همزمان با آغاز بحرانهای امنیتی در خاورمیانه از سال ۲۰۱۱ بسیاری از کشورها با بحران تروریسم مواجه شدند در حالی که اردن چندان تاثیری از وضعیت نداشته است. نکته قابل توجه آنکه اردن در هفتههای اخیر تحرکات جدیدی را در منطقه صورت داده که از آن جمله به احیا و گسترش روابط با سوریه و عراق است. حال این سوال مطرح میشود که دلیل این تغییر رویکرد چیست؟ پاسخ به این پرسش را در عملکردهای سالهای اخیر اردن برای در امان ماندن از تروریسم میتوان جستوجو کرد.
نخست نوع رفتارهایی بود که به صورت پیشدستانه اردن در قبال جریانهای تروریستی از جمله القاعده صورت دارد چنانکه در مهرماه ۱۳۹۳ در اقدامی قابل تامل ابوقتاده مشاور ارشد بنلادن سركرده القاعده که در ژوئیه ۲۰۱۳ میلادی پس از استرداد از انگلیس در اردن به زندان افتاده بود، از اتهامات مربوط به فعالیتهای تروریستی تبرئه و آزاد شده است. ابوقتاده متولد ۱۹۶۰ در بیتلحم در سال ۱۹۹۹ به جرم توطئه برای اقدامات تروریستی به ویژه بر ضد مدرسه آمریکایی امان غیابی به مرگ محکوم شد اما این حکم بلافاصله به حبس ابد با اعمال شاقه تخفیف پیدا کرد
این نوع رفتارها موجب شد تا نوعی مدیریت در قبال جریانهای تروریستی صورت گیرد. در ادامه این روند اردن مصالحهای با جریانهای سلفی و اخوانی داشته بگونهای که فضا برای حضور آن در انتخابات و عرصههای سیاسی و اجتماعی فراهم شد که تاثیر بسیاری بر امنیت این کشور داشته است. در همین حال اردن در این سالها روابط نزدیکی با بازماندگان حزب بعث عراق به سرکردگی دختر صدام و عزت ابراهیم الدوری برقرار کرده که روابط نزدیکی با جریانهای تروریستی دارند، که خود مولفهای در کاهش تهدیدات تروریستی برای اردن بوده است. در همین حال اردن از کشورهای فاقد منابع زیرزمینی است که خود مولفهای برای در اولویت نبودن این کشور برای گروههای تروریستی است.
نکته دیگر آنکه محور تحرک داعش چه مناطقی بوده و چه کشورهایی مدیریت آن را عهدهدار بودهاند. کارنامه داعش نشان میدهد که آنها به دنبال ایجاد دولت اسلامی عراق و شام بودند که البته دامنه ان از خوراسان شروع تا شامات ادامه مییابد. بر این اساس اردن در اولویت فعالیت گروههای تروریستی نبوده است است. نکته دیگر نقش حامیان گروههای تروریستی است.
کشورهای عربی و غربی و اسرائیل به عنوان سران حمایت از تروریستها محور اقدامات خود را مقابله با جریان مقاومت از ایران گرفته تا عراق، سوریه و لبنان تشکیل میداد. لذا کشوری مانند اردن عملا در چارچوب بازیگری گروههای تروریستی همچون داعش قرار نمیگیرد. تهدید امنیتی اردن برابر با تهدید امنیت اسرائیل و عربستان نیز بوده لذا امنیت این کشور برای ثبات آنها اهمیت دارد.
نکته پایانی اینکه بخشی تحرکات ائتلاف آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی علیه سوریه و عراق از خاک اردن صورت گرفته که لازمه اجرای آن حفظ ثبات این کشور بوده است. به رغم تمام این تحرکات اردن به خوبی میداند که خطر تروریسم همچنان وجود دارد و این راههای رفته نیز نمیتواند تامینکننده ثبات پایدار این کشور باشد لذا با رویکرد به سوریه و عراق سعی دارد تا از ظرفیتهای این کشورها و جبهه مقاومت در مقابله با تروریسم بهره گیرد.
نویسنده: قاسم غفوری