فرمان رئیس‌جمهور روسیه مبنی بر لغو ممنوعیت فروش سامانه موشکی «اس۳۰۰» به ایران، موضوعي است كه اين روزها در صدر توجه رسانه‌ها و كارشناسان و مقامات سياسي در جهان قرار گرفته است و بسياري بر اين عقيده‌اند كه اضافه شدن اين سامانه دفاعي به توليدات داخلي كشورمان لايه‌هاي دفاعي كشورمان را امكان‌ناپذير مي‌كند.
نگاهي به چگونگي ورود اين سامانه دفاعي نشان مي‌دهد كه پيشتر ايران در دسامبر سال ۲۰۰۵ قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار برای فروش ۶۵ سامانه S-۳۰۰ PMU-۱ از سوی روسیه امضا نمود و ۱۶۶ ميليون و ۸۰۰ هزار دلار به عنوان پيش پرداخت اين قرارداد به روسيه پرداخت كرد؛ قراردادی که عملاً از سال ۲۰۰۷ از انعقادش سخن به میان آمد اما چند سال طول کشید تا رسماً فروشش تایید شد.
با این حال تاخیرها در تحویل این سیستم به ایران آنچنان طولانی شد که با صدور قطعنامه سازمان ملل همزمان گشت و دیمیتری مدودوف رئیس‌جمهور روسیه در سال ۲۰۱۰ در راستای اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دستوری را صادر کرد که به موجب آن فروش هرگونه موشک و جنگ‌افزارهای دیگری چون تانک‌های جنگی، خودروهای زرهی، ادوات توپخانه‌ای کالیبر بالا، کشتی‌ها و هواپیما و هلیکوپترهای نظامی به ایران ممنوع شده بود.
در واکنش به این امر، ایرانی‌ها یک درخواست غرامت ۴ میلیارد دلاری را به دیوان بین‌المللی داوری فرستادند. روس‌ها در تلاش برای صرف‌نظر کردن ایران از درخواست غرامت، سیستم تور ام-۱ را به جای آن پیشنهاد دادند که گفته می‌شود توسط ایران رد شده‌است. آنتی ۲۵۰۰ نیز پیشنهاد دیگری است که می‌تواند برای نیازهای ایران مناسبتر باشد. محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در سفری که به مسکو داشت گفته بود که تهران تمایلی ندارد به جای سامانه
اس ٣٠٠ از روسیه سامانه آنتی-٢۵٠٠ دریافت کند.
اما در تازه ترین تحول، رئیس‌جمهور روسیه روز گذشته اعلام کرد که ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس۳۰۰ به ایران لغو شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور نیز گفت با توجه به حصول پیشرفت قابل توجه در مذاکرات هسته‌ای ایران و چشم‌انداز لغو تحریم‌ها، دلیلی برای ادامه محدودیت فروش این سامانه موشکی به ایران وجود ندارد.
مشخصات اس۳۰۰ روسي
مدل S-۳۰۰ PMU-۱ که ایران سفارش داده، طولش ۶.۹۸ متر، قطرش ۴۵ سانتی متر و فاصله دوسر بالش یک متر و چهار سانتیمتر است. این موشک که با سوخت جامد کار می‌کند، اهدافی تا ارتفاع ۲۷ هزار متری را می‌تواند نابود کند، کمترین بردش پنج کیلومتر و بیشترین برد آن ۹۰ کیلومتر است. مدل بعد در سال ۱۹۹۷ ساخته شد که در واقع یک نمونه برداری از مدل MU بود. این موشک MU-۲ نام داشت که از لحاظ اندازه و ابعاد دقیقاً مانند مدل قبلی بود ولی بردش به میزان ۱۰۵ کیلومتر افزایش یافته بود؛ یعنی برد کلی آن به ۱۹۵ کیلومتر رسید. توانایی حمل آن نیز بیشتر شده‌است و می‌تواند ۱۸۰ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند. سری ساخت این موشک‌ها تا سال اخیر ادامه یافت.
واكنش‌ها چه بود
به دنبال موافقت روس‌ها با فروش اس۳۰۰ به كشورمان کاخ سفید اعلام کرد که وزیر امور خارجه آمریکا در تماس با همتای روسی خود مخالفت واشنگتن با تحویل سامانه دفاع موشکی اس۳۰۰ به ایران را ابراز داشت. ماری هارف سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نيز درباره تصميم روس‌ها در برای تحویل اس۳۰۰ به ایران گفت که این کار در میانه مذاکرات، اقدام سازنده‌ای نبود ولی بنظر نمی‌رسد که تحویل چنین موشک‌هایی بر خلاف مفاد تحریم‌های شورای امنیت (علیه ایران) باشد.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا افزود: «اقتصاد آنها (روسیه) تحت فشار است و روسیه این اقدام را به دلیل نیاز به پول انجام داده است.
ساعاتی پیش از این اظهارات خانم «هارف»، «جاش ارنست»، سخنگوی کاخ سفید هم در اظهاراتی مشابه، با اشاره به فشار تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا بر اقتصاد روسیه نیاز به کسب درآمد را انگیزه روسیه از فروش اس ۳۰۰ به ایران دانسته بود.
آلمان نیز روی خوش نشان نداد و صدراعظم آلمان نیز از این اقدام انتقاد کرد. فدريكا موگريني مسئول سياست خارجي اروپا نيز با اينكه اين اقدام را بر خلاف مفاد تحريم‌هاي شوراي امنيت ندانست اما از آن ابراز نگراني كرد.
اما ولادیمیر پوتین در‌خصوص لغو ممنوعیت فروش سامانه پدافندی اس۳۰۰ به ایران و تاثیر این اقدام در افزایش ثبات در منطقه به مخالفان پاسخ داد: این تصمیم كه گرفته شد، دارای پیامی مشخص در‌خصوص ضرورت پایبندی همه کشورها به تعهداتشان است. به دنبال اين اظهارات علي شمخاني دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان نيز در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه لغو ممنوعیت واگذاری سامانه‌های پدافندی به ایران را اقدامی ارزشمند دانست و آن را در مسیر توسعه همکاری‌هاي رو به توسعه دو کشور عنوان کرد.
احساس خطر رژيم صهيونيستي
اما اين اقدام نگراني هرچه بيشتر سران رژيم صهيونيستي را به دنبال داشت به طوري كه وزير اطلاعات و امور راهبردي رژيم صهيونيستي در اولين واکنش مقامات اسرائيلي به خبر تحويل اس۳۰۰ به ايران گفت: تحويل اين سامانه به ايران نتيجه مشروعيت بخشيدن به جمهوري اسلامي ايران در تفاهم لوزان است. وی با هشدار نسبت به این اقدام افزود: به جای اینکه جلوی ایران را در حمایت از فعالیتهای تروریستی بگیرند(!) به این کشور اجازه می‌دهند سلاح‌های پیشرفته دریافت کند.
یک مقام دیگر صهیونیستی نیز در گفتوگو با کانال ۲ رژیم صهیونیستی مدعی شد: «تحویل سامانه اس۳۰۰ به ایران توازن قدرت در منطقه را برهم خواهد زد.» و بنیامین نتانیاهو" نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در تماس با "ولاديمیر پوتین" رئیس‌جمهور روسیه نارضایتی اسرائیل از تصمیم مسکو برای تحویل سامانه دفاع موشکی اس۳۰۰ را ابراز داشت.
ژنرال «لیهی ها‌کوهن» فرمانده پایگاه نیروی هوایی «نواتیم» نيز تصمیم روسیه برای فروش اس۳۰۰ به ایران را چالشی برای نیروی هوایی این رژیم دانست.
چرا برخي نگران هستند
در اين ميان رئیس کمیته روابط خارجی شورای فدراسیون روسیه گفت بزرگترین نگرانی‌ها درباره تحویل سامانه موشکی اس۳۰۰ به ایران را کسانی احساس می‌کنند که در‌پی حمله به ایران هستند.
مقام‌های اسبق سیاسی و نظامی آمریکا در واکنش به ارسال موشک اس ۳۰۰ به ایران نيز تاکید کردند ارسال این سامانه‌های موشکی رویدادی قابل توجه و معنادار است و لایه‌های دفاع هوایی ایران را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
«جان بولتون» سفیر اسبق آمریکا در سازمان ملل متحد و از نو محافظه کاران ضد ایرانی این کشور در گفت‌وگویی با شبکه خبری «فاکس نیوز» در زمینه عزم مسکو در ارسال سامانه دفاع موشکی«اس۳۰۰» به ایران گفت: «سامانه اس۳۰۰ موجب تغییر موازنه در منطقه شده و این برای اسرائیل در زمینه حمله هوایی به ایران بسیار حائز اهمیت است.»
وي در ادامه تحلیل خود تاکید کرد با ورود این سامانه دفاع موشکی تنها بمب‌افکن‌های پنهان کار قادر به رخنه به ایران هستند. تنها کشوری هم که دارای جنگنده‌های پنهان کار است آمریکا می‌باشد که تصمیمی به استفاده از آنها (علیه ایران) ندارد.
در همین رابطه «دیوید ای دپتولا» ژنرال بازنشسته ۳ ستاره آمریکا که سابق معاون بخش تجسس ، اطلاعات نیروی هوایی این کشور بود و در سال ۲۰۱۰ بازنشسته شد تاکید کرد ارسال سامانه موشکی اس۳۰۰ به ایران بسیار قابل توجه و معنی‌دار است و این امر محاسبه در برنامه‌ریزی جهت هرگونه حمله نظامی علیه این کشور را بغرنج می‌کند.
«بن گلداد » تحلیلگر امور نظامی موسسه «جینز دیفنس» انگلیس نیز در گفتوگو با روزنامه «مسکو تایمز» در همین رابطه گفت: «این موشک‌ها ایران را به قابلیت دفاع هوایی برد بلند که هم‌اینک فاقد آن است مجهز می‌کند و باعث می‌شود لایه‌های دفاع هوایی ایران افزایش یابد.»
یک تحلیلگر ارشد اندیشکده کارنگی، تصمیم روسیه درباره سامانه اس۳۰۰ را پیام روسیه درباره مواضع جدیدش در قبال ایران و خاورمیانه دانست.
در یادداشت مدیر دفتر کارنگی در مسکو که در پایگاه «نشنال اینترست» منتشر شده آمده است: «تصمیم ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه برای لغو ممنوعیت انتقال سامانه دفاع هوایی اس۳۰۰ به ایران، یک نشانه جدید از تغییر سیاست مسکو در خاورمیانه است».
در مطلب «دیمیتری ترنین» تاکید شد: «در اقدامی زودهنگام پس از توافق موقت ۱+۵ و ایران، تصمیم کرملین (در لغو ممنوعیت انتقال اس۳۰۰) کنار گذاشتن تنها اقدام تحریمی یکجانبه مسکو در قبال تهران است. این اقدام همچنین اولین نتیجه کسب شده برای ایرانی‌ها پس از توافق لوزان است».
در ادامه این یادداشت هم تصریح شد: «روسیه به خاطر آمادگی ایران برای توافق با جامعه بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای‌اش، به این کشور پاداش داده است. البته مذاکرات با ایران ادامه خواهد یافت اما پیام مسکو مشخص است و آن اینکه در صورت شکست مذاکرات، روسیه از تحریم‌های جدید علیه ایران حمایت نخواهد کرد».
تحلیلگر ارشد کارنگی همچنین نوشت: «در صورت برداشته شدن تحریم‌های ایران(ناشی از توافق هسته‌ای)، روسیه موضع خود را به عنوان تامین‌کننده تسلیحاتی برای یکی از قدرتهای منطقه‌ای پیشرو در خاورمیانه تحکیم و تقویت خواهد کرد. حتی اگر روابط تجاری ایران و غرب ازسرگرفته شود، این روابط شامل تسلیحات و تجهیزات نظامی نخواهد شد. روسیه سعی خواهد کرد تا این جای خالی را پر کند».
در این یادداشت تاکید شده است: «در محیط ژئوپلتیکی پس از (بحران) اوکراین، منافع اقتصادی تنها مزیتی که روسیه در جست‌وجوی رسیدن به آن ناشی از روابط با ایران است، نمی‌باشد. با توجه به وخامت شدید روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا، روسیه در حال بازتعریف از این کشور به عنوان یک قدرت غیرغربی در جست‌وجوی یک نظم جدید جهانی است».
«ترنین» در ادامه نوشت: «در راستای این هدف، روسیه در حال توسعه و تعمیق پیوندها و ارتباطات با کشورهای بزرگی از قبیل ایران است. هر زمان که تحریم‌های شورای امنیت در قبال ایران برداشته شود، روس‌ها به طور فعالی برای عضویت این کشور در سازمان همکاری شانگهای تلاش خواهد کرد».
یک وبگاه تحلیلی انگلیسی نوشت: ارسال سامانه دفاع موشکی اس۳۰۰ پیام‌های سیاسی، نظامی گسترده برای ایران، آمریکا و برخی کشورهای منطقه دارد. «جینز دیفنس»، ویژه تحلیل امور نظامی است در گزارشی پیرامون «ارسال سامانه دفاع موشکی اس۳۰۰ به ایران» نوشت: تیم ویژه دفاع موشکی اس۳۰۰ ایران در سال ۲۰۱۰ در روسیه استفاده از سامانه دفاع موشکی «اس۳۰۰» را دوره دیده و ایران در قراردادی به میزان ۸۰۰ میلیون دلار این سامانه دفاع موشکی را از روسیه خریداری کرد.
بر‌اساس این گزارش، از دید سیاسی رفع محدودیت ارسال این سامانه از سوی روسیه، پیامی مبنی بر این است که مسکو در حال تعامل با ایران همزمان با حصول توافق مقدماتی در لوزان سوئیس و رفع انزوای این کشور است. به نوشته جینز دیفنس، از بعد نظامی نیز در دسترس بودن پرسنل آموزش دیده و توانایی ایران در پرداخت بهای موشک اس۳۰۰ حتی بدون معافیت‌های تحریمی، حکایت از آن دارند که موشک‌های اس۳۰۰ بدون بروز مشکلی بزودی در ایران عملیاتی می‌شوند.
جینز دیفنس در ادامه پیش‌بینی کرد که استقرار موشک‌های اس۳۰۰ گزینه حمله احتمالی نظامی اسرائیل و حتی آمریکا را به تاسیسات هسته‌ای ایران به موضوعی «دردسرساز و پرخطر‌تر» مبدل کرده زیرا دیگر به غیر از جنگنده‌های پنهان کار هیچ هواپیمایی قادر به رخنه به ایران نیست. با توجه به موارد عنوان شده باید گفت برنامه‌ریزان نظامی اسرائیل حال به دنبال یافتن روزنه‌ای محدودتر و باریکتر برای اقدام نظامی یکجانبه باشند. از این گذشته تهدید فروش جنگ‌افزار از روسیه به ایران کنگره آمریکا را که مخالف توافق ایران و ۱+۵ است، برافروخته خواهد کرد.
این رسانه انگلیسی در خاتمه نوشت: ارسال سامانه موشکی اس۳۰۰ به ایران حکایت از اولویت بندی روسیه در فروش سلاح و دسترسی به بازارهای فروش جنگ افزار دارد. روسیه در این میان امید دارد بعد از رفع تحریم‌ها و با توجه به تجهیز رقبای ایران در حاشیه خلیج‌فارس به سلاح‌های ساخت آمریکا تامین‌کننده تجهیزات نظامی ایران باشد.
در همين حال كارشناسان داخلي كشورمان معتقدند كه تحویل سامانه اس ۳۰۰ روسی و پایان یافتن فرآیند ساخت اس ۳۰۰ ایرانی یا همان باور ۳۷۳ و قرار گرفتن این ۲ سامانه پدافندی در کنار یکدیگر، نفوذناپذیری آسمان ایران را کامل خواهد کرد.
مهدي سنائي سفير كشورمان در روسيه در اين‌باره گفت: در زمینه روابط و مسائل دو‌جانبه تصمیم اخیر روسیه در تحویل اس۳۰۰ به ایران نقش بسیار بسزایی دارد که در جامعه اقتصادی و صنعتی روسیه نشانه‌ای برای تقویت همکاری‌ها با ایران تلقی خواهد شد که مورد توجه ویژه مسئولان دو کشور است و بدون تردید به اجرایی شدن توافقات مهم اقتصادی و صنعتی بسیاری که دو کشور در سال گذشته به آن دست یافتند در آینده نزدیک کمک خواهد کرد.
وی افزود: به دنبال این روند می‌توانیم شاهد جهش بیشتر در روابط دو کشور و بهره گیری از ظرفیت‌های عظیم فیمابین باشیم.
همچنين سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، ادامه داد: روس‌ها به این واقعیت واقف‌اند که شیطنت‌های ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی آن و برخی از عوامل منطقه‌ای آنها تهدیدی در منطقه به حساب می‌آید و تروریسم در منطقه در حال گسترش است، دولت روسیه نیز می‌داند برای حفظ امنیت منطقه باید در چنین مواقعی با کشورهایی که به طور جدی با تروریست‌ها و عوامل ضد امنیتی مبارزه می‌کنند، همکاری داشته باشد.
روسیه: ایران برای دریافت اس۳۰۰ باید قرارداد جدیدی امضا کند
در همين حال در آخرين خبرها به نقل از فارس، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه گفته که با توجه به برداشته شدن منع فروش اس۳۰۰ به ایران، این کشور باید قرارداد جدیدی برای تحویل این سامانه با مسکو امضا کند.
