این روزها شاهد دوره‌گردی هیات آمریکایی به کشورهای منطقه هستیم، تا در ذیل آن بتوانند این کشورها را به کاهش مراودات تجاری و اقتصادی با ایران مجاب کنند؛ اخیرا نیز هیاتی آمریکایی متشکل از نمایندگانی از وزارت امور خارجه و وزارت خزانه‌داری این کشور به ترکیه سفر و با مقامات این کشور درباره بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران گفت‌وگو کردند.
وزارت امور خارجه ترکیه در بیانیه خود تاکید کرد که ایران یک همسایه مهم برای آنکارا است و این کشور به نظارت بر تحریم‌های آمریکا در این چارچوب ادامه می‌دهد.
مارشال بیلینگزلی دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور تامین مالی تروریسم طی سفر دو روزه خود به آنکارا با مقاماتی از وزارت امور خارجه، خزانه‌داری و بانک مرکزی ترکیه به علاوه شرکت‌های این کشور که با ایران دادوستد مالی دارند دیدار کرد.
یک مقام آمریکایی پس از این رایزنی‌ها گفت: آنچه با دولت ترکیه درباره‌اش رایزنی کردیم تاثیرات احتمالی بر شرکت‌های ترکیه‌ای و اقتصاد این کشور بود تا آنها تمهیداتی متفاوت اتخاذ کنند.
وزارت امور خارجه ترکیه پس از رایزنی‌های یک هیات آمریکایی و مقامات ترکیه در آنکارا درباره‌ی تصمیم واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه تهران با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد که این کشور برای جلوگیری از تاثیرات منفی این تحریم‌ها تلاش می‌کند.
ایران یکی از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان نیازهای ترکیه در حوزه نفت و گاز است و این کشور در چهار ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۸ بیش از سه میلیون تن نفت خام از ایران خریداری کرد که ۵۵ درصد از مجموع نیازهای نفتی آنکار محسوب می‌شود.
البته هند نیز مقصد قبل از ترکیه بود که مقامات آمریکایی برای اعمال فشار و تحریم‌های بیشتر راهی این سرزمسن شدند تا بتوانند مناسبات تجاری تهران و دهلی نو را به حداقل برسانند؛ البته در حوزه نفت یکی از شرکت های هندی تا حدودی تحت تاثیر قرار گرفت و مراودات نفتی با ایران کاهش داد.
هند و ترکیه دو کشوری هستند که مراودات تجاری آنان با ایران قابل توجه است و به همین دلیل آمریکایی‌ها روی این دو کشور برای کاهش روابط اقتصادیشان با تهران برنامه ریزی ویژه‌ای کرده‌اند.
ناظران سیاسی بر این باورند به دلیل مناسبات گسترده تهران و آنکارا و نیاز هر دو کشور به یکدیگر با وجود سنگ اندازی‌های آمریکا تداوم همکاری‌های اقتصادی و سیاسی دو کشور را شاهد خواهیم بود.
البته اردوغان به شکلی محافظه کارانه و محتاطانه، به این همکاری مذکور در بالا ادامه خواهد داد اما، اینکه تسلیم خواسته‌های واشنگتن شود کمی بعید به نظر می‌رسد چرا که آنکارا پیش از این در زمان تحریم علیه ملت ایران به مناسبات تجاری خود با تهران ادامه داده بود و تقریبا آزمون خود را در برابر جمهور اسلامی پس داده است.
البته نباید تشویق‌ها و ایجاد انگیزه‌های آمریکا به دولت ترکیه غافل باشیم و باید ببینیم آیا واشنگتن برای اقناع ترکیه، امتیاز کلانی می دهد و وزیر خزانه‌داری آمریکا هفته گذشته گفت که واشنگتن برای کشورهایی که نیازمند زمان بیشتری برای کاهش واردات نفت خود از ایران هستند، ممکن است معافیت‌هایی را در نظر بگیرد.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در ماه مه با اعلام خروج این کشور با توافق هسته‌ای با ایران گفته؛ قصد دارد تحریم‌های تهران را بازگرداند. در همین راستا دولت آمریکا از متحدان خود و خریداران بزرگ نفت ایران خواسته است تا واردات نفت از این کشور را متوقف کند.
واقعیت این است که در دوره قبلی تحریم‌ها علیه ایران، همکاری و همراهی‌های ترکیه، توانست بخشی از فشار وارده را کاهش دهد و در عین حال، رونق اقتصادی ترکیه نیز دنبال شد، اما تیم دونالد ترامپ، خواهان تکرار چنین شرایطی نیست.
سفر هیات وزارت امور خارجه و وزارت خزانه داری آمریکا به هندوستان و ترکیه به منظور اقناع مسئولین دهلی و آنکارا برای قطع همکاری اقتصادی با تهران، اهمیت ویژه ای دارد.
اگر چه هندوستان در شرایط کنونی به یک قدرت جدی و دارای یک اقتصاد شایان توجه و در حال توسعه تبدیل شده، اما واکنش و پاسخ هندوستان به درخواست آمریکا، به اندازه واکنش ترکیه، دارای اهمیت استراتژیک نیست. به این دلیل که اساساً روابط ایران و ترکیه هم در بُعد معادلات سیاسی منطقه و هم از حیث روابط دوجانبه تهران – آنکارا، دارای اهمیت ویژه‌ای است و این رابطه، نه تنها بر مبادلات تجاری این دو قدرت منطقه‌ای، بلکه بر ثبات و همکاری‌های مرتبط با حوزههای دیگر نیز، تاثیر می‌گذارد.
واقعیت این است که در دوره قبلی تحریم‌های بین‌المللی، همکاری و همراهی‌های ترکیه، توانست بخشی از فشار وارده بر ایران را کاهش دهد و در عین حال، این مساله، در رونق اقتصادی ترکیه نیز بی تاثیر نبود و گونه‌ای از بازی بُرد – بُرد شکل گرفت که ظاهراً تیم دونالد ترامپ، خواهان تکرار چنین شرایطی نیست.
بعدازظهر دیروز به محض پایان یافتن دیدار هیات آمریکایی با هیات ترکیه‌ای، وزارت امور خارجه ترکیه در مورد این نشست، بیانیه داد. بیانیه بسیار کوتاه و موجز بود و به همان اندازه محافظه‌کارانه و محتاطانه. در این متن کوتاه، به تامین منابع انرژی ترکیه از ایران و اهمیت روابط اقتصادی و همسایگی این دو کشور اشاره شده و اعلام شده که ترکیه، موضوع تحریم‌ها را از نزدیک پیگیری می‌کند.
به عبارتی دیگر در این متن مختصر، قول و تعهد آشکار و قاطعانه‌ای مبنی بر قطع رابطه اقتصادی با ایران به آمریکا داده نشده و در همان حال، ادبیاتی به کار نرفته که نشان دهنده دفاع تمام قد ترکیه از حفظ روابط اقتصادی تهران – آنکارا باشد.البته با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر روابط ترکیه و آمریکا و نیز بسیاری از مبانی عملگرایانه روابط بین‌الملل، نمی‌توان انتظار ادبیاتی حماسی داشت اما شواهد، دست کم در شرایط کنونی، نشان دهنده این است که ترکیه، می‌خواهد با احتیاط بسیار در این مسیر قدم بردارد.
سخنان یک چهره مهم ترکیه در مورد ایران
رفعت حصارجیکلی اوغلو رئیس «اتحادیه اتاق‌های بازرگانی و تالارهای بورس ترکیه» (TOBB) در سیاست و اقتصاد آن کشور، آدم مهم و تاثیرگذاری است. او در جریان مذاکرات صلح بین دولت ترکیه و پ.ک.ک، به عنوان یکی از روسای هیات ۶۳ نفره فرزانگان صلح ایفای نقش کرد و در سفر این هیات‌ها به بسیاری از استان‌های ترکیه، هواپیماهای خصوصی و امکانات خود را در اختیار فرزانگان مزبور گذاشت تا صلح و ثبات برقرار شود و مناطق کردنشین جنوب و جنوب شرقی ترکیه نیز، به بازار بزرگ و گسترده اقتصاد در حال رشد این کشور بپیوندد. او در این سال‌ها، در ترکیه و در حزب حاکم، نفوذ و محبوبیت فراوانی پیدا کرده و حتی از احتمال انتصاب او به عنوان وزیر اقتصاد در کابینه جدید، سخن می‌رفت.
تیم آمریکایی وزارت خارجه و وزارت خزانه داری، در دفتر کار این مرد اقتصادی، با او و کارآفرینان و تجار بزرگ ترکیه نیز دیدار کرده و از آنان خواست تا به روابط اقتصادی خود با ایران پایان دهند، اما پاسخ و واکنش حصارجیکلی اوغلو، بسیار هوشمندانه و مهم و در عین حال محل تامل و شایان تحلیل است.
به طور خلاصه می‌توان مهم ترین نکات سخنان او در مورد اهمیت نقش ایران در منطقه و روابط آنکارا - تهران را چنین دسته بندی کرد: ۱. ما قبلاً در همین اتاق گرد هم آمده و از امضا شدن تواتفق هسته‌ای بین ایران و کشورهای غربی ابراز خرسندی کرده بودیم و حالا از این که آمریکا از این توافق خارج شده، بسیار متاسف و متاثر هستیم.
۲.ایران یکی از کشورهای مهم اقتصادی منطقه و دروازه عبور کالاهای ما به سمت آسیای میانه و یکی از مهمترین شرکای تجاری ماست.
۳.لازم است آمریکا، ترکیه را از پرداخت مالیات ۲۵ درصدی واردات فولاد و آهن معاف کند. ما شریک و متفق هستیم و این تصمیم شما به صنعت فولاد ترکیه به شدت آسیب می‌زند.۴.در تحولات دوره‌های پیشین و مسائلی که برای ایران و و عراق روی داده، ترکیه بیش از دیگران آسیب دید و حتماً باید ضررها و خسارات احتمالی آتی، جبران شوند.
سخنان حصارجیکلی اوغلو را در کنار شرایط حاکم بر روابط ترکیه و آمریکا بگذاریم و به خاطر بیاوریم که مسائلی نظیر تقاضای ترکیه در مورد استرداد فتح الله گولن، تحویل هواپیماهای اف ۳۵ به آنکارا، درخواست دونالد ترامپ برای آزادی کشیش آمریکایی زندانی در ترکیه و نیز اختلافات ترکیه و آمریکا در مورد کردهای شمال سوریه و نیز مسائلی همچون منبج، الباب و شرق فرات، جملگی، شرایطی را فراهم آورده‌اند که تابلوی کلان نیازهای متقابل آمرکیا و ترکیه را به ما نشان می‌دهند.
از دیگر سو، تحولات چند سال گذشته نشان داده که ترکیه برای تامین انرژی، می‌تواند جمهوری آذربایجان و اقلیم کردستان عراق را جایگزین ایران کند، اما به دو پیش‌شرط: نخست؛ پذیرفتن دشواری‌های اتخاذ این تصمیم سیاسی و به جان خریدن پیامدهای نارضایتی ایران از ترکیه در پرونده‌های سیاسی منطقه. دوم؛ تامین زیرساخت‌های لازم برای انتقال گاز اقلیم کردستان عراق به ترکیه.
بنابراین، دست کم در شرایط کنونی، ترکیه شانس چندانی برای یافتن یک جایگزین ایرانی در حوزه انرژی ندارد و در همان حال، اگر قرار باشد لگد محکمی زیر میز کوبیده شود، در حوزههای اقتصادی دیگری همچون صادرات کالا به آسیای میانه، صادرات ام.دی.اف، پوشاک و مواد غذایی به ایران و نیز موج حرکت توریست‌های ایرانی به ترکیه، آسیب‌هایی به اقتصاد ترکیه وارد خواهد شد.
بنابراین در شرایط فعلی چنین می‌توان پیش‌بینی کرد که اردوغان تلاش خواهد کرد به شکلی محافظه کارانه و محتاطانه، به همکاری سیاسی و اقتصادی با ایران ادامه دهد و تسلیم خواسته‌های آمریکا نشود اما در هر حال، باید مراقب رفتارها و تشویق‌ها و ایجاد انگیزه‌های آمریکا باشیم و ببینیم آیا ممکن است برای اقناع ترکیه، امتیاز کلانی بدهد یا خیر. تسنیم
