براساس اطلاعات و آمار منتشر شده نیاز کشور با استناد به مصرف سرانه برنج که حدود ۳۶ کیلوگرم اعلام می‌شود؛ مصرف کل کشور ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن می‌رسد. در حال حاضر حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ تن برنج در کشور تولید می‌شود و یک مقایسه آماری نشان می‌دهد که برای سر به سر شدن عرضه و تقاضای برنج در کشور تنها ۴۰۰ تن برنج دیگر باید در کشور تولید شود.
با وجود آمار ارایه شده در طول سال‌های اخیر برنج در صدر محصولات وارداتی قرار داشته است و بی‌توجهی متولیان به این مساله در حدی بوده که در برخی موارد چند برابر نیاز کشور؛ برخی فعالان نسبت به واردات این محصول اقدام کردند.
این اتفاقات در حالی رخ داده که در اواسط مهرماه سال‌جاری بود که وزیر کشاورزی در پاسخ به سوال بهارستانی‌ها درخصوص واردات برنج خارجی اعلام کرد: واردات برنج از تیرماه سال ۹۵ ممنوع شده است و همه این محدودیت‌ها به خاطر حمایت از تولید بوده است. حجتی همچنین مدعی شد که برای حمایت از تولید داخل تعرفه واردات برنج ۴۰ درصد شده که علاوه بر آن ۵ هزار ریال برای واردات هر کیلو برنج عوارض دریافت می‌شود.
هرچند وزیر جهاد کشاورزی بر این باور است که طبق آمار موجود در سال ۹۲ برنج به میزان یک میلیون و ۹۵۶ تن وارد شده و در سال ۹۳ این میزان به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن و در سال ۹۴ به حسب ۴۴ هزار تن کاهش یافته است اما در طول سال‌های اخیر واردات برنج به حدی بوده که کارشناسان همواره نسبت به معضلات این اتفاق و آسیب‌های ناگوار پیرامون آن برای تولید داخل و همچنین آلوده بودن آن هشدار دادند.
نکته قابل توجه در این زمینه آن است که معاونین حجتی با تحلیل‌هایی همچون اینکه قیمت برنج تایلندی کمتر از نصف قیمت برنج هندی است و می‌تواند برای قشرهای آسیب‌پذیر جامعه مناسب باشد؛ واردات آن را بسیار منطقی می‌داند و می‌گوید: متوسط قیمت برج تایلندی پایین است و در صورتی که خرید این برنج به توسعه روابط ایران با کشور تایلند کمک می‌کند می‌توانیم این برنج را خریداری کنیم.
درجه چند؟
در همین رابطه دبیر انجمن برنج با بیان اینکه برنج‌های وارداتی درجه یک نیستند، می‌گوید: ما قبل از تحریم، با تایلند قراردادی مبنی بر واردات برنج داشتیم که درحال حاضر تایلندی‌ها انتظار دارند این امر عملی شود اما برنج‌های هندی که در فروشگاه‌های اروپا و آمریکا عرضه می‌شوند کیفیتی بسیار متفاوت با آنچه در ایران عرضه می‌شود، دارند.
دبیر انجمن برنج کشور با اشاره به اینکه سعی می‌شود برنج‌های وارداتی به ایران، ارزان‌قیمت باشند، افزود: یکی از مسئولان در دولت قبل اعلام کرده بود برای اینکه ارز زیادی از کشور خارج نشود، مجبور هستیم برنج ارزان‌قیمت بخریم و وارد کنیم.
شایق با بیان اینکه در یک دوره نیز ما مجبور به واردات برنج هندی به کشور بودیم، ادامه داد: آن زمان هند بابت کالاهایی که از ایران خریده بود باید اجناسی را به ما می‌داد چون به دلیل شرایط تحریم قادر به پرداخت پول نبود. وی اضافه کرد: درحال حاضر با توجه به اینکه مشکل تحریم برطرف شده است ما می‌توانیم از پاکستان، تایلند یا هرجای دیگری برنج وارد کنیم.
دبیر انجمن برنج کشور ادامه داد: دلیل اینکه رئیس‌جمهور در سفر به تایلند بحث واردات برنج از آنجا را مطرح کرد، این بود که ما قبل از تحریم با تایلند قراردادی داشتیم که براساس آن قرار بود مقداری برنج از این کشور وارد ایران شود.
شایق با بیان اینکه واردات برنج از تایلند به دلیل مشکلات ناشی از تحریم انجام نشد، افزود: درحال حاضر نیز تایلندی‌ها انتظار دارند ما قرارداد مذکور را اجرا کرده و واردات برنج را انجام دهیم.
وی تصریح کرد: جز این مساله، ما دیگر محدودیتی در زمینه واردات برنج به کشور نداریم و می‌توانیم از کشورهایی مانند پاکستان، هند، ویتنام، اروگوئه و تایلند برنج وارد کنیم.
شایق درباره مباحث مطرح شده مبنی بر اینکه برنج تایلندی ارزان‌تر از نوع هندی آن است نیز اضافه کرد: این حرف منطقی نیست، ما یک نوع برنج تایلندی یا هندی نداریم و این برنج‌ها انواع مختلف با قیمت‌های متفاوت دارند بنابراین دولت باید برنجی را بخرد که هم کیفیت بالاتری نسبت به بقیه دارد و هم قیمت آن مناسب‌تر است.
خرید و فروش غیرقانونی «مجوز»
نکته قابل تامل‌تر در این میان آن است علی‌رغم ممنوعیت واردات برنج از اول مردادماه، اخباری درخصوص وجود مقادیر زیادی از این محصول در گمرکات جنوب کشور منتشر شده و این در شرایطی که ممنوعیت واردات برنج از انتهای تیرماه به‌مدت ۴ ماه همزمان با فصل برداشت محصول داخلی ادامه دارد. در ماه‌های اخیر با بالا رفتن قیمت برنج داخلی، زمزمه‌هایی برای واردات این محصول از کشورهایی مثل تایلند و هند شنیده شده است.
طبق اخبار منتشر شده براساس آمار گمرک ایران در ماه‌های ممنوعیت واردات برنج، صدها تن از این محصول وارد مرزهای کشور شده است. بنا به گفته مسئولان گمرکی این میزان واردات بنابر مجوز هیئت دولت به تعاونی‌های مرزنشینی، انجام شده است.
گمرک ایران در گزارش اخیر خود از تجارت شش‌ماهه کشور ضمن تأیید واردات ۲۳۰۰ تن برنج به کشور در شهریورماه اعلام کرد: "میزان واردات برنج طی شهریورماه سال‌جاری به‌میزان ۲۳۰۰ تن و به‌ارزش ۲ میلیون دلار بوده که واردات آن نیز بنا به مصوبه هیئت وزیران توسط شرکت تعاونی‌های مرزنشینان صورت گرفته است".
مجوز در نظر گرفته شده از سوی هیئت دولت تنها برای تعاونی‌های مرزنشین می‌باشد اما این مجوزها با قیمت‌های متفاوت از سوی دلالان به فروش می‌رسد. قیمت‌های در نظر گرفته شده برای این مجوزها حداکثر ۱۴۰۰ تومان است که با نزدیک شدن به پایان فصل ممنوعیت، این رنج قیمتی کاهش یافته است.
