اين روزها سقوط قيمت نفت به مرحله‌اي رسيده كه ديگر كسي خاطره‌اي از روزهاي در اوج بودن قيمت طلاي سياه به ياد نمي‌آورد. روزهايي كه نفت رقم‌هاي ۱۰۰ و ۱۱۰ دلار را در نورديد و چنان يكه‌تازي مي‌كرد كه تحليلگران جايي براي سقوط اين چنيني اين كالاي استراتژيك متصور نبودند.
مستندات موجود اين مساله را نشان مي‌دهد كه در اوج بودن قيمت نفت مدت زمان زيادي طول نكشيده و با گذشت تنها ۳ سال به جايي رسيده است كه اين كالاي استراتژيك به پايين آمدن ارزش خود تا رقم‌هاي زير ۴۰ دلار هم فكر مي‌كند.
كارشناسان و تحليلگران اقتصادي در مواجهه با چنين اتفاقي و تفسير و تبين عوامل آن در واكاوي شرايط به وجود آمده عوامل متعددي را مدنظر قرار مي‌دهند كه در صدر آنها عدم تعادل عرضه و تقاضاي اين كالا در بازار به چشم مي‌خورد و پس از آن ورود نفت جديد به بازار از سوي شركت‌هايي مانند شل و... و در نهايت توطئه كشورهايي مانند عربستان ديده مي‌شود كه از منظر اين تحليلگران هر يك از اين موارد خود داراي ابعادي است كه اگر مورد تحليل قرار گيرد چالش‌هاي جديد را نشان مي‌دهد.
كارشناسان اقتصادي و تحليلگران نفتي همچنين در مواجهه با تحليل آينده بازار نفت بيش از آنكه رشد مجدد قيمت نفت را متصور باشند به اين موضوع توجه دارند كه نفت از اين رقم پايين‌تر هم خواهد رفت و ماحصل آن چالش‌هايي است كه متوليان نفتي بايد براي هر يك از آنها تدابيري جست‌وجو كنند تا بتوانند از آسيب‌هاي بعدي آن در امان باشند.
پيشي عرضه از تقاضا
طبق برآوردهاي صورت گرفته رشد تقاضاي نفت در سال گذشته ميلادي يك ميليون و ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشكه با كاهش روبرو شده است اما با وجود اين مهم، از عرضه نفت كاسته نشده است و اين روند ادامه داشته و در حال حاضر شرايط بازار به گونه‌اي است كه ۱.۱ تا ۲.۲ ميليون بشكه در روز افزايش عرضه وجود دارد و همين دو عامل كافي است تا قيمت نفت نه اينكه تمايلي براي رشد نداشته باشد بلكه نتواند روزهاي رشد گذشته را تكرار كند. به عبارت ديگر از آنجايي كه توليدات شل در آمريكا در كنار ساير توليد‌كننده‌هاي نفت خاورميانه مانند عربستان، ليبي و... بر اين مازادي عرضه در بازار افزوده است كه ديگر جايي براي تعادل آن با تقاضا نگذاشته است.
بازي با بزرگان
كارشناسان سياسي بر اين ادعا هستندكه توطئه عربستان در مورد بازار نفت و عدم كاهش توليد نفت از آن‌جا نشات مي‌گيرد كه سردمداران اين كشور از ناديده گرفتنشان در منطقه احساس نارضايتي مي‌كنند و به همين خاطر مي‌كوشند تا با حركت‌هاي اين چنيني جايگاه خود را باز بيايند. اين كارشناسان با اين استدلال كه عربستان بزرگترين توليد‌كننده نفت در خاورميانه است بازي تازه‌اي را با عدم كاهش عرضه خود آغاز كرده است كه به نوعي بازي با ابرقدرت‌هاست. اين گروه بر اين باورند كه عربستان در رويارويي با ابرقدرت‌هايي كه تا ديروز وي را مورد تمجيد و احترام خود داشتند اين بازي را شروع كرده اما دامنه اين بازي به قدري بزرگ است كه تا حدودي دامن كشورهايي مانند ايران را گرفته است.
هرچند در مقابل اين كارشناسان برخي ديگر روابط نه چندان مطلوب دو كشور ايران و عربستان را در سال‌هاي پيش و پس از انقلاب مدنظر قرار داده و مدعي هستند اين استدلال قابل قبول نيست و عربستان پيشتر از اين هم مي‌توانست اين جدال و توطئه را عليه ايران آغاز كند وجود چنين شرايطي ريشه در موضوعي ديگري دارد اما آنچه مسلم است در طول اين سال‌ها شرايط بازار كشش لازم را نداشته تا متوليان عربستاني با استناد به آن بازي اين چنيني را آغاز كنند و از همه مهمتر آنكه دليلي براي اين مقابله نمي‌ديدند.
اين كارشناسان از سوي ديگر ورود نفت توليد‌كنندگاني مانند شل را مدنظر قرار داده و مي‌گويند: قدر مسلم آمريكا براي حضور چنين شركت‌هايي و توليدات آنها سرمايه‌گذاري عظيمي انجام داده است و حال با توجه به اين سرمايه‌گذاري نمي‌خواهد و تمايلي ندارد كه اين نفت از بازار خارج شود هرچند كه اين اتفاق به مذاق عربستان به عنوان بزرگترين حامي آنها در خاورميانه خوش نيايد.
اين كارشناسان در پيش‌بيني وضعيت بازار اين مساله كه توليد نفت در برخي مناطق مانند تگزاس ۱۰۰ هزار بشكه كاهش يافته و به دنبال آن توليد نفت شل آمريكا و كانادا نيز از توليدات خود به ترتيب ۵ و ۱۰۰ هزار بشكه كاسته‌اند مي‌تواند تا حدودي در جان گرفتن اين بازار و رشد قيمت اثر‌گذار باشد اما قدر مسلم تا مادامي كه تقاضا از عرضه كمتر باشد حال و احوال بازار نفت به همين صورت خواهد بود.
عدم توافق
تحليلگران با اشاره به اين نگاه كه با تداوم كاهش قيمت نفت اين امكان وجود دارد كه كشورهاي كوچك توليد‌كننده نفت خود را با معيارهاي عربستان همراه كنند اما در حال حاضر آنچه در قيمت‌ها اثر گذشته پيشي گرفتن عرضه از تقاضاست؛ عدم توافق كشورهاي توليد‌كننده اوپك را مدنظر قرار داده و مي‌گويند: با نگاهي بازتر به اتفاقاتي كه در مجمع فوق‌العاده اوپك افتاد نشان مي‌دهد كه در اين ناهماهنگي‌ها عربستان مهره اصلي بوده است چراكه براي اين كشور و متوليان آن كه اقتصادي كاملا وابسته به نفت دارند بيش از آنكه قيمت نفت و نوسان آن مهم باشد سهمي كه اين كشور از بازار دارد مهم است.
اين كارشناسان در واكاوي عدم پافشاري ايران براي كاهش عرضه در بازار اين مساله را عنوان مي‌كنند كه عربستان با اين نگاه اگر ساير كشورها قصد خود براي كاهش عرضه را عملياتي كنند اين اقدام عملياتي خواهد شد اما از آنجايي كه كشوري مانند ايران به واسطه تحريم‌هاي غرب تنها يك ميليون بشكه داشت و نمي‌توانست اقدامي در اين جهت بكند و ساير كشورها مانند ليبي، عراق و... هم نه مي‌خواستند و نه مي‌توانستند از توليدات خود بكاهند از همين حربه استفاده كرد و تلاش كرد تا به جاي قيمت نفت، نگران سهم خود از بازار باشد نه چيز ديگر.
خداحافظ نفت ۱۰۰ دلاري
اين كارشناسان در تشريح آينده بازار نفت با نگاهي به افزايش توليدات صورت گرفته از سوي كشورهايي مانند عراق و روسيه كه در ماه دسامبر افزايش توليد داشته‌اند مي‌گويند: در كوتاه‌مدت اين روند كاهشي قيمت نفت ادامه خواهد داشت و اين تصور كه قيمت نفت به زير ۴۰ دلار هم برسد وجود دارد اما با گذشت زمان و متعادل شدن عرضه و تقاضا و همزمان با شروع سال ۲۰۱۶ نفت روند حركتي خود را اصلاح كرده و مجددا به قيمت ۶۰ دلاري باز مي‌گردد اما ديگر رسيدن به نفت ۱۰۰ دلاري رويايي خواهد بود كه تنها مستندات تاريخي دارد و بس.
