كارشناسان معتقدند تا زماني كه سياست مقامات آل‌سعود در منطقه و بين‌الملل همان روال ديكته گرفتن از سران كشورهاي غربي باشد تغيير محسوسي در بهبود روابط با جمهوري اسلامي ايران حاصل نخواهد شد.
پادشاه پير ۹۱ ساله عربستان سعودی بالاخره نتوانست در برابر بيماري بيش از اين قد علم كند و سحرگاه جمعه هم در جدال با بيماري‌اش ناتوان شد و هم تسليم مرگ.
بلافاصله دیوان پادشاهی سعودی خبر درگذشت او را که در روزهای اخیر مدام از سوی رسانه‌های داخلی و خارجی مطرح شده بود، تایید کرد و شاهزاده سلمان بن‌عبدالعزیز ۸۰ ساله برادر ناتنی او را به عنوان پادشاه جدید و دیگر برادر ناتنی یعنی مقرن بن‌عبدالعزیز ۷۰ ساله را به سمت ولیعهد انتخاب کرد. مرگ ملک عبدالله که از سال ۱۹۹۵ با مرگ مغزی ملک فهد عملا قدرت را به عنوان ولیعهد به‌دست گرفته بود و در سال ۲۰۰۵ با مرگ فهد به عنوان ششمین پادشاه عربستان تعیین شد، البته ديروز رئيس دستگاه ديپلماسي كشورمان در مراسم رسمي كه به مناسبت مرگ اين پادشاه برگزار شده بود شركت كرد.
اكنون سوالي كه پيرامون اين مسئله مطرح مي‌شود اين است كه با مرگ ملك عبدالله و روي كار آمدن پادشاهي جديد آيا سياست‌هاي اين كشور در قبال كشورهاي منطقه و به ويژه ايران تغييري حاصل مي‌شود؟
پيش از پاسخ به اين سوال در بررسي روابط ايران و عربستان بويژه بعد از انقلاب اسلامي ايران بايد بگوييم كه روابط تهران و رياض فراز و فرودهای فراوانی داشته و از کرانه‌های قطع ارتباط سیاسی تا دیدارهای سطح بالای رسمی دو‌جانبه را به خود دیده و در یک دهه اخیر به دلیل تغییر و تحولات منطقه ناشی از اشغال عراق و سقوط صدام، حمايت حاكمان عربستان از تروريست‌ها در سوريه، مخالفت با دولت قانوني بشار اسد تحولات بهار عربی، در مسیر تنش قرار گرفته است.
اما آنچه در این مقطع به بحرانی‌تر شدن روابط انجامید، تحولات بهار عربی در سال ۲۰۱۱ بود که منجر به سقوط متحدان عربستان در مصر و یمن و درگیری در بحرین شد. به خصوص سیاست ایران و عربستان در این مقطع بر سر بحرین بیش از سایر موضوعات بحرانی شد. ایران از تظاهرات مسالمت‌آمیز و راهکار سیاسی در بحرین حمایت و طرفین را به خویشتنداری دعوت کرد، در مقابل، اما عربستان این سیاست را مداخله در امور کشورهای عربی تفسیر می‌کرد.
اين پادشاه جديد در حالي در عرصه سياسي به بالاترين مقام عربستان منصوب شده كه مي‌گويند وي سياست محافظه‌كارانه‌تري نسبت به برادر ناتني‌اش دارد.
اما كارشناسان معتقدند تا زماني كه سياست‌هاي عربستان در منطقه همان پيش گرفتن سياست‌هاي قبلي باشد و حمايت از تروريست‌ها، هم دست بودن در جنايات صهيونيست‌ها ونيز اقتدا كردن به امريكا و كشورهاي غربي را سرلوحه ادامه كار خويش قرار دهد اگر ده‌ها پادشاه نيز روي كار بيايند و بروند تغييري در استراتژي و روابط ديپلماتيك ايران با عربستان با ادامه اين روند صورت نخواهد گرفت.
در همين زمينه سياست روز در گفت‌وگو با كارشناسان به تبيين آينده ديپلماسي ايران و عربستان پرداخته كه در ذيل مي‌آيد.
بعيد مي‌دانم ملك سلمان تغييري در سياست خارجي ايجاد كند
محمد‌حسن قديري‌ابيانه كارشناس سياست خارجي در‌خصوص آينده روابط ايران و عربستان اظهار داشت ايران همواره خواستار روابط خوب با همه کشورهاي مسلمان همسايه براساس منافع و احترام متقابل بوده است اما متاسفانه دولت سعودي ميلياردها دلار براي ايجاد فتنه عليه مقاومت در حمايت از گروه‌هاي مثل داعش هزينه کرده است و بر عليه نظام جمهوري نيز هر جا توانسته اقدامي انجام داده است. وي افزود:اگر ملک سلمان اين سياست‌ها را اصلاح کند قطعا در روابط دو کشور شاهد تحولات مثبتي خواهيم بود.
اين كارشناس سياست خارجي با بيان اينكه اقدامات دولت سعودي در گذشته به ضرر همه کشورهاي اسلامي و از جمله خود دولت و مردم اين كشور بوده تصريح كرد: اما اسرائيل از اين سياست‌ها سود برده است كه اميدواريم دولت جديد روال متفاوتي را در پيش گيرد.
وي در پايان خاطرنشان كرد: دوستي بين ملت‌ها به نفع همه است. از آن جايي که دولت سعودي به قدرت‌هاي غربي وابستگي دارد بعيد مي‌دانم اجازه پيدا کند تا در اين سياست‌ها تغيير ايجاد کند هر چند با مرگ ملک عبدالله رقابتي بين بازماندگان براي به دست آوردن سهم بزرگتري از اين ثروت عظيم رخ خواهد داد. حداقل بعيد مي‌دانم در کوتاه مدت تغييري در سياست‌هاي عربستان حاصل شود.
دستان خارجي اجازه بهبود روابط را نمي‌دهند
دكتر سيد‌رضا صدرالحسيني نيز در اين خصوص گفت: با نگاهي به روابط دو کشور عربستان و جمهوري اسلامي در طول ۵۰ سال گذشته مشاهده مي‌گردد قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي و از جمله آمريکا سعي و تلاش نموده است بين کشورهاي اين منطقه اختلافاتي ايجاد نمايد و اجازه تعامل برادري و همکاري صميمانه در حد روابط استراتژيک را جلوگيري نموده و براي رسيدن به منافع خويش اين اختلافات هميشه وجود داشته باشد تا در صورت نياز توسط اين اختلافات منافع خود را تضمين نمايد. وي افزود: فراموش نمي‌کنيم که براساس دکترين دوستوني که در زمان نيکسون براي حفظ عبور ارزان و امن انرژي از اين منطقه ترسيم شده بود.
اين كارشناس سياست خارجي تصريح كرد: ضمن تداوم اختلافات بين رژيم پهلوي و رژيم سعودي در عربستان براي هر يک از اين دو کشور ماموريتي روشن تغيير دهد تا منافع غرب تامين گردد پس از پيروزي انقلاب و گسستن زنجيرهاي وابستگي از ايران تشکيل اختلافات از جانب آمريکايي‌ها في‌مابين عربستان و ايران افزايش يافت.
وي در پايان خاطرنشان كرد: در طول زمان ياد شده در مقطعي کوتاه اختلافات دو کشور کاهش يافت اما در مجموع زمان تشديد اختلافات بيش از کاهش آن محاسبه مي‌گردد اما با نگاهي آينده پژوهانه به نظر مي‌رسد تغييرات عمده‌اي در حکومت عربستان پديد نيامده است و دستان پيدا و ناپيدا قدرت‌هاي منطقه‌اي در انطباق پادشاه جديد کاملا مشاهده مي‌گردد. بدين مفهوم که دستان خارجي در منطقه اجازه بهبود روابط بين دو کشور را نخواهند داد مراکز قدرت وهابيت در اين کشور نيز علاقه چنداني به بهبود روابط سياسي بين دو کشور ندارد.
پادشاه جدید تاثیری در روابط ایران و عربستان نخواهد داشت
کارشناس مسائل خارومیانه گفت: مرگ ملک عبدالله و به قدرت رسیدن سلمان بن‌عبدالعزیر تغییری در مسیر روابط عربستان با ایران ایجاد نخواهد کرد.
صباح زنگنه در گفت‌وگو با مهر، درباره مرگ ملک عبدالله و احتمال تغییر سیاست‌های عربستان در روابط با ایران، گفت: به نظر نمي‌آید تغییرات اساسی و عمده‌ای در روابط ایران و عربستان حاصل شود. وی با اشاره به اینکه اگر تغییر روابط در زمان حیات عبدالله اتفاق مي‌افتاد، بهتر بود، بیان کرد: در زمان ملک سلمان عملا تغییری در پست اشخاص تصمیم‌گیرنده و تاثیرگذار در سیاست خارجی که بخواهند موضع تازه‌ای گرفته شود، حاصل نخواهد شد.
زنگنه افزود: حضور همان نیروهای قبلی که مسئول پرونده سیاست خارجی بوده‌اند از جمله سعود الفیصل به عنوان وزیر امور خارجه، محمد بن‌نایف در ریاست امنیتی و احیانا ادامه حضور بندر بن‌سلطان در سایه با توجه به اینکه از خانواده سریری‌هاست، به نظر نمی‌رسد منجر به حصول تغییرات شود. وی ادامه داد: این افراد مسئولان تاثیرگذاری بر پرونده‌های چندگانه مورد اختلاف ایران و عربستان از جمله در پرونده لبنان، سوریه، عراق و فلسطین هستند و بر همین اساس نیز تغییر چشم‌گیری در روابط حاصل نخواهد شد.
وي تصریح کرد: این افراد توانسته‌اند حمایت‌های سناتورهای جمهوری‌خواه را به دست آوردند که البته سیاست‌های جمهوری‌خواهان نیز افزایش تنش در منطقه است و این نیز دلیل دیگر بر این مدعاست که تغییری در مسیر روابط حاصل نخواهد شد.
وی درباره سیاست‌های ایران در قبال عربستان نیز بیان کرد: اگر ایران به دنبال گسترش روابط دو‌جانبه با کشورهای همسایه است؛ از موضع یک کشور بزرگ‌تر و کشوری که منافع ملی امت اسلامی را به منافع خود ترجیح می‌دهد و به دنبال خنثی‌سازی توطئه اختلاف‌اندازی کشورهای غربی است باید سیاست جدیدی را در نظر بگیرد.
انتظار از پادشاه جدید
سفیر سابق ایران در عمان گفت: شرکت کردن در مراسم‌ها نشانه تأیید رفتارها و حل مشکلات نیست و این تنها یک امر تشریفاتی است و امیدواریم که رفت و آمدهای تشریفاتی به رفت و آمدهای سیاسی و دیپلماتیک تبدیل شود.
حسین نوش‌آبادی، سفیر سابق کشورمان در عمان در گفت‌وگو با مهر درباره مرگ ملک عبدالله و پادشاهی جدید عربستان و تأثیر آن در روابط بین ایران و عربستان سعودی، گفت: جدای از تحلیل‌هایی که بعد از فوت ملک عبدالله مطرح است و آینده نگری‌هایی که بعضی در ذهن دارند و پیش‌بینی‌هایی که صورت می‌گیرد، جمهوری اسلامی ایران همواره به کشور عربستان به عنوان دوست و با علاقه به ارتباط و تعامل نگاه کرده است و ما هیچ‌گاه سعی نکردیم عامل ترک و تیرگی روابط باشیم.
وی افزود: انتظار داریم تغییر و تحولات کشورهای همسایه ما را بیشتر به سمت تعامل در ارتباط و تعمیق روابط سوق دهد و به ما اعتماد کنند و ما نیز در صورتی که نگاه خود را تغییر دهند و با مسائل منطقه واقع‌بینانه برخورد کنند به آنها اعتماد خواهیم کرد.
نوش‌آبادی تصریح کرد: آنها باید با اتکا به مردم کشورهای خود و ظرفیت‌های منطقه‌اي نسبت به حل و فصل مسائل بیندیشند و کمتر تحت تأثیر القائات، تحریم‌ها و تصمیم‌گیری‌های دیگران قرار گیرند. ما همسایه هستیم و شرایط همسایگی ایجاب می‌کند که مشکلات را خود حل کنیم.
وی با اشاره به اینکه نگاه بدبینانه بین ایران و عربستان باید برداشته شود، اظهار داشت: باید مطابق منافع دو کشور قدم برداریم و تلاش کنیم روابط سرد موجود به گرمی بگراید و یخ روابط آب شود.
نوش‌آبادی بیان کرد: انتظار ما این است که پادشاه جدید عربستان فصل جدید در روابط ایجاد کند. انتظار دولت‌ها و البته ملت‌ها این است که در آینده گام‌هایی برای حل و فضل مشکلات برداشته شود چرا که به هر حال سیاست راهبردی جمهوری اسلامی ایران توسعه مناسبات و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و دوره‌ای با همسایگان است.
