رئیس‌جمهور روز سه‌شنبه در نشست خبری خود با اشاره به اینکه ما در نفت و گاز دیگر تحریمی نداریم گفت: امروز در مسائل بانکی با دولت‌ها و بانک‌های بزرگ دولتی رابطه‌مان عادی است، البته بانک‌هایی که دارای سهام خصوصی هستند گاهی احتیاط‌های بیش از حدی انجام می‌دهند. برخی کشورهای بزرگ به ویژه آمریکا نیز در اجرای برجام سنگ‌اندازی‌هایی انجام داده‌اند. توقع ما نیز از ابتدا نسبت به آمریکا این‌چنین بود.
حسن روحانی همچنین افزود: با اجرای برجام ما امسال نزدیک ۷۰ هزار میلیارد تومان درآمد نفتی خواهیم داشت. همچنین اولین کاری که امسال در حوزه اقتصاد مقاومتی صورت گرفت، در مسئله نفت و گاز بود. اینکه تولید نفت از ۲ میلیون به ۳ میلیون بشکه برسد و صادرات نفت ما از یک میلیون بشکه به بالای ۲ میلیون بشکه برسد، کار ساده‌ای نیست.
وی خاطرنشان کرد: تحریم‌های هسته‌ای با اجرایی شدن برجام در بخش‌های دولتی تقریبا اجرا شد و من گفتم که در بخش نفت و گاز چیزی به نام تحریم نداریم چراکه نفت به اندازه‌ای که می‌خواهیم تولید کرده و صادر می‌کنیم و به هرکس که می‌خواهیم و می‌فروشیم و پول آن به حساب ما واریز می‌شود و مشکلی نه در نقل و انتقال و نه در فروش نفت نداریم.
از سوی دیگر در چهارمین گزارش فصلی وزارت خارجه از روند اجرای برجام نیز آمده است، ایران در ۹ ماه گذشته بالغ بر ۲۹ میلیارد دلار نفت صادر کرده و پول آن را نیز بدون هیچ مشکلی دریافت نموده و متعاقب رفع تحریم‌های مرتبط با صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، تولید نفت ایران براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت نفت، به ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
همچنین عواید حاصل از فروش نفت بدون مشکل عمده‌ای از طریق شبکه بانکی بین‌المللی دریافت می‌گردد. طی ۹ ماهه نخست سال ۱۳۹۵، حدود ۲۹ میلیارد دلار نفت به فروش رفته و در زمینه نقل و انتقال وجوه حاصله مشکلی وجود نداشته است. بخشی از رشد اقتصاد کشور طی یک سال گذشته ناشی از همین امر است.
چنین آماری در حالی از سوی رئیس‌جمهور و وزارت خارجه اعلام می‌شود که واقعیت‌های بازار خلاف این مطلب را نشان می‌دهد.
سیدحسن حسینی‌شاهرودی عضو هیئت رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه برای قسمتی از پول نفت فروش رفته کشور امکان بازگشت به داخل وجود نداشته است، گفت: این چالش علاوه بر مشکل کاهش بهای نفت از جمله علت‌هایی است که سیستم ارزی کشور را با مشکل رو به رو کرده است.
از سوی دیگر چندی پیش نیز رئیس ستادکل نیروهای مسلح نیز با انتقاد از بازنگشتن پول‌های فروش نفت گفته بود: در ایام پس از برجام که تحریم‌های فروش نفت برداشته شده، هنوز پول‌های نفت‌های فروخته شده دریافت نشده است.
سرلشگر محمدحسین باقری افزود: پیش‌بینی مسئولان این بود که پول‌های نفت‌های فروخته شده از بهمن سال گذشته تا شهریور امسال دریافت شود اما اینگونه نشد.
جای سوال دارد اگر مشکلی برای مبادلات مالی وجود ندارد چرا این پول‌ها مستقیم وارد کشور نمی‌شوند؟
حمید قنبری، معاون رئیس دایره تحقیقات، دعاوی و قراردادهای بین‌المللی بانک مرکزی درباره فرآیند دریافت پول نفت گفت: بانک مرکزی در برخی کشورهای جهان دارای حساب است که پول نفت به آن واریز می‌شود و در صورتی که بانک مرکزی در کشوری که به آن نفت فروخته است حساب نداشته باشد برای دریافت پول مقدماتی را فراهم می‌کند تا پول نفت به کشورهایی که دارای حساب است واریز شود.
از این صحبت اینطور برداشت می‌شود که هنوز برای انتقال پول به کشور مشکلات جدی وجود دارد و این مشکلات در بزنگاه‌ها بر خلاف پیش‌بینی مسئولان باعث افزایش قیمت ارز در بازار می‌شود. براساس اطلاعات موجود, عواید فروش نفت ایران همچون دوران تحریم در خارج از کشور ذخیره شده و در ۱۲ حساب بانکی خارجی وجود دارد که آلمان، ایتالیا، ژاپن، ترکیه، امارات، سویس، چین، و نیز در شعب خارجی سه بانک ایرانی و دویچه بانک آلمان و بانک RBSا نگلستان از جمله آنها هستند
در حال حاضر مهمترین مسئله این است که دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم نتوانست به کامل تعلیق یا لغو تحریم‌های هسته‌ای کشور را در مفاد برجام احصاء کند و کشور همچنان مانند پیشابرجام، امکان دریافت نقدی پول نفت فروخته شده خود را ندارد و تمامی پول‌های نفتی کشور در حسابی بانکی در کشور خریدار نفت، بلوکه می‌شود و به همین جهت بدلیل عدم امکان برداشت از حساب، دولت یازدهم در تمامی این سال‌ها بجای تلاش برای رفع این مشکل، به بانک مرکزی دستور چاپ پول معادل ارز نفتی بلوکه شده داده است و با این عمل میزان نقدینگی کشور را از ۴۷۰ هزار میلیارد تومان سال ۹۲ به ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسانده که مطابق نظر کارشناسان و اساتید اقتصادی، این میزان نقدینگی بدون پشتوانه به منبع عظیمی پر از باروت می‌ماند که تنها به یک جرقه (شوک اقتصادی) نیاز دارند تا کشور را به قهقرای اقتصادی سوق دهد.
شرایط بانک‌های ما به حالت عادی و نرمال برنگشته
از سوی دیگر سیدعباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در مصاحبه‌ای به مناسبت سالگرد برجام به رفع تحریم‌ها در حوزه مالی و بانکی اشاره کرد و افزود: در این حوزه هنوز شرایط بانک‌های ما به حالت عادی و نرمال برنگشته است.
وی افزود: تحریم‌های اولیه آمریکا سرجایش است و این تحریم‌ها به ما اجازه استفاده از سیستم مالی آمریکا و دلار را نمی‌دهد. این مشکلاتی را ایجاد می‌کند چون بسیاری از کشورهای دنیا ارزشان را با دلار بسته‌اند.
وی ادامه داد: مسیرهای بانکی با توجه به مشکلات ناشی از تحریم‌های اولیه است یک به یک بررسی و باز می‌شود، ولی مشکل کماکان باعث شده که حالت ما به حالت عادی و اولیه برنگردد. موانع دیگری از جمله قوانین پولشویی، مقابله با منابع مالی تروریست‌ها از جمله داعش و القاعده و استفاده آنها از سیستم‌های مالی باعث شده در ۱۰ سال گذشته قواعد انضباطی پیچیده‌ای وضع شود و بانک‌های ما به خاطر تحریم‌ها از این فضا دور بودند، اما به تدریج در حال به روز شدن هستند.
بنابراین اینطور که از این صحبت‌ها بر می‌آید سیستم بانکی همچنان با اشکال روبه‌رو است و حال این سوال مطرح می‌شود که پول این افزایش فروش نفت پس از برجام چگونه با این شرایط وارد کشور می‌شود؟
رئیس اتاق بازرگانی چین نیز در واکنش به سخنان سه‌شنبه روحانی که گفته بود، تحریم‌های بانکی لغو شده است، از برقراری ارتباط بانکی ایران منحصراً با یکی دو بانک دنیا خبر داد و گفت: ما هنوز منتظر خبر خوش لغو تحریم بانکی هستیم.
وانگ یان گئو رئیس اتاق بازرگانی بین‌المللی چین گفت: تبادلات بانکی اهمیت بالایی در گسترش سرمایه‌گذاری تجار چینی در ایران دارد. به هر حال وقتی سرمایه‌گذار خارجی نیازمند انتقال ارز باشد ولی کانال‌های ورود ارز به یک کشور بسته و یا در انحصار یک صندوق یا بانک خارجی باشد، همین امر محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کند.
وانگ یان گئو افزود: اگر آقای روحانی بتوانند در این مسیر بهتر عمل کنند و سرعت عمل بیشتری داشته باشند، به طور حتم همکاری تجار ایران و چین تسهیل و سرمایه‌گذاری در ایران افزایش خواهد یافت.
رئیس اتاق بازرگانی بین‌المللی چین خاطرنشان کرد: ما منتظر هستیم تا این خبر خوب به ما هم اعلام شود و مشکلات بانکی برطرف گردد.
همچنین بسیاری از فعالان ایرانی اتاق بازرگانی نیز تاکید دارند که با گذشت یک سال از اجرای برجام، گشایشی در تبادلات بانکی با کشورهای خارجی ایجاد نشده و هنوز مجبوریم با شرکای چینی همانند گذشته همکاری کنیم. فقط در بخش مبادلات دولتی یک بانک اضافه شده ولی در بخش خصوصی هنوز تغییرات جدیدی را شاهد نیستیم.
بنابراین به نظر نمی‌رسد که آن گشایشی که صحبت از آن می‌شود وجود داشته باشد و سوال اینجاست که چگونه پول نفت وارد کشور می‌شود؟
