در حالی اولین جلسه استماع دیوان دادگستری بینالمللی در ارتباط با شکایت ایران از آمریکا در شهر لاهه هلند برگزار شد که وکیل وزارت خارجه آمریکا مدعی شد دیوان بینالمللی دادگستری به عنوان رکن قضایی سازمان ملل صلاحیت رسیدگی به این پرونده را ندارد.
دو روز پیش دیوان بینالمللی لاهه بررسی شکایت ایران از ایالات متحده آمریکا در مورد خروج غیرقانونی از معاهده برجام و نقض عهد و اعمال تحریمها را در دستور کار خود قرار داد که روند رسیدگی به این شکواییه تا پنجشنبه ادامه دارد و طرفین دعاوی خود را در جلسات دادگاه ارائه میدهند.
حالا جنیفر نیواستد وکیل وزارت خارجه آمریکا معتقد است؛ شکایت ایران به لاهه نقض حاکمیت ارضی ایالات متحده و نوعی سوءاستفاده از دیوان دادگستری بینالمللی است. نماینده آمریکا همچنین ادعا کرده است اعمال تحریمها با منافع امنیتی آمریکا مرتبط بوده و واشنگتن به همین دلیل از حق بازگرداندن آنها برخوردار بوده است.
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز همزمان با آغاز روند قانونی در لاهه، بیانیهای را در این زمینه صادر کرد: شکایت ایران به دیوان دادگستری بینالمللی تلاشی برای مداخله در حقوق حاکمیتی ایالات متحده در به کارگیری اقدامات قانونی از جمله اعمال مجدد تحریمهاست که برای محافظت از امنیت ملی ما ضروری هستند. این روندی که از سوی ایران آغاز شده، سوءاستفاده از دیوان دادگستری بینالمللی است.
ایران از دیوان بینالمللی خواسته به ایالات متحده دستور دهد تحریمهای اعمال شده علیه ایران پس از اقدام واشنگتن به ترک یکجانبه توافق هستهای ۲۰۱۵ را لغو کند.
محسن محبی وکیلی که نمایندگی ایران را برعهده دارد، در اولین جلسه رسیدگی به شکایت مربوطه در لاهه، ایالات متحده را به «تجاوز اقتصادی» متهم کرد و گفت: تدابیر اتخاذ شده از سوی آمریکا ضرر و زیان جبرانناپذیری بر ایران و مردم این کشور داشته اند. ایران میگوید که تحریمهای ایالات متحده نقض مفاد معاهده کمتر شناخته شده دوستی بین دو کشور یا همان «عهدنامه ۱۹۵۵/ عهدنامه ۱۳۳۴ روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین ایران و ایالات متحده آمریکا» است.
پومپئو با اشاره به اینکه وکلای ایالات متحده تمام قد از این کشور دفاع خواهند کرد، گفت: ما به همکاری با متحدانمان برای مقابله با فعالیتهای بی ثبات کننده نظام ایران در منطقه ادامه خواهیم داد، تامین مالی تروریسم توسط آنها را متوقف خواهیم کرد و به برنامه موشک بالستیک ایران و دیگر سامانههای پیشرفته تسلیحاتی که تهدیدی برای صلح و ثبات بینالمللی هستند، رسیدگی میکنیم. و کسب اطمینان خواهیم کرد که ایران نه حالا و نه هر زمان دیگری به یک سلاح هستهای دست پیدا نمیکند.
حالا وکیل آمریکایی مطرح کرده سازمان ملل صلاحیت رسیدگی به این مناقشه را ندارد و به نوعی قلدری آمریکا برای دادگاه لاهه را نیز شاهد هستیم چراکه منافع واشنگتن را در خطر دیده است. به بیان دیگر این رژیم استکباری هرکجا که با منافعش در تضاد باشد فضاسازیهای روانی و ادعاهای کاذب را مطرح میکند.
البته برخی محافل سیاسی نیز معتقدند دادگاه لاهه با وجود حکمهای مستندش اما قدرت اجرایی لازم را ندارد و نمونههای آن نیز در تاریخ مشهود است.
تا این جای کار، دیوان دادگستری بینالمللی حکم داده که اگرچه عهدنامه ۱۹۵۵ پیش از انقلاب اسلامی (۱۹۷۹) بسته شده، اما همچنان معتبر است. دیوان دادگستری لاهه وابسته به سازمان ملل متحد مسئولیت رسیدگی به مناقشات بینالمللی را بر عهده دارد و اگرچه حکمهایش مستدل هستند، اما قدرتی برای اجرایی کردن آنها ندارد و در گذشته بودند مواردی که کشورهایی از جمله ایالات متحده حکم دیوان دادگستری بینالمللی را نادیده گرفتهاند.
می لستر، وکیل بینالمللی تحریمها در مصاحبه با الجزیره گفت که عهدنامه ۱۹۹۵ بین ایالات متحده و ایران همچنان معتبر است و پیشتر هم توسط هر دو کشور در لاهه مورد استفاده قرار گرفته: به طور قطع اگر دیوان به این نتیجه برسد که نقضی صورت گرفته، از گفتن آن امتناع نخواهد کرد.
او افزود: دادگاههای دیگر هم در اروپا در حال بررسی مشروعیت تحریمها هستند. لستر در عین حال گفت: این پرونده غیرمتداول است به این دلیل که تحریمهای مجدد ایالات متحده علیه ایران حملهای تمام عیار به بسترهای قوانین بینالملل محسوب میشود. در اساس، دیوان دادگستری بینالمللی میتواند اعلام کند که این تحریمها غیرقانونی و نقضکننده قوانین بینالملل هستند.
حالا باید ببینیم روند رسیدگی پرونده شکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه چه مسیری را پیش میگیرد و آیا این دادگاه میتواند بدور از هرگونه لابیگری و فشار حکمی واقعی را صادر و از حقوق ملت ایران در برابر زورگویی آمریکا دفاع کند و از همه مهمتر اینکه توان اجرای حکم صادره را دارد؟
جهان حرف ایران را تایید میکند
یک کارشناس مسائل بینالملل تاکید کرد: ایران به بدعهدی آمریکا معترض است و جهان هم حرف ایران را تایید میکند و این موضوع در جهان از جایگاه برخوردار است.
سیدعلی خرم در گفتوگو با ایسنا در ارزیابی خود از بررسی شکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه، اظهار کرد: ایران در واکنش به عمل دونالد ترامپ در خروج از برجام بدون هیچگونه دلیل حقوقی، از آمریکا شکایت کرده و این موضوع محکمهپسندی است که در هر دادگاهی میتواند قابل طرح باشد و احتمالا هم رأی به نفع ایران خواهد بود. وی افزود: اما از سوی دیگر باید در نظر داشته باشیم ایران سعی کرد پشت در دادگاه به توافق برسد زیرا در دورههای قبلی هم ایران و آمریکا به همین طریق با یکدیگر توافق کردهاند.
خرم افزود: آمریکا اطمینان دارد که نتیجه به نفع او است، به همین دلیل به میدان آمده، از سوی دیگر تصور میکند که خروج از برجام برای ترامپ تا این حد مهم است اما حاضر نیست انعطافی نشان دهد در حالیکه از نظر پرستیژ بینالمللی، ایران به بدعهدی و نقض قول آمریکا معترض است و از آنجایی که جهان هم حرف ایران را تایید میکند، این مساله در جهان از جایگاه برخوردار است و آمریکا از این بابت بیشتر صدمه میبیند اما باید منتظر نتیجه دادگاه باشیم. وی اظهار کرد: البته اگر قبل از دادگاه نتیجهای طرفین میگرفتند، آمریکا باید قبول میکرد که به برجام برگردد در حالی که او نمیخواهد این کار را انجام دهد، از ابتدا هم تصمیم آمریکا این بوده که از برجام خارج شود.
این استاد دانشگاه افزود: آمریکا با این قصد به دادگاه آمده که شاید بتواند نتیجه را به نفع خود تغییر دهد اما بعید است که به نفع آمریکا رأی دهند و در دادگاه به نتیجه عجیب غریبی برسند، در هر صورت برگزاری این دادگاه یک فرصت است.