قسمت ششم
بحث «تبعیضات نژادی و دینی» و «مساوات در برابر قانون» از دیگر بحث هایی است که جهان امروز به خصوص کشورهای غربی با آن دست و پنجه نرم می کنند. ماده ۲ و ۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر به این موضوع پرداخته است به گونه ای که در ماده دوم این اعلامیه تاکید می کند که هر کس می تواند بی هیچ گونه تمایزی، به ویژه از حیث نژاد، رنگ، جنس، زبان، دین، عقیده ی سیاسی یا هر عقیده ی دیگر، و همچنین منشاء ملی یا اجتماعی، ثروت، ولادت یا هر وضعیت دیگر، از تمام حقوق و همه ی آزادی های ذکر شده در این اعلامیه بهره مند گردد. همچنین در ماده ۷ می خوانیم: «همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بی هیچ تبعیضی از حمایت یکسان قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعیضی که ناقض اعلامیه ی حاضر باشد، و بر ضد هر تحریکی که برای چنین تبعیضی به عمل آید، از حمایت یکسان قانون بهره مند گردند».
نهج‌البلاغه در موارد مختلف و متعدد سخن از رعایت عدل و مساوات نسبت به اقلیت‌های مذهبي می‌زند، امیر مؤمنان (ع)در دوران كوتاه زمامداري خويش نسبت به رعايت حقوق اقلیت‌های مذهبي (يهود، نصاري، و... )در میان مسلمانان به شدت تأکید داشت، چنان كه سيرة عملي و نظری آن حضرت، به خوبی از رعایت مساوات در مورد اقلیت‌های مذهبي حكايت دارد، همچنين اين موضوع را به كارگزاران حكومتش نیز توصیه جدي می‌کرد، ایشان خطاب به مالك اشتر مي فرمايد: «مبادا مسلمان یا یهودی و نصرانی را(به ناحق)بزني» در نامة معروفي كه حضرت به مالك اشتر دارد، چنين مرقوم داشته‌اند: «مهرباني با مردم را پوشش دل خود قرار ده، و با دلی پر از مهر و محبت با مردم روبرو باش، و برای آنان درندة خون خوار مباش كه خوردن آنان را غنيمت بشماري؛ زيرا مردم بر دو دسته‌اند، دستة برادر ديني تو و مسلمانند، و دستة ديگر همانند تو در آفرینش(يعني انسان و داراي حقوق انساني) هستند» امیر مؤمنان(ع)با جمله كوتاه«امااخ لك في الدين و اما نظیر لک في الخلق، بهترين منشور حمايت از حقوق بشر، و تساوي حقوقي و قانوني معقول انسانها را، به جهانيان عرضه نمود. او نه تنها حقوق اقلیت‌های مذهبي را مراعات می‌کرد و حکومت را پاسخ گوي همة مردم می‌دانست بلكه با هرگونه تجاوز به حريم خصوصي آنان مخالف بود، و هرکس دست به چنين كاري می‌زد به شدت محكوم می‌نمود، چنانكه وقتی خبر حمله لشکر معاویه به شهر انبار عراق را شنيد، كه آنان ضمن تسخير شهر انبار، به زن مسلمان و غير مسلمان حمله كرده، و زيورآلات و اموالشان را به يغما برده اند، حضرت خطبة مهيجي را در مورد جهاد خواند و يارانش را به شدت مورد سرزنش قرار داد، و فرمود:« به من خبر رسيده كه مردي از لشكرشام به خانة زن مسلمان و زن غير مسلمان كه در پناه حكومت اسلام بوده، وارد شده و خلخال و دستبند و گردنبند و گوشواره هاي آنها را به غارت برده، در حالي كه آنها هيچ وسيله اي براي دفاع جز گريه و التماس كردن نداشته اند،... اگر براي اين حادثة تلخ مسلماني از روي تأسف بميرد ملامت نخواهد شد و از نظر من سزاوار است»
اگركساني حتي غيرمسلمان احساس مي كردند كه حقي از او ضايع شده فوراً، شكايتش را به آن حضرت مي رساند، چون مطمئن بودند، كه حضرت رسيدگي خواهدكرد و اجازه نمی‌دهد كه حق كسي پايمال شود. دهقانان فارس ايران درعين حال كه مشرك بودند، وقتی از فرماندار امام علی (ع) شكايت كردند، حضرت طي نامة به فرماندارش او را از بدرفتاري با آنها برحذرداشت و دستور به اعتدال و ميانه روي داد. وقتی حضرت امير(ع) معقل بن قيس رياحي را عازم جنگ با مرتدان بني ناجيه نمود به او فرمود:«ياقيس اتق الله مااستطعت فانها وصيه الله للمؤمنين لاتبغ علي اهل القبله ولاتظلم اهل الذمه» (اي معقل تا ميتواني تقواي الهي پيشه كن كه اين وصيت خداي تعالي به مؤمنان است، به اهل قبله(مسلمانان)تجاوز نكن و به اهل ذمه ظلم و ستم روا مدار.) همچنين امام علي(ع) درنامة كه به محمدبن ابي‌بكر نوشت، وقت كه او را فرماندار مصر قرار داد، حقوق اقلیت‌های ديني و مذهبي را از ياد نبرد، و فرماندارش را، به رعايت عدالت نسبت به«ذِمّيان»(يهود، نصارايي كه درپناه اسلامند)توصيه نمود.
همچنین در رابطه با تساوی در برابر قانون رهگذراست که امام علی (ع)در اقامه دعوي در برابر کسي که زره اش را دزديده بود، شکست خورد؛ زيرا او که مدعي بود، بايد دليل مي آورد، و نتوانست براي دعوي خود بينه اي بياورد. آري، نزد امام علي(ع) خليفه نيز چون ديگران بايد براي دعوي اش بينه بياورد. غيرمسلمان در حقوق، به ويژه حق حيات، با مسلمان برابر است.
مهدي اختري
