در سال‌های نه چندان دور تمام دنیا ایران را به اسم فرش و پسته و زعفران می‌شناختند اما به قدری مطلوب عمل کردیم که حالا اسپانیا زعفران خود را به نام ما زده و چین با نام ایران تار و پود صنعت فرش خود را به ثروت گره می‌زند و دست آخر با واردات پسته از تاجیکستان کار را تمام کردیم و تمام آنچه داشتیم و نداشتیم دودستی تقدیم کردیم تا باز هم همچنان اقتصاد کشورمان به نفت گره کور بخورد.
طی روزهای اخیر خبری مبنی بر واردات پسته از کشور تاجیکستان شوک دیگری را به عرصه تجارت کشور وارد کرد شوکی که اگر در حد نوسانات ماه‌های اخیر دلار نباشد از آن کمتر نیست. در گزارشات منتشر شده اعلام شده است که با توجه به کاهش ۸۰ درصدی تولید پسته در ایران، متولیان اقدام به واردات پسته از تاجیکستان برای صادرات مجدد با برند ایران کرده است.
هشدارهای قدیمی
فعالان این عرصه تا پیش از این هشدارهای لازم را داده بودند اما متاسفانه مانند خیلی از هشدارهای دیگر گوش کسی به آن بدهکار نبوده و نیست. چندی پیش محمدابراهیم علوی دبیرکل انجمن پسته ایران اعلام کرده بود؛ افزایش تولید همراه با مدیریت مناسب بازار، موجب شد سال ۹۶ را به عنوان سالی خوب برای صادرات پسته پشت سر بگذاریم و موفق به صادرات ۸۰ هزار تن از این محصول شویم. هرچند وی در همان زمان مدعی شده بود که صادرات پسته تولید سال ۹۶ همچنان ادامه دارد و انتظار می‌رود تا پایان خرداد سال‌جاری میزان صادرات این محصول به بیش از رقم اعلام شده برسد.
نکته قابل تامل در میان حرف‌های دبیرکل انجمن پسته ایران این بود که وی به عنوان یکی از فعالان بازار پسته پیش‌بینی کرد که سال ۹۷؛ کشور در تولید پسته با کاهش روبه‌رو شود چراکه وارد سال ناآور درختان این محصول است.
به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران این عرصه گرمازدگی، خشکسالی، کم‌آبی و سال «ناآور»، حلقه‌های زنجیره کاهش شدید تولید و صادرات پسته را تشکیل می‌دهند. این اتفاق درحالی رخ داده که در سال زراعی گذشته (۹۶-۹۵) مسئولان از رشد تولید پسته، کسب رتبه نخست تولید در دنیا و پیشی گرفتن کشاورزان ایرانی از همتایان آمریکایی خود با تولید ۳۱۰هزار تن پسته(در مقایسه با تولید ۲۷۰تنی آمریکا در سال۲۰۱۷) خبر داده بودند.
به گفته فعالان کم‌آبی و خشکسالی و شرایط نامساعد اقلیمی در بهار امسال، زمینه گرمازدگی باغات پسته و از بین رفتن خوشه‌های پسته در قطب تولید این محصول در استان کرمان و سایر استان‌ها را فراهم کرده است. و برهمین اساس فعالان صنفی از پیش‌بینی تولید این محصول به ۵۰هزار تن یعنی یک پنجم سال گذشته خبر می‌دهند اما مسئولان وزارت جهاد کشاورزی با استناد به پراکندگی مراکز تولید پسته در کشورمان ضمن اذعان به کاهش نسبی تولید، بر نبود نگرانی برای تأمین نیاز بازار داخلی و تداوم حضور این محصول در بازارهای هدف صادراتی تأکید دارند.
به اعتقاد کارشناسان ریزش تولید پسته به حدی است که حتی دغدغه گرانی و تأمین نیاز بازار داخلی در ایام پایانی سال را فراهم کرده است. پسته ایران از جمله کالاهای سرآمد صادرات غیرنفتی است که در سال‌های اخیر متاثر از برخی تنش‌های سیاسی و عوامل طبیعی تولید و صادرات آن با نوسان‌هایی همراه بوده است.
سهم بازار را از دست ندهیم
به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران با توجه اینکه ایران و آمریکا بزرگترین تولیدکنندگان پسته در دنیا هستند این طور به نظر می‌رسد که باید شرایط برای صادرات پسته آمریکایی محیاتر باشد، اما واقعیت بازارهای جهانی صادرات پسته پیچیدگی خاصی پیدا کرده است.
البته رسانه‌های آمریکایی نیز در هفته‌های اخیر با اشاره به جنگ تجاری آمریکا با چین، از محدود شدن صادرات پسته آمریکایی (به دلیل بالا بردن تعرفه واردات پسته آمریکایی به کشور چین) صحبت می‌کنند. فعالان داخلی بر این باورند که سال ناآور برای پسته مساله‌ای علمی است که می‌توان آن را مرتفع کرد و لازم است تحقیقات روی این مساله مهم مانند سایر مسایل مربوط به درختان پسته انجام گیرد اما این مهم نیازمند برنامه‌ریزی دولت برای بازار سال‌جاری پسته در سطح بین‌المللی و حفظ مشتریان است.
عقب ماندن از آمریکا در تولید پسته
چندی پیش رئیس هیأت مدیره انجمن پسته ایران با بیان اینکه آمریکا عملا از سال۱۹۸۰ وارد بازارپسته شده اما به‌تدریج در تولید این محصول گوی سبقت را از ایران ربوده است اعلام کرده بود که " این کشور در سال گذشته ۳۰۰هزار تن پسته تولید کرد که این رقم امسال به ۴۰۰هزار تن افزایش خواهد یافت. علت این امر نیز بهره‌وری ۴.۵تنی محصول در واحد سطح است. میزان بهره‌وری این محصول در ایران ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم یعنی یک‌پنجم است.
به اعتقاد رئیس هیأت مدیره انجمن پسته ایران؛ پسته محصولی صادرات‌محور است و باید یکبار برای همیشه تکلیف‌مان را روشن کنیم که آیا می‌خواهیم همه‌‌چیز را در داخل کشور مصرف کرده یا با صادرات تأمین ارز برخی کالاها، سایر اقلام مورد نیاز را تأمین کنیم؟ باید بپذیریم که پسته جزو کالاهای استراتژیک نیست که اگر مردم مصرف نکنند مشکلی برای آنها ایجاد شود. گرچه کمبود و افزایش قیمت پسته در روزهای پایانی امسال به‌دلیل کاهش تولید و عرضه قطعی است اما نباید همانند برخی دولت‌های قبل با کاهش تولید و عرضه این محصول در بازار، صادرات آن را برای تأمین نیاز بازار داخلی ممنوع کنیم. فکر نمی‌کنم اگر مردم پسته نخورند اشکالی ایجاد شود.
