران، اظهار داشت: جامعه جهانی و نهادهای بینالمللی همه شاهد بودند که جمهوری اسلامی ایران صادقانه وارد مذاکرات شد و پس از ۱۲ سال مذاکره، گفتوگو و نشست و انجام توافقات اولیه، بالاخره به برجام رسید.
وی افزود: علیرغم اینکه توافق برجام در داخل کشور مخالفان زیادی داشت و حتی مجلس شورای اسلامی شرایط ۹ گانهای برای اجرای برجام تصویب کرد و مقام معظم رهبری نیز شرایطی را برای نحوه اجرای برجام تعیین فرمودند، ولی در کلان قضیه اراده نظام این بود که پرونده هستهای از طریق توافق و مذاکره حل شود.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه تصریح کرد: علیرغم همه مسائلی که وجود داشت به ویژه عدم اعتمادی که ما به طرف مقابل داشتیم و میدانستیم که آمریکاییها عهدشکن هستند، اما پای توافق برجام ایستادیم و توافق اجرایی شد.
وی با بیان اینکه از ابتدای اجرای برجام آمریکاییها بنای دبّه درآوردن، عهدشکنی و مانعتراشی بر سر اجرای برجام را شروع کردند، تأکید کرد: با مصوباتی که در کنگره و مجلس نمایندگان آمریکا میگذشت یا احکامی که توسط برخی دادگاههای کشورهای غربی صادر میشد یا اظهارنظرها و موضعگیریهایی که مقامات آمریکایی داشتند و همچنین مقامات برخی کشورهای ۱+۵ مثل فرانسه و آلمانیها داشتند، مانعتراشیها، عهدشکنیها و دبّه درآوردنها بر سر اجرای برجام شروع شد، همه این موارد در حالی بود که جمهوری اسلامی ایران به همه تعهداتش به گواه گزارش آژانس بینالمللی انرژی هستهای عمل کرده بود، ایران نه تنها تعهدات خودش را اجرایی کرده بود، بلکه فرابرجام به تعهداتش عمل کرده بود.
نقوی همچنین گفت: غربیها به تعهداتشان در برجام عمل نکردند، به طوری که شاهد بودیم اجرای برجام از طرف غربیها فقط روی کاغذ انجام میشد ولی در عمل هیچ یک از طرفین و کشورهای ۱+۵ به تعهدات خودشان عمل نمیکنند، به عنوان مثال در برجام تحریم سرمایهگذاری در ایران برداشته شد تا شرکتها و افراد بتوانند در ایران سرمایهگذاری کنند، اما پس از برجام، کنگره آمریکا محدودیت سفر به ایران را تصویب کرد که هم یک تحریم جدید علیه ایران محسوب میشد و هم نقض برجام و خلاف تعهدات غرب در توافق هستهای بود، چرا که سرمایهگذاری در ایران را منتفی میکرد.
وی با بیان اینکه تحریم سرمایهگذاری در ایران روی کاغذ برداشته شده بود، اما با این مصوبه کنگره آمریکا دیگر هیچ شرکتی حاضر به سرمایهگذاری در ایران نیست، همه این موضوعات نشان میدهد که غربیها نمیخواهند به تعهداتشان در برجام عمل کنند و روز به روز مانعتراشی میکنند، البته آنان اهداف دیگری را هم دنبال میکردند که قرار بود آن اهداف در برجام ۲ و ۳ تأمین شود ولی رهبر معظم انقلاب با مدیریت حکیمانه خودشان مثل همیشه نقشه دشمن را نقش بر آب و اعلام کردند ما برجام ۲ و ۳ و ۴ نداریم، غربیها خیلی هنر دارند به همین برجام و توافق هستهای عمل کنند، ایشان جلوی اهداف شوم غربیها را گرفتند.
نقوی با بیان اینکه برجام فعلی هم همچنان تنها روی کاغذ نوشته شده است، گفت: در توافق هستهای حقوق و اختیاراتی برای طرفین در نظر گرفته شد، یکی از این حقوق این است که اگر طرف مقابل نقض برجام کرد و جلوی اجرای برجام را گرفت، طرف مقابل میتواند از این حقوق استفاده و مقابله به مثل کند.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اضافه کرد: اگر قرار باشد ایران به تعهداتش در برجام عمل کند اما طرف مقابل نه تنها عمل نکند بلکه هر روز تحریم جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کند، دیگر نمیشود این مسیر را ادامه داد، در این میان تنها راهی که پیشبینی شده این است که ما به مسیر اصلی خودمان برگردیم و همان راه قبلی خودمان را ادامه دهیم، امروز زمانی است که باید در این زمینه تعیین تکلیف کنیم، یا باید به مسیر قبلی ادامه دهیم یا اینکه طرف مقابل باید به تعهداتش عمل کند.
وی با اشاره به موضعگیری اخیر رئیس مجلس و درخواستش از سازمان انرژی هستهای برای تهیه طرح ایجاد کارخانه هستهای، گفت: سخنرانی آقای لاریجانی هشدار جدی به طرف مقابل بود که اگر به تعهداتشان عمل نکنند و در چارچوب برجام فعالیت و مطابق آن حرکت نکنند، طبیعی است ما به مسیر سابق برمیگردیم و تأسیس کارخانه هستهای را در دستور کار خودمان قرار میدهیم و مجدداً به فوردو و نطنز و سایت هستهای اراک میپردازیم و همان مسیر قبلی خودمان را ادامه میدهیم.
نقوی در پایان با تأکید بر اینکه ما توانمندی بازگشت به مسیر قبلی خودمان را داریم و غربیها هم به خوبی به این موضوع آشنا هستند، خاطرنشان کرد: ما میتوانیم به سرعت به موقعیت و مسیر قبلی خودمان برمیگردیم، ادامه اجرای برجام به رفتار طرف غربی بستگی دارد و عملکرد ۱+۵ در برجام در این زمینه تعیینکننده است، چون ما به همه تعهداتمان عمل کردیم و منتظر انجام تعهدات از طرف مقابل هستم.
برگشت اعتماد به دولت با بیاعتمادی به امریکا
امروزه دیگر فصل برداشت وعدههای سه ساله دولت تدبیر و امید است که مردم با اعتماد به درستکاری، راستگویی و تدبیر به آنها رأی دادند، مردم خواستار اجرایی شدن برجام هستند در حالیکه نه زندگی مردم و نه چرخ هستهای میچرخد و زندگی مردم هم با این رکود بیسابقه دست به گریبان است.
حالا دیگر میشود احساس کرد که دولتیها از سایه وعدهها و قولهای خود هم میترسند و مطالبهگری مردم از دولت مصداق آب در هاون کوبیدن است که در این میان بدعهدیهای غربیها هم مضاف بر علت شده است و مردم از خود میپرسند که دلیل ۱۰ سال مذاکره چه بود؟
تیم مذاکرهکننده باید نقض برجام از سوی آمریکاییها را به مردم اطلاعرسانی کند تا مردم بدانند چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
چنین رویکردی موجب ایجاد بدبینی در مردم شده و مردم اعتماد خود را به دولت از دست خواهند داد بنابراین لازم است که دولت در برابر اقدامات پسابرجامی دولتهای غربی اقدام متقابل انجام دهد. احساس میشود که تمام اقدامات دولت در مقابل این همه بدعهدی، تنها در تماس تلفنی خلاصه شده است. بهترین کار برای برگشت اعتماد به دولت روحانی، بیاعتمادی به آمریکا و غرب است.
مردم عقیده دارند برای کشوری که توانسته تکنولوژی هستهای را ایجاد کند، بستن پیچ و مهرههای راکتورهای هستهای نیز کار سادهای است و غربیها باید این موضوع را احساس کنند که قطعاً عهدشکنیها اقدام متقابل را به دنبال خواهد داشت. آنها باید بدانند که اگر نیات آنها پیشروی بر ارزشهای انقلاب باشد با ایستادگی مردمی مواجه خواهند شد.