شورای حقوق بشر سازمان ملل در جدیدترین نشست خود وضعیت حقوق بشر در عربستان را محکوم و خواستار پایان سرکوبها و رفتارهای ضد بشری دولتمردان این کشور شده است. این اقدام در حالی صورت گرفته است که طی هفتههای اخیر اقدامات قابل تاملی از سوی سعودی رقم خورده است چنانکه ملک سلمان، پادشاه عربستان با صدور فرمانی دو تغییر اساسی در دربار پادشاهی این کشور ایجاد کرد. وی در این دستور خالد بنسلمان، برادر کوچک محمد بنسلمان را از پست سفیر این کشور در عربستان برکنار و وی را به سمت معاون وزیر دفاع این کشور منصوب کرد. پادشاه عربستان همچنین در فرمان جدید شاهزاده ریما، دختر بندر بنسلطان را به جای خالد، سفیر این کشور در آمریکا برگزید.
این اقدامات در حالی صورت گرفته که بسیاری آن را بیارتباط با وضعیت بحرانی عربستان در حوزه حقوق بشر نمیدانند. در وضعیت کنونی، محمد بنسلمان تلاش زیادی میکند تا چهره ترسیم شده از وی در رسانههای غربی ترمیم شود. بنسلمان پیش از قتل خاشقجی با سفر دورهای به اروپا که بسیار هم طولانی بود و در آمریکا یک ماه به سر برد، سعی کرد خود را معمار عربستان نوین و شاهزادهای اصلاحطلب معرفی کند؛ اما قتل خاشقجی همه این برنامهها را به هم ریخت و سبب شد رسانههای غربی اقدامات بنسلمان را زیر ذرهبین قرار داده و وی را عامل اصلی جنایت در یمن و همچنین قتل خاشقجی معرفی کنند. بسیاری از نمایندگان آمریکا حتی خواستار عزل وی از ولیعهد شدند. بنسلمان برای ترمیم این چهره دست به اقداماتی زده است. از یکسو، وی با سفر به هند، پاکستان و چین سعی داشت خود را از انزوای کنونی نجات دهد و از سوی دیگر با انتصاب اولین سفیر زن در عربستان به نوعی خود را چهرهای حامی حقوق زنان نشان دهد.
درباره تعیین شاهدخت ریما، دختر بندر بنسلطان ناظران معتقدند، این به منزله ترفیع او محسوب میشود و تلاشی است برای سرپوش گذاشتن به ظلمی که در حق زنان شده است. برخی دیگر از کارشناسان معتقدند، این انتصاب پاداشی از سوی بنسلمان به بندربنسلطان به دلیل حمایتی بوده که از وی مقابل مخالفانش داشته و از پادشاهی وی حمایت کرده و بنسلمان با این اقدام و انتصاب دختر بندر قصد داشته است از وی قدردانی کرده باشد.
از سوی دیگر، محمد بنسلمان مجبور شد سفیر عربستان در واشنگتن را تغییر دهد؛ زیرا او به برادر خود خالد بنسلمان به مثابه یک فرد قابل اعتماد برای تأثیرگذاری بر سیاست آمریکا در واشنگتن نیاز داشت؛ اما پس از ماجرای قتل جمال خاشقجی دیگر خالد بنسلمان نمیتواند این هدف را برای او محقق کند.
در مجموع به نظر میرسد، اقدامات محمدبنسلمان در وضعیت کنونی را باید از زاویه تلاش وی برای رهایی از بنبست خودساخته تفسیر کرد. بنسلمان که در سالهای نخست خود در سلسله مراتب قدرت کنشگرانه عمل میکرد، اکنون مجبور است برای رهایی از پیامدهای اشتباهات استراتژیک خود به اقدامات واکنشی روی آورد. افزون بر این، موفق نشدن عربستان در جنگ یمن نیز موجب شده است وی برای مشی نظامیگری خود خالد بنسلمان را از سفارت عربستان در آمریکا به پست معاونت وزارت دفاع انتقال دهد.
نویسنده: فرامرز اصغری